Skip to main content

Full text of "Gulielmi Rondeletii ... Vniuersae aquatilium Historiae : Pars altera, cum veris ipsorum Imaginibus"

See other formats 


GVLIEL MI 


RONDELETII 

DOCTORIS MEDICI, 

ET MEDICINAE IN SCHOLA 

MONSPELIENSI PRO- 

FESSOR.IS RE- 
GII 

Vniuerfe aquatilium Hiftoria; pars altera, 
cum veris ipforum Imaginibus. 


His acceperunt Indices necejiarij. 



Lvgvvw/, 

Apud Matthiam Bonhomme, 

M. D. L V. 


Cum Priuilegio Regis ad duodecim annos. 





IACOBI DALECHAMPII 

MEDICI AD GVLIELMVM 
RONDELETIVM. 

f 

Iam maris innumeros pifces numerajje profundi 
Tftndellete tibi non fatis ejje putas , 

Ni iungas etiam, quos flumina, flagna,lacufque 
Altis gurgitibus molliter excipiunt. 

Scilicet ifi e labor non fo lum monftrat aquarum 
Mirandos pifces, quos elementa ‘-vident: 

Sed difctplinam medicorum ditat, & auget , 

Inter quos primas iure tenere potes. 

to't xytot; 

Tas kyb&s vrfbed** r m(pl§&os <$a.rios 

Niw fyltes 7ifociJ-uv X//^vo & lytivas 

AiwvQy Oi' yXvMfols vfrf) myop-ltes, 
IIoXVx fiv ofXvQ Vorfrdrf* Qoi yt 8d?&oScc 

Ncc/jf<& S fyytfSiv hhoflovlg: $a.J <$v. 
nXJiova, i&r A’ tdfuv hfov yhos, cj> fc fffuhw 

Tf>c Iqr6ts 7* forplf , Q<ptiv Tmply&s. 




IO ANNIS MOLINI 

Carmen in vniuerfam aquatilium hiftoriam a 
Gulielffio Rondeletio medico praftan- 
tifsimo confcriptam. 

. I 

Ecce alius ‘bjeptune tuipofl ‘Pallada r viBor 
‘Pendere ex olea celjd trophaa facit . 

Qui magno fidens animo ftj pr&f antibus aufis, 
Diurna c&cus arte retexit opes. 

Quamlibet in manas Proteus fe nlertere formas 
florit, cui liquidi credita cura gregis, 
Gurgitibus tamen ille femit correpta profundis 
Zirmenta in ficco conspicienda dari. 

Quin ftjKlaiades mortali femine natum 
Indignata nandis iura dedijfe Juis, 

T\{otm ftj terris feciffe animantibus ipfis 
ln terra natis fquamigerum omne genus. 
Dilaniata oraftj percufja peBora palmis 
Ingeminant quefus litore quaque fuo. 

Ergo dum nsajlum Oceanus circunfuet orbem 
‘Per mirides ripas flumindue mlla ruent, 
sAutoris tanti fplendebit gloria, nullis 
Inuidia fufeis obtenebranda notis. 


Priuilege du Roy. 

E N R Y Par la grace de Dieu Roy de France a nor amez & feauxC6 
feilliers les gens tenans noz cours de parlement a Paris,Tholoufc, Rou- 
en,Bourdeaux,Aix, Grenobie , Diion , Senefchaux, Bailliii & Preuoftz 
K? defdits lieux,Lyon,Poiclou, Berry, Champaigne , luge d’Aniou,&du 
■kj Maine,& a eous noz aucres iufticiers & ofhciers ou leurs licutenans, la- 

lut& dilection . Noftre cher& bien amemaiftre Gviiuvme 
Rondelet do cie ut regent en la faculte de Medecine en noftre vii 
le de Montpellier,nous ha faic remonftrer que auee grands traiz &labeurs auroit recueiily vn 
grand nomore de poiflbns tant de Mer que de Lacz & Fleuues:defqueiz poillbns il auroit fait 
anatomie,& leuer le pourtrait au plus pres du naturel,pcur iceux mferer dans les Iiures, qu’il 
en auroit composes,& de long temps y auroit prins grad peine & diligence pour en faire vne 
hiftoire au plus vray qu’il luy auroit eftepofsible,& mettre en lumiere auee lefdits pourtraits 
Enfemble vn autre ceuure intitule De Formis remediorvk, & C om- 
menta i r e s iusDiofcorides^uec vne Offici ne pour 1« Ajiotieaires: lefquelz 
iiures pour n*eftre mcins vtiles que agreables aux Ledeurs,il defoeroii faire imprimet: mais 
il doubtequeauctms Imprimeun ouautres, que cevixi qui ii auroit dcBnecharge,{e vculif- 
ient ingerer d'iceux Iiures impimer,cuen faire faire exrraic , ou epitome, cufcs Oadaire en 
Francovs,ouautrelangaige,chofequinefepeutbknfaireaitgreoififltetion<fefaii}jtur,& 
qui hiy pourroit defguifer fen ouurage^c te fruflrcr de fon iuientid-de le fafrfcEt aa hi en c e 
laluy tcdlir les&aiz defolabeuxs,quila&t ) ,&c6uiendr3tafre T 4'ftn , au0it fufcenoz ktits de 
permjiuon ou priuilegeiNous humbletnent requeraricelles%ctrcoyer peur le tefcips quM 
nous plaira : Povrce efl il , que noas inclinant liberalement £ te iBppIrcatioff eludit 
R onde let , & enceft endroit luy furuenir acequ*itfepuifte audmernenS refesier des 
fraiZjCnfif luy a ia conuenu 8c conuiedra faire tant a luy qireaceaxiptiauidtc&arge-de luy , 
p cwrsnerae en lumiere &impre&on lefdits Iiures, a icetitry RoNdblET &aF’i*fpri- 
meur ou libraireayat charge pour luy, anas de noftre grace ipe'riale dond&dorTons pfrftiilege, 
c6ge,feenee&peiHMfsi6dfimpFiiBer&faire imptkner gntefiemarge& de eelzchataclercs 
que boleur fejnbkra^enaettre ea vent e-Sc diftribuertous&c chacus lefditz Iiures auee inhibi 
tios Sc deffences i tous de quelque qualite qu’lz foy&,de ne traduire en Fracoys, «y faire au 
tre epiiamedeidailuires . Et k touslibtaires & aurresne lesimprimerpyfaireinipitimer en 
quelquefbrte que ce foitpy en aporter vendre d’autreslmprimez autre parr.ny en debiter,ny 
en dilribuer ifautresqae ceux imprintez prcelluyquf auCTcharge cftidit fuppliat,iufques au 
tcpsdfterme dedouze ans^ eoter diriour & datre quelapremiereimprefsio defdies-liures fe 
ra parachauee<Fimprimer > & cefur peine de cofifcatiodefdiCzi Iiures, & d’amedeafbitraire,& 
detems defpem,d6mages Ssinterefe eftuenkapartk?. Et ©(ffire-voulos&tel eft-nofireplai- 
fiEjquemeoat ledit fepplianc ouMoiprimeur aya« charge de-kiy , en-briefau-comenoement 
cu a Ia fin defdits Iiures le contenu en noz prefehtes fetres au vray, Qjie icelles-letres foyet te- 
nues pour fufBfamment fignifiees & vepues a la ccgnoiflance de tous Liares ,.linpBiheurs 
& autres:Et que ce fcit de tel effet & vertu,que fi elles auoyet efte expreflemet &particuliere 
met fignifiees, fauf s’ilzvouloyet pretendre que le brief extrait du priuilege mis aufdits Iiures 
ne fuftfelo la verite de cesprefentes.Et pource en demaderoyet exhibitio leur eftre faite. Au- 
quel cas leur permettons faire telle demade qne bon leur femblera, par deuat le Senefchal de 
Lyo ou fon lieutenat feul!emet,fans ce que autres iuges enpuifleut predre cour, iurifdidtion, 
ou cognoiflance.laquelle leur auos du tout interdit & deffendu,interdifons & deffendos par 
cefdites prefentes.Et vous mados a chacu de vous endroit foy,& come a luy appartiedra, que 
noz prefens priuilege, coge & permifsio,& de tout le cotenu en icelles vous faites/ouffr ez & 
laiflez icelluy fuppliit & tous ceux qui aurot charge pour luy,iouyr & vier pleinemet & pai- 
fiblement,fans leur faire ou doner empefehement au cotraire.Lequel fifait,mis cu doneleur 
eftoit,reparez & remettez,ou faites reparer & remettre incontinant & fans delay au premier 
eftat & deu.Et ace faire fouffr ir & obeyr contraignez ou faites contraindre par toutes voves 
deues & raifonnablesicar tel eft noftre plaifir , nonobftat oppofitions ou appellatios quelcc n 
ques,& fans preiudice d’icelles:pour lefquelles ne voulons eftre differe,en quelconques letres 
i ce coutraires.Donne a Marchais le xxviij.ioim de Iuin,l’an de grace mil cinq ccns cinquan- 
tequatre.Et denoftre regne le huidieme. Par le Roy en fon confeil. De Lomenie. 




lectori. 



S TATVERAM Le&orhuma- 
nifsime vniuerlam PifciumHifto- 
riam vnicd volumine, vt res ipfa 
poftulabat,coprehendere.Sed quia 
propter fummas occupationes qui- 
bus diftinebar , integram Typogra 
pho dare non potera,affliciquemei 
eam i me fummopere exigerent, ac 
prope quotidianis conuitiis efflagitarent, coactus fumi 
velut vnum corpus in duo diftrahere , cuius particulas 
omnes enumeraui in Elencho quem pratpoiui Libris De 
Mannis Pifcibus, quibus totius corporis maior pars con- 
tinetur. His octo, pars altera, fcilicet Teftacea, Turbina- 
ta & Cochleae, Infe&a & Zoophyta , ftagnorum marino- 
rum, Lacuum , Fluuiorum , Paludum Pifces , poltremo 


Amphibia. 




amplissimo cardinali 

FRANCISCO A TVRNONE 


gvlielmvs RONDELE- 

IIII s . 

R 0 X I M A sftate libros de Ma 
rmis pifcibus a me editos, & a pluri 
mis diu multumque expeftatostibi 
obtub Cardinalis amplifsime,&vt 
in nomine tuo appareret el£eci,neq; 
tuu acre certumque de rebus omni 
bus iudiciu pertimefcens, neq; occu 
j„ uuuulll lu „ U)1 us fumms funt ac maxime ieris vl 
lam fere rationem habens, fed partim debito officio 
compulfus(hunc enim laborem meum fica me debe- 
ri tuis immortalibus in me meritis exiftimaui , vt eum 
alteri te prsterito fine fcelere non potuerim dedicare) 
partim vt nominis tui fplcndore commendatiores & 
autoritate tutiores in manus hominum peruemrent. 
lifdem de caufis etiam poftea induclus , quod exvni- 
uerfa pifcium hiftoria iupererat ad te confcripfi , v t id 
quoque teftimoniummes in te fidei perpetusque de- 
ditionis extare iis omnibus pollet qui hanc 
meorum partem funt letturi . Neque vero eft omnino 
Cardinalis illuftnfsime , cur horumlibrorum initio 
longa oratione me excufem,quddminuta hsc «Scvilia 




offerendo parem amplitudini tus &meritis honorem 
non deferam .Nam Oppianus Pceta verfi- 

bus confcripta Antonino Imperatori dare nihil veri- 
tus, & reditum patris ab exilio impetrauit , & pro An- 
gulis verfibus Angulos nummos aureos accepit;. Et 
Bceotii, vt ex Agatarchide fcriptum reliquit Athe- 
naeus, eximias anguillas Diis facrificabant.Et pifcato- 
res Antigono Caryftio autore,foelici capturavfi thyn 

numNeptunofacri£cabant,facrificiumqueiftudThy 

nsum vocabatur. Quin &falfamentaapudPhafeli- 
tas Diis dicabantur. NetVue ignoras Samiis capeduncu 
lis effe Diisaliquando libatum.Quare qua: tua femper 
fuit in me, literatbfque omnes beneuolentia his meis 
commentariis non modo non offendere, vt opinor, ve 
rumeti^pi laetaberis, cum a me profecta elleintelliges , 
qui & meam erga te obferuantiam, & gratam debiti 
officii voluntatem quibufcunque rebus poffum,liben 
terteftor. Vale. 




IOANNES MOLINVS 


S T V D I O S O 

LECTORI 

S. 



> N TRACTANDIS artibus qua: ad 
\ magnas vtilitatcs & vits commoditates 
/ Dei conceffu hominum generi dats funt, 
iisque faciendis aut agendis qus artibus il- 
• lis continentur, multi vehementer errare 
& grauiter peccare mihi videntur . Aiij 
7 enim in eiufmodi artium fcicntia verfan- 
T tur, potius vt iadationem habeant in popu* 

_ _ _ i lo, quam vt in iis, quarum omne opus cft in 

faciendo aut agendo, propofitum finem alfequantur:fatis fibi arti- 
que tunc fatiffadum elfe exiftimantes,quum eam facultatem funt 
adepti, vt in fcholis magna audientium corona, vel in familiarium 
aliorumue colloquiis & congreffibus, magno applaufu , affcnticn- 
tibus omnibus, de artis prsceptis volubiliter verba polfint fundere. 
Alij contra ad agendum natura magis idonei accommodatique 
quam ad loquendum, celeriter quidem & auide finem artis arri- 
piunt, fcd eam folum ob caufam,vt inde facultates fuas augeant & 
Commoda, vt diuitias & opes quam maximas confequantur, nulla 
cognitionis rerum pulchritudine atque excellentia , fed fola qu z- 
ftus fpe alledi.ac ne horam quidem in literis confumpturi,nifi ma- 
ximas pecunias, animo fibi propofitas haberent, usque vt amplifsi- 
mis pr^miis ad difeendum commouerentur.Hsc a mc vere dici cu 
de iis qui in aliis artibus, tum maxime de iis qui in Iurifprude.ntia &: 
Medicina hodie verfantur, facile iudicabit is, qui aliqua prudentia, 
vsuque rerum mediocri praditus fuerit. Quotus enim quifquc Iu- 
rifperitorum vel Medicorum inucnitur, qui commodum publici* 
anteponat fuo>Imo qui non, neglecto prorfus publico/eruiac tan- 
tum priuato , ad idque omnia fua ftudia & adiones referat ? Qua: 
nemo a mc dida elfe exiftimet , quod diuitias esteraque qua: funt 
cxtrinfecus atque extra nos, in nullo bonorum genere habenda ef- 
fe cenfeam. Etenim ea prompta femper parataque elfe debent qui- 

aiiij 


bus noftris & nobis ipfis necefiaria vitxprxfidia fuppcditarc pof- 
iimus,&ftudiorum ac laborum frudus aliqui percipiendi fune 
atque expedandi, qui tamen fatis vberes confequcntur, etiam fi 
in cos tanquam rerum agendarum vlumum,fpes, curas, cogita- 
tiones, mentem denique omnem non defixerimus , modo tam bo- 
ni quam dodi efle contendamus, 'omnique ope dodrinam cum 
virtute coniungerc enitamur. Omnis igitur huc mea fpedat ora- 
tio , a plurimis magnam excellentibus difciplinis fieri iniuriam , 
quum iis ad folam oftentationem vel ad lucrum duntaxat abu - 
tuntur. Ex quo vitio tanquam ex fonte & feminario infinita mala 
emanarunt atque extiterunt . Alijs prxtermiflis de Medicina tan- 
tum loquar, cuius maxime fum ftudiofus. Magno valetudinis 
multorum, ne dicam vita: incommodo, fatis fuperque comproba- 
tum cft , non paucos elTe qui cius fcientiam profiteantur, qui vel il- 
liberaliter educati , vel in artium ftudiis dodrinifque minime ver- 
fati , vel a philofophia, a Mathematicis difciplinis parum inftru- 
di, negledainterim accurata fabrica corporis humani, caufa- 
rum, fignorum morborum , theorematum medicorum , hiftorix 
ftirpium cognitione , ftatimad praxim quam vocant conuolantj 
quod ea fola pars tt/os ra «Xq>mc faciat. Ex quo cuenit vt arca 
implenda quam excolendi animi ftudiofiores cupidiorefque ab 
intiqua praclariffima artis, illuftriumquc Medicorum dignitate 
ita recefierint , vtiam a multis Medicina circulatorum & circun- 
forancorum hominum nugis ac fallaciis non multum praftarc 
exiftimetur. Hac ignorantia cum magna hominum pernicie at- 
que exitio coniundaeft, vtde eiufmodi Medicis illud Plinij iure 
dici poflit. Difcunt periculis hominum, & experimenta per mor- 
tes agunt: mcdicoque tantum hominem occidi/Tefumma impu- 
nitas eft. Quod fi qui ex horum numero remediorum formulis 
aliquot inftrudi, vultu geftuque ad oftentationem & aflentatio- 
nem compofito, fecundiore fortuna vfi , temere ac fortuito po- 
tius quam ex arte morbis aliquot curatione adhibita, atque aliis 
obfequiis plurimis, graui & honefto viro indigmfsimis , rem au- 
xerint, incredibile dictu, quanta fuperbia & arrogantia exteros dc- 
fpiciant, eos etiam rideant, qui mediocri lucro contenti, operam, 
ftudium , curam denique omnem in id conferunt, vt Philofo- 
phiam, Medicinam, aliafquc grauiores difciplinas pro virili par- 
te, magna etiam interdum facultatum fuarum iadura promoue- 
re Iatinifque literis exornare contendunt , a natura inuoluta & 
obfcura aperire, & illuftrare, noua iam inuentis addere, pro- 
pe intermortua, & qux temporum iniuria interciderunt, magno 



labore reuocarc, 2c tanquam ab inferis exciture. Sed illorum per- 
niciofa ftudia,periculouqfConfilia fiiecuti fuiffcnt patres noftri, 
hodicquefequanturviriboni,nec arate noftra maxime floruif- 

fentbonslltera ,nec diu vigere poterunt, fcd renata barbarie 
brcui bpprimentur.Quare fumma laude dignifsimi mihi viden- 
tur, qui neque illorum , neque vllorum aliorum maledidis aut 
calumniis aut inuidentia,a rede fadis , quibus prafcttim com- 
munis omnium vtilitas., literarum etiam dignitas continetur, 
abdufti neque deterriti nodes &.dies contendunt nosferiptis 
fuis rerum pulcherrimarum & nondum penitus cognitarum 
peritiores efficere. In quibus Maxime excellit Gulielmus Ron- 
dclctius qui in praclara Monfpelieniium fchola, iumma feli- 
citate , maximaque totius Reipubli . noftra vtilitate Medicinam 
& docet & exercet . Is quantum publicum docendi medendique 
munus tribuit otij, ad feribendum potiflimum confert , & ad ea 
in veritatis lucem proferendi , lafinifque literis illuftranda , qua 
hadenus in Philofophia MedicinaqUe vel parum perfpeda , vel 
nondum fatis explicata fuerunt. Cuius ftudij, diligentia ac do- 
mina domefticus teftis ac. fpedator ipfe fui : eius enim conui- 
ftu ita fum vfus,ea mecum de literis communicauit, ita ftudia 
fiia mihi impertiit, vtiam non praceptoris eruditi, & erga me 
egregii animati, fcd patris optimi loco femper eum fim habitu- 
rus. Sed quid opus eft teftibus , ecce tibi praelatum & graue te- 
ftimoniumopusdepifeibus, in quo vniuerfam pifeium hifto- 
riam ita complexus eft,vt omnis genetis pifces nobis exhibuerit, 
& vt pene nos cos ipfos oculis cerneremus effecit, quorum 
nomina vix audieramus, tantum abeft vt cotum naturam per- 
fpeiftam haberemus. Neque vero fimpliciter grammaticorum 
more de pifeibus tradat, fedfingulorum formam, vires, natu- 
ram.fuccum quem in corporibus noftris gignunt,adiones , mo- 
res perfetibit. Quid de his veteres & grauifsimi quique autores 
Graci & Latini tradiderint explicate atque enucleate docet, 
horum locos multos explanans, alios emendans, alios excu- 
tiens diligentius. His omnibus acccfsit vniucrfi operis tam illu- 
ftrismethodus , vt ab ea tanquam ab optima duce non fidum 
ad eos pifces de quibus hic traditur, fed etiam ad alios omnes, 
qui firnt innumerabiles, perueftigandos & agnofeendos manu 
deducaris, flue in mari , fiue in ftagnis,fme in lacubus,fiue in pa- 
ludibus, fiue in fluuiis, fiuc etiam fub terra degant.Qua fi atten- 
tius leveris, intelliges in hoc argumento ita verfatum effe, vtiis 
qui idem tradarc funt aggreEcaterlfque omnibus qui aggref- 



furifunt, facile palmam proripuerit. Hanc igitur pifeium hi- 
ftoriam quo decem & odo libris fuperioribus , & his o£to conti' 
netur , a viro eruditiisimo , & communis omnium vtilitatis ftu- 
diolifiimo profedam 3 Ledor ftudiofe,ita accipies, vttua huma- 
nitate, candido gratbque animo hominem inuites & alledes , ad 
alia maiora cibi communicanda , quse ftudiorum tuo- 
rum progreflus plurimum audere, & tibi ma- 
ximo decori ornamentoque efie 
poterunt. Bene 
vale* 




Qua dicantur kt‘ «cjAs/t» , & qua 
eorum differentia. 

C vi V VT I. 

a VPERSVNT ex marinorum animalium 
(anguinis expertium propofitis generibus, 
qua: teftis duris eohclufa (unt,a Grscis 

dida,& £Wo^,qu£ vulgo infe&a 
nominantur, qua: deinceps explicabimus , ac 
primum de oftracodcrmis dicemus . in qui- 
bus tanta ludentis natura: varietas eft, tot co- 
lorum differentia:, tot figura:, vt vix numera- 
ri pofsint. Vocantur a Gra:cis qua: duro (ili- 
ceoque tegmine, fragili atque ruptili , non collilili muniuntur, par- 
tem vero intus mollem continent , vniuerfe quidem lib. t .dehiB. 

atque Ariftoteles: AVo o yU ™ °<rfaj(ctyfiuy o >&- 

XsiVcil 0 l<rj>tov . Latini oftreorum nomen retinuerunt, oftreas etiam 
dicunt. Nec pro vniuerfo genere folum,fed profpccie etiam ea- 
rum quibus tefta fcabra eft & afpera , nomen id vfurpatur. Idem dc 
concha dici poteft,qua: &pro tefta omni, & pro tefta la:ui(iue x- 
quabiliter rugata fumitur.Cur dicantur, caufam expo- 
nit Galenus his verbis. EV<!^ 3' 'SK&iya/oXc i 5' kfxfl- 

UTfjgflt ovfxcprtov &&•?<* K&teM y fyvS‘ i K3* <3 7VS ’ * - 

yatfwys 75 'f ^zrot£j(&,$u 

r5ro Xg. ftSa. . Q$(Ss otu/ o?f>tixo> 

v xlfo) 3' t£ajiv duTois -zscucfiju^vor <amt<rpg. ^/.Quoniam totum cor- 



1 


DE TESTACEIS 

pus ambiens veluti integumentum vnicuiquc congenitum voca- 
tur , id eft , cutis , fecundum proportionem idem in buccinis, 

purpuris, oflreis & chamis,& aliis eiufdcm generis dicitur, ob id 
vocantur oftracoderma huiufmodi animantia , quia teft? , vel Ia- 
pidi plane fimile eft quod extrinfecus ambit operimentum. De 

lSKn.it f*- oftreis vero idem alibi. Cfafl* *j- x *C‘ v «*«. «»*& 

cul.Jimp.mcd. A&i foTtW? bwfjg&lvig.. To Jl’ -Jto toNcoS' offiov cn/jgtyfjfyb ov ty 

r5 SdjTifx tV < , teyo/jfyot 3 iitrbs %i n rtSv fafitur rtfsy. 

rot/, irtZjMix&arortiS iv rS mrrl ytr6i , xbfvty is , >&j Wf<pvfa.s, ^ 

yjifias , >@\ Trims, aWK^ r £■ (<* 7r«tf>a-crA»(]a. Oftr&a vocant qui- 
dam omnia qu? ab Ariftotelc oftracoderma appellata funt: quod 
autem oftreum nominatur fine *, in fecunda fyllaba fpeciemquan- 
dam oftr6*orum ponunt, vniuerfo generi fubiiciente$buccina,put- 
puras, chamas, pinnas, atque omnia huiufmodi. Veteres, inquit 
Athen?us,oV/<j«, dicebant, quod Cratini in Archilochis & Epicharmi 
in nuptiis Hebes teftimoniis confirmat, huius ^mQ^o^fiotQy omsw. I l- 
lius brffaovfj.tttpvxJrq.Plato vero O9j»*orvt o^mv dixit in Phedro,cVp£w 
‘ffaor SUSs/jfynt Oftreorum modo colligati.Et in decimo de Republi- 
ca. Omnia generatim a latinis teft? dicuntul aduriti? operimenti, & 
teftacea. H?c de nominibus, nunc de teftaceorum differentiis. Ex 
his, alia ab aliis tcft? duritia fuperantur, vt Stell? , Pulmones, Holo- 
thuria, Echini (omnia enim ifta oftracodermis fubiicit Ariftoteles) 
longe minus dura tefta conteguntur quam purpur? & buccina.AIia 
vndique circunteguntur,vt interioris corporis nihil cerni pofsit,vt 
Oftrea, Tellin?, Peftines. Alia altera tantum parte teftam habent, 
alteri parti teft? loco eft fcopuli pars cui h?ret. Chain? &Da<ftyli 
fiuc Solenes vtrifque extremis non integuntur, per qu? caput & 
pofteriorem partem excrunt. Eorum qu? vndique integuntur 
qu?dam turbinata funt, vt Purpura , Buccinum , alia turbinata non 
funt,vt Conch? qu? a noftris “Tomi ames vocantur. Aliavni- 
ca concha conftant,vt Lepades , alia duabus , vt Mytuli. Teftarum 
ali? I?ues,vt Vnguium, Mytulorum,ali? afper? vt Purpurarum, Buc- 
cinorum,Oftrcorum.quarumrurfus teftarum permagna eft in afpe- 
ritate varietas , qu? in lingulis declarabitur. Colore etiam di- 
ftinguuntur,quod h?cvnius coloris fit,vt Mytulorum tefta nigra 
eft, ali? flau? , ali? rubr? funt, ali? variis coloribus depift?. Diffe- 
runt & motione: nam qu?dam in ftabilifede manent , vt Pholadcs, 
qu?que in faxorum cauis , & aliis in locis degunt, vt Oftrea, Pin- 
n?. Mouentur Purpur? & turbinata ,& Cham?l?ues quas in gy- 
rum verti in aqua vidimus. Differunt etiam teftarum adh?fio- 
nc : etenim alia vinculis validioribus alligantur teftis vt Mytuli , 
Pinn? , Vngues. Qu? vero in turbinatis teftis funt , nullo eis 

vincu 



LIBER I. 

vinculo annexa funt/ed pofterior tantum pars circa tefls volumen 
dauiculatim tntorquetur. Sunt & alis fere infinits oflracodermo- 
rum differentis, quemadmodum ipfa infinita fere funt, qus ex fingit 
lorum hiiloriapetendsfunt, nec differentis folum , fed etiam ea in 
quibus omnia conueniunt,vt quod omnia habeant , fed non 

loco eodem, neque squalcm,neque ex squo manifeftum . De Telia- 
ceis igitur dicturi a notioribus exordium faciemus, ad alia deinceps 
progrefliiri. 


De Lepade. 



CtJVVT 11. 

gVJE iW? a Grscis dicitur a GazaconuertiturPatel- 
| Iaavafisefcarijfimilitudine. Lopas a Plauto dicitur, 
0 nili locus mendofus iit: Habemus Echinos, Lopadas, 
f Oftreas, Balanos captamus , Conchas, marinam vrti- 
&& k w-J L cam .Lapedo a Maffilienhbus, & a noftris vocatur, a 
Gallis ceil de bone, a Normanis berdin,& berlm. Graecorum vulgus ho- 
die petaglida appellat. Veneti parum mutato nomine Pantalena. Ari- 
ftoteles Lepadum duarum meminit , Lepadis fimpliciter nominata:, 
& ixjf iW,quam vocant nonnulli «fa &, id eft, aurem 

marinam. Athenseus to» 5 A&nSw fwa o Alphos, 'Uns /$>«0 
Vfs 5 $ offas eouycq. Lepadum, ait Diphilus, quadam fiwt paru?, 



4 DE TESTACEIS 

quadam autem Oftreis fimilcs : Quod poftremum de magnis intcl- 
li^endum puto,vt contraria: fint paruis predidis. Lepas igitur 
cx teftaeeorum eft genere, cuius partem alteram tefta integit, alte- 
ram faxum cui hxret vndiquaq;, vt ab externis iniuriis tuta fit. Pars 
anterior eft quam faxum operit, pofterio qua tefta. Anteriorem voco 
eam, in qua os &: cornua funt ocu loeu vice,fubeft caro dura qua ma- 
xime faxo ha:ret,qua: fcuti pidi formam refert. Os fuperiore in loco 
manifeftum eft, inferiore ori aduerfo.excrementi meatus, non in te- 
fta, vt in ea qua: AygU dicitu r. Os venter fcquitur, in eo eft wkuv, 
in imo ventre etiam pars qua: ouum appellatur. Tefta non exquifite 
rotunda eft,fcd incequalis, intus laiuis, foris parum afpera, cui ali- 
quando mufeus innafeitur , gibba , in ambitu liuefcens , & ftriata, 
intus caua,carnofam fimbriam habet in corporis ambitu ,quam ex- 
pandit quum haret/oluta contrahit. Si fe tangi fenferitffta faxo hx~ 
ret,vt nunquam auellas. Cultro igitur aut aculeato ferro opus eft, in- 
ter ipfam & faxum immiifo . Quum multa: faxis affixa: funt capita 
clauorum faxis infixorum elfe diceres. Ariftoteles Lepades a faxis fol- 
ui feribit, paftus queritandi gratia, aliquot in locis. K ai q Aeicfos 5 
prlib.+t>L 4 . 5.7TO \dov) ,;&j nsfa.yt)fSQ. Et: Ntju{) 5 cacoAvojim nq rj Aeras Et: Kcu 
q Ae&ctSes arniXvlffyjq nq Quod mihi vero con- 

fentaneum elfe non videtur: nullis enim adnatandum partibus pra:- 
dita eft,nifi temere huc & illuciadata vndis feratur, neque vidus illi 
qua:rendus:nam maris fpuma & aqua vefeitur, qua alluuntur faxa. 
Quod fi aqua allui faxa definant, ea qua: in tefta reliqua eft abfum- 
pta, contabefcere & emori tandem necefle eft. Depinximus faxo 
hsrentem Lepada, aliam a faxo euulfam &inuerfam liue fupinam. 
Huiufmodi Lepades permulta: reperiuntur in faxis litoris Aquita- 
nici & Britannici maiores.In Malfilienfis atque Agathenfis fimus fco- 
pulis minores. Eleganter Ariftophanes dixit in auum qua: tegre a 
iuuene diuellebatur 

Cis djTovc os 5 ^<J-(jXtv &yfcu'J\tcv 
Clajjip A*®*? TS> IJ.ifCt.yJu TSfOfflafy. 

Qua: fic Erafmus conuertit. 

0 Iupiter rftiam fortiter conche modo 
Jsihxc anicula adhcsret adolefcentulo. 

Huius prouerbialis fententia: , Lepadis more adhteret, rationem 
reddit Erafmus. Eft concharum genus, inquit, quod capillamentis in- 
ter fe coha:ret,qub tutius fit aduerfus vndarum motus.Quod falfum 
elfe docet experientia-.ncque enim Lepades inter fe coha:rent,fcd tan 
tum faxis fparfim affixa: funt. Adha:c u>$ Aewks 5 mc ^ us 

fpeciei nomine conucrtas quam generis, vt facit Erafmus: Oftrci in 



LIBER I. 

morem hsretmcque enim Oltrea alia eodem modo hsrent quo Le- 
pas, Cruds Lepades a pifcatoribus & maris accolis eduntur, ius ex eis 
aluum ciet, cocte molliores fiunt , & concodu faciliores , modo non 
nimium decoquantur:fic enim duriores, difficiliorifque concodionis 
fiunt, vt omnia oftracoderma. 


De Lepade parua. 

in. 

V' M Marinas res etiam minutiffimas quafquc dili- 
genti indagatione perfequerer, Lepadem paruamfa- 
xo hsrentem deprehendimus , quam a faxo euulfam 
repraffentamus in fuperiore pidura.Tefta vnica inte- 
gitur, alterius vice eft faxum cui affixa eft. Tefta me- 
:arum nucum figura fimilis eft,& squalis, ex multis la- 
minis paruis conflat, carnem intus habet , fed ob paruitatem partes 
vix diicernuntur.Hanc exiftimo effe paruam Lepadem Diphili, quod 
femper parua maneat , nec vnquam ad fuperioris etiam mediocris 
magnitudinem accedat. 



De Aure Marina. 



Q ^ T V T 1111. 

B VRIS Marina qus & Asra? ky^la. ab Ariftotele di- 
citur,non fatis rede a rccentioribus Patella maior vo- 
catur. Quum enim maior dicitur, magnitudine tan- 
tum a minore Lepade iam deferipta differre intclligi- 
tur:at magnitudine folum non differunt, fed alia mul 


6 


DE TESTACEIS 

to illuftriore nota , fcilicet forma, hoc tantum vtrifque commune 
eft,quod vnica tcfta conftent,camofa parte faxis affixa, quam ob cau- 
lib.+Jchi- f am lepados nomine Ariftoteles donauit.Praterea differt a fuperiorc 
c Xcre mcnti meatu, vt annotauit Ariftoteles . T? % 

va t5 

s' tw <i uam aurem marm / m ^ Uld f m 

appellarunt, parte ima tefta; excrementum egeritur, qua foramen ha- 
betur.Tefta huius caua eft, argenti vel vnionum colore , fons gibba, 
lineis multis depi&a, parte vna cochlearum modo clauiculatim con- 
torta^ qua foramina incipiunt, initio parua,qua deinde magis ac ma 
ais augentur.Hic annotare oportet aurem marinam appellari ob ma 
gnam cum aure noftra fimilitudinem,vt pidura pcrfoicue oftendit, 
qua; tamen diuerfa fit ab aure Veneris , quam c fiuc w tyf&tvs 
liL ab yEolibus vocatam fuiffe fcripfit Athenaus . Haud bene ratiocina- 

tur autor lib.de aquatilib.Patellam quam maiorem vocat, Aporrhai- 
dem Ariftotelis effe ex eo quod eam more Lepadem faxis adimere 
om: fcripfit lib.i 1 1 i.de Hiftor.anim.fic enim & Nerit? qu? eodem loco,(i- 
militer adharere dicuntur, Patella: maiores effent. 

De T ellinarum prima fpecie. 



fc A^PVT V. 

Y&Ssrt E A A f N A I a crefcendi celeritate nomen habere vi 
ll|§>v dentur, o% ytwrl&i rexu&i. Idem nomen retinue- 

W runt Latini. Athenaus tamen a Romanis Tellinam 

[ito* v vocatam fuiffe fcripfit, quo loco Hermolaus 
pWo v legendum putat, vtMytylus ScTellinaidem 
fint. Noftri & Romani etiam Tcllinas vocant , Veneti pifcatores, vt 
Hermolao vifum fuit, a capparis fimilitudinecappar oculas fiuecap- 
iih parolas.Normani flion. T ellinarum genera duo facit Athenaus , vt a- 

‘ h lia marina fint, alia fluuiatiles, vel qua in fluuiorum oftiis reperiun- 

tur. Tittuvaj yikrlcLi /j9p iv tfgxwxoi m?Xctj, ritu um tS rtiW 
Qy 'G&oiJvxQy , dv Xszflottfcti /j3/j imi ct/ $cl(jXp(J.i SlutyuC&K# 1 ^ 
xScpq/en o £ focpinsi, a/ o 7^/uetf y\vKvnf&i . Tellina in Canopico 
oftio multa funt, & in Nili afcenfu, quarum qua tenuiores funt , re- 
gia 



LIBERI. 7 

e ix vocata:, alnum cient.vcncriculo graues non funt. Pracerca be- 
ne nutriunt, iluuiatiles autem dulciores funt. Nos in Agathenft 
finu differentias duas inuenimus , vnam earum qux minores funt, 
alteram earum qua: maiores 8t rufi coloris. De priore nuncagimus. 

Duplici tcfta conftat fiue concha, vtraq; fimili,kui,valida & fatis fpif 
fa,in ambitu ferrata, qua de caufa ad vnguem coniunda funt.Intus 
lteuiter caua funt, caro alba in qua cernitur. Tfellinx in arena 

viuunt, ob id nifi . priufquam coquantur, diutius in aqua agitentur, 
vt arenula excidant , vefcentibus molefta: funt. Parum coquenda 
funt ex aceto vel omphacio cum pipere comedenda, appetentia exci 
tant,ius ex eis aluum ciet. Diofcorides. RecentesTellina aluo vales, 
fedmaximeius earum, falitavruntur, triteque in cinerem, & cum 
cedria inftillata auulfos palpebrarum pilos renafei non. patiuntur. 

Hic obferuandum pedunculos pro tellinis a Plinio quandoque vi- 
deri acceptos, vtrefle mihi fenfiffe videtur Hermolaus vir acerrimi 

judicii Coniedure quibus mouemur hsefunt:Etenimquam vim 
Diofcorides Tellinarum cineri tribuit, eandem plane pedunculis 
Plinius, atque iifdem feriverbistLepus marinus.ipfequidem vene-Iitr;^, 
natus eft.fed cinis eius in palpebris pilos inutiles euulfos cohibet, 
itero pedunculi falli triti cum cedria. Ne quis vero exifiimet per 
pedunculos inteilexiffc pedines, quos Grarci vocant , legat vi- 
iimumcaput l i b. xxxii.inquoaperte.vttofquediftinguit. Pe- 
dines, inquit, maximi & nigerrimi ? ftate,!audati(limi Mytylems &c. 

Et mox Alexandria: in aEgypto pedunculi. Quod etiam conuemt 
cum tellinis aEgypti quarum meminit Athenasus loco ante citato. 


De Tellinarum fecunda fpecie. 



C A P VT VI. 



LTERVM Tellinarum genus inlitore Agathcn- 
fi ad oftium Eraris fluminis inuefii fuperiori fimile, 
nifi quod tefta fit maiore, tenuiore minufquc fpifla, 
& ex rubroflaucfcente, parte qua telte colligantur 
in acutiorem angulum definente. Hanc Tellinam 



8 DE TESTACEIS 

effe puto quam Ba(Wu!,id eft, regiam appellat Ath$neus,vcl 8u- 
uiatilem, quia non nifi in fluminis otlio repcri-Dulcis eft, vtpote qua 
liks inmifta aquaminufq;ialfaproueniat. Quemadmodum Athenatus 
feribie pueras Lepadibus & Tellinis in os fumptis ludere tuba: fonu 
imitantes: ita etiam hodie noftri Tellina: teila altera dentibus admo- 
ta, diduftis labris fonoseofdem edunt, vt puerilis hic lufus per ma- 
nus traditus,ad noftros vfque perueniffe videatur. Ncq; Polum Tclli- 
nis,fed etiam Lepadibus ori adhibitis pueros Conare autor eft Athe- 
ist.y nsus.Kti»is 5 5 jLtfedtMj»* «ra sitiris ArnSts,^». 

f<a AXqpiv iptnrh iit Aj ccSUi) hv cufct ? , -tili-us z,7ic\tt.s JuXtaor^ nitm, 
in Iwl fixi ytaifru > i* ttlfiSm yjuttis ZJxXtudu, Xsms.ti A’ 
Awwpms yfiqi ini rl Xazs,xXvs. w <**& rWopx» k 

Mjoi xkvit S s AsWSas.Ta snuSxe» ? t vU’ & <* 5 VW Xi^uQt, ii- 
Xii w WL fe,») 'i ®* / P 

vbjr vavbviqs. &s pa/ awrzifos pmxitopXaicu(oyf cupas ttfo) svlqva- 

■ A/<w2i E 'vfrXc^tifh- te? W ? 

si i^Ss-Id eft, CalliasMitylcnius libro de Pa- 
tella Alcsi,apud Alcaum odam ciTe fcribit,cuius initium eftjetri & 
cani maris filia.ad cuius finem feriptum eft.Ex patinis ammu recrees, 
o marina patella.Quo in loco pro An®, id eft , patella. Anftophanes 
lemt ylXusM cft,teftudo, aitque Dicaearchum non rede legiffe Amt- 
P^jtlfquc ori admotis puellulos fonate St laLciuire , quemadmodum 
Tellinis folent procaces adolefcentuli. Sopater Phteacographusin 
Comcedia qua: inferibitur Eubulotheombrotus, fetibit. Ac refifte , e 
Tellina repente ad meas aures fuauis quidam fonus illapfus eft. 


De Tellinarum tertia fpecie. 




[aJPVT VII- 

iERITO fertij generis Tellina eam effe 

ac JLiW Tellinis tam fenilis eftvtin 


igura fuperioribus Tellinis tam (--- ■ 

ter Tcllinas numeradam effe nemo negare P 

tb tantum differt. Colore eft candido, tef a per p 

JH, pellucida, ex additamentis multis connata , 



9 


LIBER. I. 

uidima.Tcnuis eft admodum & ambita magis rotundato. 
De Chamis. 


[zATVT VI II- 

E Chamis omnibus certi aliquid fcriberecerte per- 
difficile cd,tum ob carum varietatem, tum ob parum 
certas & diffindas earum notas i veteribus traditas. 
Quapropter minime miror Hermolaum virum opti- 
marum rerum cognitione praedantem in fuis in Dio- 
fcoridem corollariis de oilrcis & conchyliis paucifiima jcripfiffe co 
oiaeotum & varietate ,vt opinor, deterritum. Marcellus Virgihus 
prece Se latine dodifsimus,in fuis in eunde autorem comentarus, ab 
hfdem abffinuit.earundem diffindiones peritioribus relinquens. In 

genere, mquigminorumodreorurnChamaifunt, tanta cum alusaf- 

(mitate vt facile in antiquis fcnptqribus confundatur earum hilto- 
ria Nihil difficilius in tota huiufmodi rerum commcntatione.quam 
in appellationibus his concordem veterum hrftonam oftendere. ob 

id peritioribus relinquimus.Hadenus Marcellus. Ab horum mode- 

ffifalicni&mi quidam, perinde ac fi harum rerum diffindiom diffi 
cultas nulla ineifaChamas aliquot inepte depinxerunt, pro arbitrio 
fcilicermuUa veterum feriptomm autoritate ftet.,vndc pro Chamis 

Conchas fpcciatim didas vfurparunt. Concha emmvniuerle qui. 

dem redam omnem fignificat, vt iam annotauimus,& vt aliquan o 
nos quoque accipimus quum nulla rerum confufio mde fequitur. 
Sed quum fpeciaum de rebus dicitur, rerum Ungularum propriis no 
minibus vtendum- Hanc ob caufam Andoteles Conchas a Chamis 
diffinxit lib.v.de hiffianim. A 5 

fmui&in iwtpPdnftn -da 1 pdftwir.Concha:, Chama;,Pedines,Vngues lo 
cifarenofc fui ortus initia capiunt. Alio loco emfdem opens con- 
charu fpecies aliquot reeefctew kfiw «i W 

yi/, % I*** ^ m 

fa a fefe differunt : ali* enim l*ues funt, vt Vngues , Mytuh, Con- 
cb* : quadaqu* galades dicuntur, ali* afficta:, vt Limnodrea, Pin- 
na concharum fpecies qusdam.Ncque ed quod quis m Chamarum 
& concharum cofufa tradatione Dioicoridis automate fe tueatur, 
- r r iPi t Kai O k r& x?i“<dr o x, v* A.m : y)W“' S“MS f > KS M? 
LvM* ^ “>« Chamarum con- 

chularhmque in exigua aqua decodarum ius aluum ciet,id cum vi- 
no affumitur.Hic Chamas & Conchulas coniungit.no quod e*dem 
fintjfcd quod ius ex vtrifque eadem fint facultate. Id quod omnibus 



ID 


DE TESTACEIS 

etiam teflaceis commune elbius enim ex omnibus , alus fub ducen- 
da: vim habet. Nunc inquiramus quid iit Chamis proprium , quo a 
Conchis , quibus in multis fimilesfunt,diftinguantur. Athensus. 
r&v 3 yyi/Aw )xvvjj£viv{ fut o yuos b brihrfMqSyXj 'urus VTu? drofut&ti Tg. xcrJ/oAia, 
-ffccpi. To Jct^wxdo/.id eft, Chamarum meminit Ion Chius in Epidemiis 
qua: fortalsis yyuq a Grscis nominats funt a.w teymbaf, id eft, ab 

hiando. Idetymum fecuti quidam Hiatulas latine appellant. Sed 
cum eadem voce etiam Chann? nuncupentur, qus a Chamis maxi- 
■c*p-9- me diftant vt in priore operis noftri parte oftendimus, tutius eiTe pu- 
to Grsca appellatione vti Plinij exemplo , a quo Chams nominan- 
tur, & Chamspclorides, & Chamstraches , atque alis eiufdem ge- 
nens. Chams igitur etii concharum generi iubiint,hoc tamen a cs- 
teris conchis diftabunt, quod femper hiant, & teftas apertas habent. 
Harum mults funt differentis. Athensus. I xlcrios o 6 bfcunirpanas/r 
yyiJ.w <{M<ri Ixs /4'J Aeyfce&ct/ , Tg s 3fic unXixte. faxfidsi x, 

yjxoyvXKS fkq y oXiyofoqMS, d!> ixKpfove. 0 ot wtois Jg tj SfX nun%$ 
'nofcpvpdjofj.itei. r o Xslav [X§ 7g [xiytfor, Hg) popas iivq xfoHcfas. 

Hicelius Erafiftratius Chamarum alias ait dici afperas , alias regias, 
afperas quidem mali effc fiicci, pauci nutrimenti, facile excerni, ipfis 
pro efca eos vti qui purpuras pifcantur. Lsuium autem prsftantis 
differentias magnitudine sftimari. Aliquanto pbft idem Athensus 
ex Diphilo. Xy/aSu 3 rar mtyftb- q fMXfcu $ Xt&llw tyXaqr acu 
offla. Asyo0 , x, djfop&yoi lun , yq djUx&loi , q cfls aniyuqjfittQXDiq 3 

tffbsrmv , ttiX® &<uTi Xiy>/j3^q , £o $ucnxx.e/loi, djyyXoi, 

firong-yot , fj&Xi<& qfjtslfys; Chamarum crafsiorum qus parus 
funt,& tenui carne (oftrea vocantur)ftomacho grats funt, & excre- 
tu faciles. Craffs vero , quas & regias, & pelorias appellant, multum 
nutriunt , difficile excernuntur, boni funt fiicci, ftomacho placent* 
prsfertim magns.Priore loco Chams in afperas & regias diuidun- 
tur, videnturq.ue lsues pro regiis accipi. Pofteriore in craffas paruas 
&craffas magnas qus cum Isuibus csdem effe videntur. A Plinio 
Species hs numerantur, Cfiametrachea , Chameleos , Chamspelo- 
rides, generis varietate diflantes &: rotunditate, Chamsglycymeri- 
des. Nos ita diftinguimus vt Chamarum alis lsues fint, ali? afpcrs. 
L?uibus Cham?pelorides & Cham?glycymerides fubiicientur, de 
quibus ordine dicemus. 



LIBER. I. 


ii 


DeChamelsui. 



CATVT IX. 

wHAMELEIA atefa l?uitatc nome inucnit. Telia 

| duplici c 6 ftat,Conchislsuibusqu ? gaWes dicuntur, 

% fimiliselt. Abhisteftarum framUtatedtfert,igo- 
eft,vt dilatari & conftnngi pofsit,hoc ad attrancnaam 4 

adreiiciendumexcrementum.Habet&iiww*^ 1 ^^^^^^ 

DeChame Peloride. 




CcJTVT X. 

E L O R I D A S Athen$us vno loco a Chama 
rum genere fegregaffe videtur ex fententia fortafle 

Philyllij. AiSe mMffe (Snp&&im> natp* 

M X V«. ^«■o(w»« 7 f‘»»- I ’“ ondeS 


voca- 


lib.y 



a DE TESTACEIS 

tx funtadiclicnc iSOsopap : maiorem enim funt Chamis , & ab iis di- 
uerfe. Alio loco ex Diphilo pclorias Chamas crafiarum fpeciem 
facie, quas & regias appellat , qute Se maiores funt. Chamas etiam 
Ub.iixy-u- p £ Iondas appellat Plinius . Hos {equimur , ac Chamas peloridas, 
fiue pelorias, flue pelorinas a magnitudine didas fuifle cum vete- 
ribus exiftimamus , id quod innuit A thenaus priore loco modo ci- 
tato: nam flue flgnificat Sptyx w) «p«V»,id e fi, 

magnum & ptodigiofum. Veldi&e funt pelorides a Peloro Sicilis 
promontorio , quod iuxta illud Pelorides optima reperiantur.lulius 
Pollux de ciborum antiquorum praftantia verba faciens : M» 5 
on «t , px t& iriOame djSexi/jSt ixSfa.ua. « WfiftS, ysi ftlfdpa rcuptu- 
sia irfifl a», Hd ) mff&sM sxisfa *4jpt 

suMfiSts AofidoSara». Apud ve- 
teres in pretio fuit Muriena ex freto, & Murena Tartefia, Place- 
bat Thynnus Tyrius. & Mugil ex Sciatho, Hcedus ex Melo, Con- 
cha etiam pelorina,vnde forte nomen adepta: qua: nunc Pelori- 
des vocantur. Ex his apparet infignis error eorum qui Icribunt Pe- 
loridas nomen habere a luto, in quo tum manibus, tum retibus 
euerruntur: pilos enim lutum eftffic enim eorum feripta verba re- 
perio ) tevXos quidem lutum eft, a quo «MjpiJlas & wXup/«s dixif- 
{e oportuerat , non urtAop/Jles , Se uftAwyico , Se mXupms , ficuti om- 
nes extulerunt. Praeterea illudemcmoria exciderat, aut fortaife ne 
lihJtbiji. legerant quidem , quod fcripfit Ariftoteles , Conchas , Chamas, Pc- 
MV.I.LI. etines , Vngues, locis arenolls prouenire nonccenofis. Sed omif- 
fts nominibus rem ipfam depingamus. Chama peloris duabus 
conchis condat, qua: nunquam ita iunguntur quin femper hient, 
&viuo Se mortuo animante, etiam line calidi contaduf Ea oblon- 
ga; funt 8e laeues , ex albo purpurafeentes , in medio connexa. Ca- 
ro intus alba eft, qua etiam contrada.tota tefta vix capi poteft, 
extenta multo longior eft , rotunda , fpiffa , pudendo virili non ab- 
frmilis, digiti medij crafsitudine. In extremo altero foramina duo 
apparent, alterum oris eft, rotundum, alterum excrementi. Santo- 

nra concha ftriaa Se non hiantis fpeciem pdmrdc appellant, qua: 
vox a Peloride dedufta effe videtur. Sed ea Chama peloris non 
eft, cum magna non fit, neque hiet. Caro Peloridis dura eft, o i 
difficile excernitur Se multum nutrit, ^ 



LIBER. I. 

De Chame Glycymeride. 


«3 



ATVT XI. 

H A M A il V M generi yXuy.vutj.£i$ accedent, Plinij 

& Macrobij teftimoniis.Cham^glycymerides, inquit 
W |8|S|j Plinius, qui; funt maiores quam Pelorides.Macrobius 
ill llllf in ccena adiictali lentuli flaminis appofitas faiffe di- 
||&g|||!| xit,& ne quis eafdem effe Peloridas & Glycymeridas 

eriftknet ) maioresfcilicetChamas J lcgatMacrobiumLiB. ui- Sa- 
turnalium. Ante ccenam, inquit Echinos , Oftrcas crudas quantum 
vellent, Peloridas, Spondylos &c. Paulo poft alia edulia 
Glycymeridas, vrticas &c. Sunt autem Glycymerides d, ft* a dul- 
cedine, vt opinor, quod fapoti fuit dulci minufque falfo quam rell- 
que.Sunt oui Glycyameridas vocent, quafi ex dulci amaras.Quod li 
ita iitjCompoiltum nomen ex Graicc & Latmo fcetit,quam compo 
fitionem improbat Quintilianus.Glycymerides igitur Chamat funt 
maiores quamPelorfcs tefta oblonga Mytulorum flumatilium te- 
ftx modo.fed duriore & fpifs.ore,rugofa, non tamen ob id alpeta ex 
albo rufefeente, came & fuca bonitate Peloridi iimiles. Eafdem effe 
puto cum iis quas Pelorides maiores Athenaus vocat. Hermolaus 
Barbatus coniicit apud Plinium poft verba hac, Chamaiglycymeri- 
des quae funt maiores quam Pelorides.pro colycia iiue corophia , le- 
cendum corycia ex Athenaeo qui feribit Conchas quafdam a Ma- 
cedonibus vocari Myiixw.quas Athenienfes iipefo nominant. Sed 
vtut apud Plinium legendum fit, non potes coryciaad Chamas gly- 
cymeridas referre : fic enim conchas afperas vocari fcnpfit ex Hc- 
gefandro Athenxus. H imimmi & I*»*?#* 

•Wo -A W «SS.« ypXtWa, , »*> X AW 

fander in commentariis ait conchas afperas vocari a Macedonib 
Corycos, ab Athenienfibus xpdvs, id eft, arietinas. ^ 



i4 


DE TESTACEIS 


Uktjtdfiu 


De Chama afpera. 



fc AUVT XII. 

H 1 M AI id cft, afpers a tcftarum externa par- 
te dids funt, ob lineas tranfuerfas , obliquas multas, 
cauas, eamque ob caufam mufco fspe oppletas. Su- 
periorum modo oblogs-funt, intus Isues. Carne funt 
mali fucci , pauci nutrimenti , ad excretionem facili, 
qua tamen deledantur purpura:, vnde pro efca vtuntur ea purpura- 
rum pifcatores,vt ante ex Athcnso diximus. 


De Chama nigra. 



CtAT>VT XIU. 


E L I A N V S Chamas marinas , varias & multipli- 
ces efle tradit:na alis afpers funt, inquit, alis lsues, 
& hs quidem digitorum compreflu confringuntur, 
ilis vero vel sgerrime conteruntur. Qusdam ipfa- 
rum nigerrims fiint: nonnulls argentei coloris limi 
litudinem gerere videntur. Ac quemadmodnm carum eft varium & 
multiplex genus, fic multas & diuerfas fedes habent.Ex his colligunt 
nonnulli Chamas pro conchulis accepilfe , qus colorum varietate a 
fefe diftant/cd non rede, vt ego quidem fentio:nam funt vtconchu 
k,itaChams vari^, alb$,nigi£,ex albo rubelcentes, alis fraduraci- 
les,ali$ difficiles. Idem de Cochleis & Pedinibus vere dicitur. Qua- 
re inepte fecerunt, qui Concham nigram pro Chama nigra ex- 
hibuerunt, cum Conchs rotundiores Chamis elfe foleant , neque 

hient, Ch 





LIBER. I. 15 

[jient Charas vero tcftafint longiore, qualis Chama nigra quam 
hic proponimus , tcftis oblongis, lsuibus, duris , fpifsifquc , ac vela- 
ti marmoreis. 


De Pectine. 



xi in. 

2 y I A Grxeis K*i s vocatur a Gaza modo Peden, 

|modbPeauncul T nuerrinir.Ar^« 

f generis pars clufilis cfl vt Pedunculi. Et paulo poft. 
E7iSV»»V^wtevlsa»:5»»^d teallafc, " 0 "“'* 

vtPedinesISed hac varietas ambiguitatem pallttfunt en i I P ^p^ptm 
& ab his diuerli Pedunduli i Latinis dide Plinius "«nlfefl* Pe 

culos a Pedimbus difmngens videtur Pedunculos pro Tcllinis vmr 

nafle vt ex Hermolao prius annotauimus.De alus Pedunculis mti 

elicem us.Qualis fit Peden ex nullo melius quamex AthenM qogno 
fcemus,quoloco Oftreum in quo nafcuntut margamqPei dini < :on- 

duPedini firaileeft.teftanoncslata fed lamis eft & fp.lTa , neque 
vtrinque aurita eft Pedinum modo , fed altera tantum parte. Exhis 
liquet Pedinem duabus conflate conchis fluatis , vtraque parte au- 
ritum ede, quod non huic tantum competit, vt peculiariter auritum 
Pedinem nominate oporteat , fed alteri etiam Pedmi & PeducuK 
Noftri pifcatores vocant Pcdincs Urges co^mlles , ahj cnfjmhs dcjA'”* 

7rfca»ejdtaliospf/aBfe.Teftavtraq; primum Aridior, qua parte aur^ 

ta eftjdeinde amplificata m orbe eircuagitur : altera modi 


i6 DE TESTACEIS 

in dorfum elata, altera plana, veluti alterius operculum. Vinculo ni- 
gro & neruofo colligata: funt. Vtraque ftriata eft,aftridiori parte 
ftriatura: incipientes ad imum marginem deduda: funt , fed ita vt in 
eo ftris fiue exocha: magis promineant quam ftrigles fiuc canalicu- 
li, quibus fit vt Pedinis tefta laciniata fit , & hac parte firmiter coha:- 
res.Prsterea ftria: fiuc exocha: lineis a fummo ad imum dudis orna- 
tx funt,qua: a duabus tribufve aliis interfecantur a latere ad latus du 
dis verfus ftridiorem partem. Intus carnis multum eft , qus circa 
medium etiam carnofum, longum, tenerum alligata apparet. Incft 
in carne particula luteum ouorum colorem referens. Spedantur 
j uyxw & os tub? modo fadum, atque inteftinum tenue luto plenum. 
Tota caro in ambitu membranam habet veluti fimbriam verficolo- 
rem , ex qua fila multa & tenuia dependent . Eadem caro aliorum 
oftrcorum carne dulcior & tenerior eft, facilius concoquitur , vene- 
rem irritat non acrimonia fed nutrimenti copia. Aqua qua: intus eft 
aluum ciet. Super carbones coquuntur, nonnulli olei, piperis & falis 
tantillum iniiciunt. Pedinis tefta: non fem per eiufdem funt colo- 
risrqusdam enim rubefcunt,quxdam albicant, alis nigricat. Athc- 
^ , nsus. Tcifp o xTsvtSv amXcinfoi juSjo tm* oi 

djtyXioi. Tav 0 [xiXAVuv rtvffS» oi fiifyis ^ btfoot Koir£s 

0 'ttayrts dj^lug-yci , djzstltfloi , Aa/^avo/^MK fxife, xv/mvov tst- 

‘ttlfios. Inter Pedines teneriores funt candidi, virus enim nonrefi- 
piunt,& aluo faciles funt, ex nigris & fiauefccntibusmaiorcs & ver- 
ni palato arrident. Omnes in vniuerfum ventriculo grati funt, faci- 
le concoquuntur, aluum fubducunt fumpti cum cymino & pipere. 
Ariftoteles inter teftacea qua: fe mouent Pedines numerat , quos 
volare aitex nonnullorum fententia:nam de ferramento quo 
pi. ‘ 9 C ‘cap.it. capiuntur fspe exiliunt. Plinius. Saliunt Pedines & extra volitant, 
feque & ipfi carinant , ideft , ex fuis teftis carinam fibj parant , ficuti 
NeritSjprsbcntcs concauam fibi partem, & alteram aura: opponen, 
udufa teSjfic per fumma squorum velificant.Stridcnt Pedines, inquit Ari- 
ftotelcs, quoties per maris fumma nitibundi feruntur, quod volitare 
dicunt.Pedinibus oculos tribuer%videtur Plinius.Non omnibus ani 
malium oculi. Qftreis nulli, quibufdam concharum dubij ? Pedines 
enim, fi quis digitos aduerfum hiantes eos moueat, contrahuntur.vt 
U debili V ^ cntes dn eandem fentetiam feribit hsc Ariftoteles. Pedines quo- 
que admoto digito dehifcunt, mox comprimunt fe vt cernentes, 
quod ego in Pcdinibus fspius experiri volui , fed fi digito J mmi ° 
caro vel membrana carni circumpofita non tangatur , fe no contra- 
hunt, (i tangatur, ftatim claudunt , & digitum vel aliud quid immi - 
fum firme retinent. Tefta inteda omnia latent vel algore vrgente, 
vel sftu , Pedines , quemadmodum Purpura: & Buccina conduntur 



*' 7 


LIBER I. 

'cznis exortu rirdtcr tricenos dies.Peaines atque adeo OArca: ac con- 
chs omnes tum optima: funt, quum grauidas. Quanquam veidteAa 
taeda grauida dicamus, nullum tamen eorum vel coitum, vel par- 
tum intelligirausihoc enim genus fponte prouenit, ouaque eorum 
improprie appellamus partem illam.qua: melioris nutrmoms eA indi 
cium, quemadmodum in fanguine prsditis adeps , quam ob cauiam 
tum melioris funt fucci. Peffines in locis arenofis ptouenmnt, & 
quemadmodum purpura celeriter augelcunt, quippe qm anno perfi- 
ciantur autore AriAoteleiouum enim quale modo diximus vere con 
tiitent, procedente tempore minuitundeinde totum aboletur, Accita- 
tes pertimefcunt,* locis quibufdam propter fummos calores derece- 
runt.Paciines maximi & nigerrimi zAatc, inquit Plinius, laudandum 
Mitylenis.Eofdem etiam celebrant Iulius Pollux, & Athcmeus. Lau- 
datiAimi etiam Tyndaride in Sicilia,* Salonisin Dalmatia. Neque _ 
■ folum in Altino & Antio Italis, fed etiam Tarenti. Horatius. 

rr • 7 ... _ Cwinflp Tarentum. 


PeEtimbus patulis iattat Je molle larentum. 

Purgatur vcfica Pedinum cibo inquit Plinius, nam vrinam ci- 
ent,& qu<ein vefica funt modice detergunt. 



C APVT 


XV. 


o N c H A quam bic exhibemusPcftcn cft alter(nam 
Pcftines concharum generi attribuit Plinius) quem 
-cumluperiore eundem plani efle facile cxiAimabit is, 
a qui non diligentius circunfpexent, led reucra dittert. 
nam latiores & ampliores aures habet^querotoco'- 

pote longiore Ariaiorique qudm fupenorPraterea hic teAam « _ 

que Pedunculorum Burdegalenliura modo concauam habet , p . 



DE TESTACEIS 

rior alteram duntaxat cocauam, alteram planam. Poftrcmo hic con- 
charum quarundam rugofarum ritu rugas fiueftrias & exochas fim- 
plices habet, prior vero lingulas ternis aut quaternis lineis a fummo 
ad imum ductis ornatas. Hunc Pedinem Itali Romiam vocant, quod 
qui e Compoftella redeunt (quos etiam tomiow lingua noftra vo- 
camus) Pectines huiufmodi multos pileis affixos geftant. Carne & 
Taporc a Pedunculis non differunt, fcd figura: Pedunculi enim 
rotundiores funt, & altera tantum parte auriti, hi Pedines ma- 
gis oui figura & vtrinque auriti. 


De Pectunculo. 


m 

[cjrpvr xvi 

N Sinu Aquitanico frequenter capiuntur exigui Pe- 
dines, qui vulgo 'Tetoncles vocantur. Capiuntur 
etiam in Normania, vocanturque Hannons. Roma: 
Gongole , quafi Conchula:: funt enim femper parui 
pradertim in Mediterraneo mari, in Aquitanico lito- 
re maiores. Alij Cojttilles deSamt laques appellant, quemadmodum 
fuperiores. Pedunculi rede dici poffc mihi videntur, pedinibus 
enim figura fimiles funt. Concham ftriatam habent, vtranqueea- 
uam aculeis aliquot paruis armatam, altera duntaxat parte auriti 
funt, aliquando dextra, aliquando finiftra. Horum aliqui candidi 
funt, alij rubefeunt. Carne funt tenera, molli, guftuique gratiore 
quam fuperiores Pedines, ob falfi cum dulci permifiionem. His at- 
que aliis Oftreis quidam maxime deledantur, iifqUe frequentius & 
copiofius vcfcuntur,vt Burdegalcnfes & Santones. Quadecaulae- 
ucnire puto, cur multi apud eos calculo grauiter laborent : omnia 
enim Oftrea craffi & falfi fucci copiam gignunt, qui accedete vini te- 
nuis & generofi liberali potu facile ad renes permeat , vnde calculi in 
renibus & vefica gignutur.Quod fi quis obiiciat vt Pcdinum,ita Pe- 
duculoru cibo veficam fimiliter Serenes purgari exPlinio, ac proinde 
cibo huic detergendi vim aliquam ineffe:refpondemusin corporibus 
impuris, atque pituita craffa & multa , vcptriculo primifque venis in- 




LIBER I. 

far&a detergentia ad calculum procreandum multum habere mo- 
menti vtpotc qu«e calculi efficiendi materiam ad renes deducant, 
multomagis qua: aperiendi vi prlditafunt, quibus qui alieno tem- 
pore vtitur, renum & veficl morbum ac cruciatus valde auget. Hic 

depeainibus.Nuncconchasrcliquis explicemus. 


! 9 



De Conchis. 
folTVT XV/!. 

■ ONCHji Nomen latiffime patere iam diximus, 

| hoc vero Plinij autoritate maxime confirmatur , qui 
i Peftines, Cochleas, Buccina cocharum nomine com- 
1 prehedit. Verba eius adferibere fuperuacaneum haud 
tarssaW fuerit, vtpotc quorum iucunda& eleganti varietate 
& copia , naturi facunditatem, miramque ac multiplicem in pro- 
creandis omnibus folertiam ingeniose imitatus eft. Concharumgc- 
nera in quibus mira ludentis naturi.vanetas, tot colorum dirteren- 
tii tot fisuri, planis & concauis, longis, lunatis , in orbem arcum- 
a£tis, dimidio orbe cilis,in dotium elatis, liuibus, rugatis, denti- 
culatis ftriatis , vertice muricatim intorto , margtne in mucronem 
emilfa 'fotis effufo, intus replicato, iam diftinftione virgulata ennt- 
ta Ctifpa, cuniculatim, peftinatim, imbricatim vndata .cancellatim 
reticulata, in obliquum, in redumexpanfa, ptidenfata, porrcaa,ii- 
nuata, breui nodo ligatis, toto latere connexis, ad plaufum apertis, ad 
buccinum incutuis. Quum planas & concauas dicit, peduics intcl- 
lio-jt quibus felis hic nota contigit , quum ad buccinum recuruas, 

Cochleas & Buccina comprehendit. Nunc fpeciatim deconchislo- 

quamur, quibus tefta diitior eft,quiquc duabus redis confiat, vmfq, 
cauis.Hoc genus Advocat Ariftoteles.S JW 

-XW quod, gemina tefta continetur, Biualue conuemtGaza, it- _ 

vmualuei^ enim valui funt eas C, ceto Conchas La- 
tine dixit. Pinna enim ( fic gticc dicitur ) duabus grandibus patula 
conchis , cum parua fquilia quafi focietatem coit cibi comparandi. 

Concharum multi funt diffetentii etiam putet eas quas ex Piinto 

protulimus : funt enim alii albi, alii nlgt? : quidam albo nigroque 
diftinai, quarum differentias ahquociampcrfequemur. 



D E TESTACEIS 


De Concha imbricata. 



.£ c AP VT XVIII. 

Vhw» 0 N c H A Hxc eft diftindtione teftq imbricatim vn 

^ ^ data,vt loquitur Plinius, quamobrcm Concham Im- 

y biicatam vocauimus: tefta enim advndarumfefeat- 

tollentium iimilicudinem diftin&a eft, quar d:ftin- 
ISlIIllJ? ftiones cum alis alijs infideant imbricum modo, 
Lib - U Concha imbricata dicitur , quemadmodum a Vitruuio imbricata 
csmenta: incerta, inquit, csmenta alia fuper alia fedentia, inter fe 
imbricata, non fpeciolam, fcd firmiorem quam reticulata prsftant 
ftructuram. Imbricata , inquit Budsus, appellat inter fe hsrentia 
imbricum modo. Sunt autem imbrices tegula: curu?, quarum ali? 
alijs imponuntur ad arcendas a tedlis pluuias. Eafdem Concha hu- 
ius diftindtiones non inepte fquamis compares, fic enim fquams 
pifeium rotund? difpofit? funt. Concha h^c magna eft, & lata am- 
bitu inferiore , lacimofo ac eo firmiter coh^rente. Telia dura eft, 
intus l?uis . Caro dura ac concoctu difficilis , alioqui fuperioribus 
fimilis. Frequens eft concha in oriente, reperitur etiam in Ocea- 
no.A Gr^corum vulgo AgtKnon vocari audio, & aCaloieris Ara i?, 
id eft , c^nobitis qui illic funt T ridacnam. V erum Tridacna quo- 
’&****' r um meminit Plinius clfc non poliunt. Sic enim ille quum de citreis 
loquitur. In Indico mari Alexandri rerum autores pedalia inuem- 
ri prodiderunt. Nccnon inter nos nepotis cuiufdam nomenc ator 
Tridacna appellauit : tant$ amplitudinis intclligi cupiens , vt ter 
mordenda ellent. Ex his verbis nihil aliud rette colligi > quam 
Oftrea in India valde magna reperiri , vbi omnia grandiora elle 


11 


LIBER. I. 

quam apud nosfspe diximus,qus magna OftteaquidamTridacna 
appellauir.quia non nifi tribus morfibus deglutiri poffunt. 


De Conchis Striatis. . 




Iliif 

■ap 


XIX. 

> T R I A T A S Conchas nunc exequimur , quarum 
Sil primam exhibemus eam qua; communi nomine a no. 
ISjl ftris Comille vocatur, ab Italis Ctpa tont '* a rotunditate: 

duabus enim teftis coflat multum cauis , & in dorfum 
«J multum elatis, vt ad rotundam figuram multum aece 
dantuntus Isues funt, fotis ftriatx Pedinum modo > in ambitu ferra- 
«.Harum alis funt albs,alix nigricant, alis hudeum , j per gm|y- 
mum colligantunvtriufquc enim tefts apophyfesfefe muiccm iub. 
euntes confunguntur.Caro dura eft, difflcilifque concodu. Ius ex ea 
aluum foluit.Ex Concha hac & csteris qus fcquuntur vftis , & mei- 
nerem reda&is dentifricia optima con ciuntur. 



AI TER A Concha ftriata priori fimilis eft , nifi quod illa ali- 
riineas tantum a latere ad latus pqr ftriamm tranfuerfum dudas 
Sabet hecnon lineas fimplices/cd virgas latas ficuti fafciaspcr ttan^ 
uerfum ductas habct.Eft etiam rufa,vnde Concha ftriata, fafciata, & 
rufa diei poteft. c ? 



TERTIA Concha ftriata csteris longior eft,oui figura , tertis 
multum cauis, canaliculis parum profundis, aliquot lineis per tranf. 
uerfum dudis. 


De Concha Echinata. 



XX. 


c H I N A T A M Concham ab afperitatc vocamus, 
ficut aculeatam ab aculeis vocare poffumus.In hac v- 

u.&v- tH WSw ni ° nes re p criri teftatur p i inius • Nam & Iuba tradit 

~ ® Arabicis Concham efle fimilem Pectini infecto, Hir- 

furam Echinorum modo,ipfum vnionem in carne 
; ipfa efle grandini fimilem.Hatc Concha fuperioribus & P e( ^| m 1 P 31 
lis eft, tertis admodum concauis,ftriatis,in ambitu incilis. In^ uc 

exbchh efnincnt aculei frequentes, incurui, certis interuallisa Ide i - 
fiti, qui fi vi aut alia ratione exciderint, veftigium fui relinquunt. 



Quod a me tcm cre dictum non cft: funt enim qui.putant Conchas 
omnes ftriatas aculeis illis armatas cffe,fcd crebro attritu Se. maris in- 
flatione rumpi, quod falfum effe experientia docet . Nam in Echina- 
tis fraflorum aculeoru veftigia femper apparent, Conchas v«o ftria- 
tas tantum etiam poft magnas procellas in litore feplffime videas, fi- 
ne vilis aculeis,eorumve noris. Vidimus etiam fepe Conchas ltmtas 

fine vilis aculeis retibus captas . Quarehancaacterisdiftetre certum 

eft afperitatc 8c aculeis.Carne vero interna & fubftantia plane hmi. 


De Concha longa. 


cAPrr xxi. 

& C Concha duabusmagnisS longis conftat teftis. 
gfH rham?glycymeridi fimUis eft/ed teft? multo fpiffio- 
P fe res funtpnagis rugatx, colore vano , in ambim ru o. 
jgK fcente,inmedio albefeente, intus candtdocum km- 
Jjyggjjjy| tate. Ex hac calx conficitur . Dentifricia optima ex 

ciufdem cinere parantur. 

De Concha altera longa. 




nii 

NCHAM Hanc Dactylum elfe fcu Vnguem fal 

m eft.Ncque audiendi funt ij qui his quinque voa- 

,s Aulo, Dactylo, Solene , Donace & Concha longa 
inium feorfum ad hunc pifccm figmficandum . -m 
adunt. Neque illud reddab aliis fcnptum * Digi- 



z 4 DETESTACEIS 

tos Conchas longas vocari. Nam Plinius diuerfis locis de his locutus 
cft,vt dc diuerfis rebus. locinoris doloribus , inquit, fcorpio marinus, 
in vino necatus, vt deinde bibatur; Concha longa? carnes ex mulfo 
pota? cum aqua pari modo , aut fi febres fint ex aqua mulfa. Deinde 
multo poft.Mares alij Donacas,alij Aulos vocant, feminas Onychas. 
Vrinammoucnt mares, Dulciores femina? funt,& vnicolores. Quid 
vero de hocPlinij loco fentiam poftea exponam, atque alios efle Da- 
dylos a Conchis longis demonftrabimus.Hanc quam hic exhibemus 
Concham longam Plinij efle affirmamus, quod nulla fit hac longior 
& ftridtior.Noftri Culher vocant. Tefta e fl: alba,afpera, lineis multis & 
diuerfis diftincta.Qua parte replicatur, foramina multa habet ordine 
difpofita.In noftro litore frequenter iacentes reperiuntur. 


De Concha pi&orum. 



C A P VT XXIII. 

^ NTER. Conchas eam numerat Ariftotclcs qua pi- 
ftores vtebantur,non in diluendis aut afleruandis co- 
loribus, ad quam rem pictores hodie Mufculorum te- 
ol Itis vtuntur,fed cuius tefta radebantur, quod coficien- 
dis coloribus vtiles eflent,ne quis exiftimet ex interno 
corpore laniem aliquam veluti ex Purpuris & Buccinis infectura vel 
iti. i : dehif. pictura vtilem colligi. Verba funt Ariftotelisi 5 oi 
ca M- rq, 7 ra.yj 0 twXv j, T$lo 5' i-ttcyui&i. turi 5 f 

roiMjfe. wMp Ttid tvs 'toris* Kecp/^w . Concha quf pi orl 

bus vfui eft,craflitudine plurimum excedit, & florem illum non intra 
teftam,fed foris habet.rcperitur id genus maxime circa Cariam. u * 
iufmodi efl; Concha quam hic proponimus,teftis fpiffis, intus em us, 
foris in^qualibus & afperis, Cinnabaris aut Sandarace colore , gma 
fpondylorum aut minorum Oftrcorum.Hanc accepi a Gulie mo u 
Choul Allobrogum profecto, viro vari<j admodum & antique eru i- 


LIBERI. 25 

ditioiiis, cuius egregium Ipecimen cfi editurus his libris quos prope- 
diem publicabit.Is ad fmgularem dodrinam, lummam erga litera- 
tos omnes liberalitatem atque humanitatem adiecit,qua in me quo- 
C ue vius Conchas aliquot, atque turbinata depingenda dedit. 

De Concha Corallina. 



XXII II. 

qggspgSgg ONCHi Supradida: fimilis eftkcc qus iri mari 
|I|1|JSI| noftro reperitur colore fcillcet, rubra enim eft,coral- 
1' (||||||| lum plane imitata, v nde corallinam nuncupauimus, 
figuradifsimilis : externa enim teilarum parte pedi- 
nem refert, nili quod hac ftriata non eft,fed lineis tan 
tum afpera , & tuberculis rubris inarqualis, intus hruiisima , candidi 
marmoris colore. Spondylorum modo colligantur tefce vinculo ni- 
gro,tenues funt ied fatis durai.Caro dura,odore virofo, fapore falfo. 
Raro reperitur hac Concha, & vix nifi poft diutinos auftri flatus , Sc 
canicula: exortum in litus ejiciantur. 

Concha rugata! 



Q <A P V T XX'/. 

AGNA H.ec Concha & lineis multis, & elatis per 
82 §J trafuerfum dudis valde rugata eft, teftis valde fpif- 
| fis , intus kuibus & fplcndoris argentei , qua parte 
e^e:e-.T.ee : Concham margaritifera, matrem perlaturn v u .0 
dictam reteit,pcr ginglymum articulatur: teftarum enim in ummo 



DE TESTACEIS 

apophyfes vicifsim recipiunt & recipiutur,quibus acceisit vinculum 
robuftum,dicas ciTe dentes pectinarim coeuntes.Tefti ob fpifsitudi- 
nem in laminas & fruftra diffecantur, ex quibus iphatruli precu con 
ficiutur,£t dentifealpia quemadmodum ex matre perlatum, icd non 
adeo fplendida.In hac Concha vn ionesreperirin on dubito. 

De Conchula rugata. 



CATVT XXVI- 

0 N Ab imo ad fummu lineas duftas habet hic Co- 
tt chula/cd a latere ad latus multasveluti rugas fparfim 
h fine ordine, quaru quqda imperfecte fune, & in me- 
li diam tefta definunt.Tefti non funt tumida: & indor 
3US5&I; fmn elat?,queadmoduftriat ? omnes, fed depreff 5 ,co- 
S^So/unt enim cx albo cinerei,* ad liuidu accedentes. Labra 
teftarum craffa funt, St ta arfte connexa, vt fine vi non aperiantur, fa 
ciliufq; rupantur teftl,quam patefiat, quo d a Chamaru natura pror* 
fus alienu eil,quarureilq hiat. Vnde eos errare conftat qui hanc Co- 
chuld pro Chamepeloride exhibent. Hic Concha arena modicum 
recipitper lateris rimS,aqu5 fugitore quod illic fitum eft, rotundum 
& ilambitu fmuofum. Illas Conchas Venet, Umnos f.uep,« 
vocant. Mafsilienfes CUnifs. Ligure s tArftUat. 

DeConch^ a vana. 




CzJPVT XXVII . 

D Fauces Malgurianas capitur frequenter Conci 
parua teftis fpifsis & deprefsis, qus lineolis multis 
admodum variis diftindte funt, ob id variam no 

nauimus. 


/ 


LIBER. I. 


2 7 


nauimus . Chama: afpera non valde difsimilis, Cei minus afpe- 
ra cft Carne eft dura, lutum redolente, fapore falfo, ob id ius ven- 
„ em multum ciet. A pauperibus folum emitur, vocantque vul- 
„6 noftn felori , , qu S vox etfi Peloridi afimis fit , tamen longe a- 
L c (l Concha i Chame peloride , dictdmque putoanoftris a lu- 
to & fordibus : fodas enim res & (ordidas lordes appellant. Rcpen- 
tur eadem frequens haud procul a Narbone, tota luto oblica , voca- 
ruraue illic TWad» quafi jwx At dicas a verbo 90 M+, <ju°d latere, 
vel in latibulis degere figmficat,qui appellatio apte conuemt : nam 
Concha: iftse in luto latentes degunt, fepius ad pedem vnum depref- 
C Has muliercula venantur gladiis latioribus, aut alus ferramentis 
in lutum altius immifsis vt eleuent. Ob hanc Concharum naturam 
in eam (ententiam inclinat animus , vt eas Athenaei effe pu- 

tem uuarum bis meminit. A 5 f o. 
Pholades multum nutriunt fcd virofa funt. Et: 

! Z ~ Pholades ori grata funt, fed virus relipiunt, 

Sl funtlfci. Et Phauorinus 

Ouod licui hac fententia non probetur , eafque tantum Pholadas 
^ velh , qua in favorum cauetnulis,non in luto lateant , de quibus 
poftea dicemus, non valde repugno. 

DeConchaRiiomboic^ 



[c A T V T XX VI II- 

B VAM Hic reprafentamus Veneti mti/olo, vocant. 

Grscoru vulgus fcalagnone, apud noftros hanixos eft. 
Fallo /SaXcuw quidam vocanf.nam nihil limilitudinis 
cum quernis glandibus habet , neque in faxo! um ri- 
mis nafeitur, quod temete nonnulli afferunt, neque 

tefta kui contefla eft, neque huius cato tenera eft, neque palato gra- 
ta,quod de Balanis fctipfit Athenaus.fcd dura, virus olens atque m- 

fuauis. Opinionem etiam eorum qui fpondylumappeUant, 



DE TESTACEIS 

fellitteftarum connexus de quo in fpodylis dicemus. Huius nomen 
nullum equidem apud veteres reperi : quare Mufculum ftriatum re- 
cte dici polTe puto , quod tefta fit Mufc-ulorum marinorum tefts fi- 
milijfed fpifsiore & firmiore. Pmerea pars qua cohaerent tefta; recta 
eft fere veluti in Mufculis, altera parte rotunda : reda fere, inquam, 
dempto teftarum capite, quod in angulum fatis prominet, vt figu- 
ram rbomboidem fatis apte tota tefta reprsfentet , vnde Concham 
rhomboidem proprie appellari poiTe putem . Ab angulo capitis te- 
ftarum ducuntur parua; ftrk,ali£ red£,ali£ obliqua. Tota concha 
nigricat.Dura eft admodum carne , ii cum aliis Mufculis compare- 
tur. Rara eft ha;c Concha, quod in alto mari degat. 

De Balano. 


'lib.UCK. 14 9 - 



XXIX. 

S RISTOT ELES intcrteftacea Balanos numerat, 
a fimilitudine . Sed hac v ox multarum ar- 

borum frudibus accommodatur, quemadmodum 
glans apud Latinos omnium glandiferarum arbo- 
rum frudibus. Quamobrem Diofcorides addito epi 
heto Palmarum frudus w (J^vocauit,& Caftaneas 
h gaXte , vel «s (5aX«w, & dem ™| U “' 

ariam, quam Plinius myrobalanum vocauit In officinis hodie fe. 
nen behen dicitur . Sunt & myrobalam frudus ahj Arabibus didi, 
,ui ex jEgypto & Syria ad nos deportantur, quorum etiam Diofco- 
ides meminit , quum iis frudum palma comparat . ^ ? W™?? 

*«,%*** sW** * e' ? ixf f’ *T wm J 

Palma in aEgyptonafcitur Ea medio matur - 
atis vigore, autumno decerpi folet. Ex his liquet S-A- a It: F 
heto ambiguitatis vitanda caufa multis arboribus attribui. Sed B - 
anus marinus a fimilitudine glandis quernex nominatus e au 
e Athenso. Ai 5 SaAarot ^cXb^fnt/ ^ ofjcioTVoS- * 

les di&£ a fimilitudine frudtuu quercus. Sic etia Gaza apud An .co 
lertit.Ex quo Arift.no potes colligere quid hodie Glandes appellare 



LIBE EI I. 29 

pofsimusxarucnimbreuiterincminicliisycrbis.rafjlSsor/iyVsoT» 
fiatem. Rlim rs cauernifqite iaxotu vertibula genera- 
tur & glandes. Athensus Glandes alias aliis maiores facit. A'i Zix-j.ni 
»1,4«, «iffiKc&i™ dlWoi- Glandes, iiliiaiores fuerint,aluo facile 
fubducuntur,6: placent palato, (tix-jm tffeopa tds tivry; , 

pty) jay cLtyv&iiq yAuxtioff IbraXcti, Sbgqusl, -noXvyvXnl, 

X^ixiot. ai $ «Acq uXvKakfcy. Glandes pro locorum varietate diffe- 
runtoEgyptis dulces funt,tener*,ori grat*,copiofi nutrimenti, mul 
ti fucci ^vrinas cient , aluum foluunt . Alia: magis falfe funt. Ea- 
dem pro huiufmodi locorum differentia aliis etiam competunt . 
Quemadmodum enim dsgypti* glandes ad Nili oftia capta dul 
ciorcs funt , copiollorifque nutrimenti & fucci, ita Oftrea m offlis 
Rhodani, Sequana, Garumna capta, dulciora funt aliis qua procul 
ab aquis dulcibus capiuntur, ac proinde hqc quod magis falfafmt, 
mao-is aluum folicitant, minus nutriunt, H?c de Glandium natura. 
Nunc Glandes ipfas demoliremus. In Liguftico litore Mufculorum 
eft genus quoddam in faxis latens, nonnulli Glandes veterum e(Te 
putant, fed Pholades effe potius exiftimauerim , de quibus poftea di- 
cemus Si quis tamen nimis pr ? frade defenderit Glandes effe , non 
refragabor. Libere dicam quod fentio. Duo mea quidemfententia 
Glandium genera funt : vnum quod in Gallia & Britannia noftra 
pm&piet appeilantjPollicipedes nominant quidam, quod pollicum 
in pedibus fimilitudinem habeant, quod nomen eiufquc interpreta- 
tionem non probo. Id genus glandem effe colligimus, quod llll cum 
glandibus magna fit fimilitudo . Nam vt glandis quercus , vel ilicis 
pars prior Iquis eft, & in acum tendit, pofterior afpera, ftc hqc qu S la- 
xo affixa exhibemus, pofteriore parte qua faxis hseret, rugola lunt & 
afpera, glandiumque calyculis pofteriorcin-earum partem arde reti 
nentibus, fimili.plura ex vnica radice pedent e faxorum rimis. Ex te- 
ftaceorum genere funtipars enim prior longa, rotunda ex duabus tc- 
ffis componitur, colore & l;uitate vnguium, in medio rimula qli, ex 
qua capillamenta quqdd veluti plume rubefeetes prodeunt. Concha 
vna veluti ex multis acutis vnguibus conftat.tota in quinque digito- 
rum longitudinem accrefcit .crafsitudine funt pollicis in Hilpama, 
in Btitama noftra funt minores.Pars pofterior quy laxo alligatur, co 
rio duro afperoq; potius quam tefta coftaqex nigro flauelcit. I 11 Hi- 
fpanie parte ea quq Oceano alluitur reperiuntur , in Normannia & 
Britannia noftra frequentifsime adeo vt per vicinas vrbes pagdfque 
diuendant. Mulieres & delicatiores homines alia faftidicntes ciba- 
ria hoc edulij genere delectantur, & qui veneridediti lunt. Elixan- 
tut in aqua, ius quod mtus eft fugitur , tum priore parte contorta & 
dilrupta, caro extrahitur &exacetocditut. 



3 ° 


DE TESTACEIS 


De Balani fecunda fpecie. 



CAFVT XXX. 


B I Cui Glandes hsnon placeant, alias propono qus 
glandibus fru&ibus iimiliores funt. Nafcuntur in fa- 
xis,& in rimis nauiunypue diutius immota: vno in lo 
co manferint,adnafcuntur etiam Mytulis.Vidi equi- 
dem Mytulos vetuitos & mortuos totos iftis Glandi- 
bus opertos & naues pra vetuftate putres, quibus frequentifsims ad- 
nata Fuerant. Hx Glandes ftriara funt, foramen habent e quo velutr 
frondem emittunt, multa: fimul nafcuntur. Intus parum carnis con- 
tinent, paruafempermanent. Quamobrem has paruas Glandes, il- 
las magnas appellare poffumus. Noftri prorfus negligunt , ac ne de- 
guftant quidem. 

£> Conchis kuibus. 

£& ai>vt xxxi. 

S PERAS Conchas, ftriatas, rugatas, exeeuti fumus, 
glfequuntur kues&non ftriata: : has enjm ita diuidit 
W Ariftoteles. £V< MrZv hafo/q tf/otuX- 

WAtfAcc tiQi /4^ y*f >v t* j “ ,<zir£ P >(& 

K3Y0 * wct / <4 T a 

tu, & Xi/JJorpzcL w 'g'im,w\yw HSft? 1 tncL,yWfVXX- W 

/dy p a&Salg: ifn oiov ^Vx w r ‘ & 3 tyj>a&8a&, oia tyft 

ufinxi , ^ x$yx ur ^ Quem locum non fatis exprefsit Gaza hoc 

modo. Ipfarum etiam tertarum magna varietas : nam alia: kpes, vt 
Vngues,Mytuli,& Concharu quxda quas galadas appellat. Alis lea 
brse vt Oftrex,Pinnx,& Conchx nonull$,& Buccina:quxda etia pe- 
ctinarim diuifx,vt Pectunctuli & Concharu nonnulla:. Arifto.teltas 



LIBER. I. 

diuidit in liues & afpcras.Rurfus afperas, in virgatas &"no virgatas. 
Sunt igitur teftx quidam alper* & non virgati.vt Pinnarum tefti. 
Sunt quadam afper? & virgatj.vtPeainumteftj. Quare fic ver- 
tendum fuerat . Teftarum magna eft varietas , alite enim kues 
funt,vt Vngues,Mytuli, & Conchi quidam qui galades nominan- 
tur. Quidam afperi vt Limnoftrea & Pinna:, & Conchi nonnulli. 
Et afperarum quidem alii funt virgati vt Peden , alii non virgati 
Vt Pinna. Hadenus Ariftotelcs qui virgatas teftas appellat non fim- 
plicibus lineis aut tuberculis, fed virgis elatis & ftriis afperas, de qui- 
bus ac de aliis aliter afperisiam diximus. Liuiuminterfe differetia 
eft a magnitudine & paruitate,a crafsitudine & tenuitate tefti, a co- 
lore . quadam enim totq nigri funt,qu?dam alby , quadam nigris li- 
neis diltind? , ali{ purpureas, tranfuerfas & redas lineas habent, 
de quibus deinceps. 

De Concha Galade & Concha nigra. 


£ lA T?, V T XXX IL 

B ONCHiE Latinum nomen nullum in- 

uenerunt, quare Gaza Latino nomine vfus eft. Has 
inter kues numerat Ariftoteles , vt fuperiori capi- 
te protulimus , fortafle a la&eo colore di&£ funt ya- 
: funt enim candidifsim? , maxime , & l^uifsi- 
mx. Nonnulk parum purpurafeentes , quxdam flauefcentes re- 
periuntur, fed intus omnes candidifsims funt. Caro alba eft, dura, 
concodu difficilis,fuccum craflum gignit, ius ex his aluum mouet,(i 
per fe coquantur, vel fine mulis aqua: admiftionc. fatis raro capitur. 
His Conchas nigras opponimus, quas propria pidura non egete exi- 
ftimauimus , quod fuperioribus plane limiles iint , nifi quod intus & 
foris nigricant, caro quoque minus candida eft. vtraque non admo- 
dum concaua eft , & tefta vna cauitatc fua alterius apophyfim reci- 
piente firme colligantur. 




V- 


DE TESTACEIS 


De Concha f afciata. 



[zATVT XXX 111. 

VPERIORIBVS Duabus fimilis eft Concha 
quam hic reprafentamus, nifi quod paulo latior eft, 
quod lauibus videtur peculiare. Pratcrea quinque 
velutifafcias latas a latere ad latus dudas habet, iis 
fimiles quibus puella: noftra capillum redimire fo- 
lent quas <vettes , appellant, id eft, vittas, vnde & hanc Concham co- 
cjuiUea>etade nuncupant. Inde Latine fafeiatam vocauimus, no ine- 
pte, vt arbitror. Tefta eft admodum laui,dura,marmorea.Hac fuc- 
co&fubftantiaafuperioribus non differt. Huic fimilem plane ad-' 
iungimus,quam ob id peculiariter non depinximus. Differt tantum 
lineis purpurafeentibus quas per tranfuerfum dudas habet a fum- 
mo ad imum, alias partim flauefccntes,partim albas, intus tota vio- 
lacea eft. Tefta eft kuifsima,fi qua fit alia,tenuis. Vna linea caua al- 
terius tefta longam apophyfim excipit, & fic arde colligantur. 



De Concha craflk tefta: & Conchulis variis. 



£v4?FT XXXllll. 

K G A L A D E & Chama afpera Iixc Cocha figura no 
differt, neque vita aut fubftantia,fcd crafsitudine tan 
tum teftarum.H? lineis aliquot a latere dudis diftin- 
da funt,nihilominus tamen lauesfiint. Ex his vilis 
& in cinerem redadis praftantifiimum antiipo- 



LIBER I. 

dium fit, q uod in fpodij veri vicem commode vfurpacur , Fiunt & ex 
his dentifricia, & exficcantibus admodum medicamentis vtilifiime 
admifcentur.fit & ex iifdem calx . Sunt & Conchulae quadam afpc- 

ri.quidamliucsnucisiuglandismagnitudine, qui maiorcsnun- 

quarn fiunt, Grici vocatu , de quibus Diofcoridcs loquitur, 

vt citauimus quum de Chamis ageremus. Ius earum , inquit , cum a- 
qua modica elixarum aluumciet. 

De Concha matre vnionum. 



QcJT VT XXXV. 

B IST VLIMVS In finem Termonis noftri de Con- 
chis pulcherrimam Concham qui margaritifera eft, 
& lingua IndicaBep&&idiaafuit. A Gallis ‘tytcnM 
perles pro Matre perIarum(nos enim perlas vocamus 
quas Grici McvpyafC&s, Latini vnionesjquod frequen 
tiores & meliores vniones in his quam in aliis Conchis vel Olheis in- 
uenianturmam in aliis etiam Conchis margarit? proueniunt,de qui- 
bus luo loco tra&abimus.Hic Concha magna eft, fpifla , modice ca- 
ua, figura Pe dinum imulaivna enim parte aurem habet , & forami- 
na parua qui non permeant. Altera rotunda eft , argentei coloris & 
fplendoris maxime in interna parte.externa nonnihil flauefcit. Tota 
laeuis vnionum modo.Hanc pro Matre vnionum verifumereprae cn 
tatam fuifle docet Athenaeus his verbis. Kvtyoc&lrs $ a ™ 
mftiyrXco yfccpl teW,ra» o <?fop&w yct&ov, £ r Stto&w WX/Xiw 
<4 mrntel Wla*/, tcoXv Stafofot fa» tfcup yfiv • rUuai&i 3 mpQuf* ts 
£ offttu 7roXu •Gfr.tffoS r&v Xamav .» 0 &oro ^xSQt^ twm fiifGffyij' « 
V (jyfya&ns Xi'0os yin&i.wlii S : ifa mXuliXys $ tIw rtuXtirq 

7^ n IpQ 'Ti, £ ^wrior.tV» 0<rf& 

Saypaj r X)i(k r<5 $«,? S&yXuzslq 3, &*.«. Xtict 3' Uffvyr , <#***'» 
i’ 5 u&s Suo, <wnre/> o xleis, a}kx %, v 3 X&os yin&i t» « ** 

nnp it tws Qtlois v y /4« jfcvQGi&v* 



DET 1V ; S T A CEIS 

&j6"[av mfsQttir •asa^e 5* -ogtiQor . v 5 evpyvfa&- 

5 'Xfyoffii&cL ■?ci? cfficLXfj&s "*»>’ 'fyww-X& cft, Androfthe- 
ncs in Nauigatione Iridii ffribit Turbinum & Chceriorum , & alia- 
rum Concharum Formam ibi longe aliam effequam apud nos. Illic 
&Purpuramnafci,'& cirterorum Oftrcorum magnum numerum. 
Sed inter alia peculiare id effe c|uod Berberi vocant, in quo margarita 
gemma nafeitur, magni pretij in Afia,venditurqne Perlis & nationi- 
bus qui ad Orientem fpedant pari auro repenfo . O ftreum afpedu 
Pectini fimile eftjC on cha non ft ri at a fed plana , fpiffa , non vtrinque 
aurita Pedinis modo,fed altera tantum parte. In eius carne gemma 
concrefcitjVt in fuilla grando, modcLColore adeo fimilis auro , vt cum 
co collata non facile interrtolcatur, modo argentei coloris , modo o- 
mnino alba,& oculis pifeium fimilis.Hic funt qui certo confirmant 
nos veram Concham Indicam, qui dida cft, reprifentaffe. 
Eadem ratione arbitror vnionem in Conchis concrefccre qua gran- 
dinem in porcisjcaleulum in renibus, vel vefica. Quo anno hic feri- 
beremus mortuus eft quidam, cui in altero rene erat lapillus tot par- 
ticulis conflans, quot in rene venularum erant ramuli, quarum parti- 
cularum lapilli, extremum veluti caput marmoris rotundi & candidi 
fruftulum referebat, vel margarit^ maiuicul? figuram & fplendorem, 
id ex pituita vitrea concretum 'fuifle exiftimo. Quare nec mirum fi in 
Oftrcis & Conchis fenefeentibus vniones reperiantur. De quibus plu 
ra fuo loco, 

DeOftreis. 

XXXVI. 

■ ST RE A Progenere vniuerfoteftaceorum fumi,& 
vnde dida funt,initio huius libri docuimus.Nunc fpe- 
ciatimproiisteftaceisvfurpo qui Galli Hiiisfres \ o- 
cant.Nos Penes ofires, Itali Oflregt r.De quorum differen 
tiis dicemus, a loco,a teflarum varietate , a carnis fub- 
ftantia petitis.Sunt igitur quidam qui in ftagnis marinis nafcuntur, 
quidamin ipfo mari, illa vocat Ariflotelcs,apud quem ali- 

quoties fiivo^y. perperam legas prffA^uvo*? sct,qui a loco nomen ha- 
be nvMjxm enim ftagnum fignificat,vnde AiyjioJdMhai marinafta- 
gna a Galeno dicuntur. Gazafcmper Oftrea vel Oftreasconuertit, 
non latis redemeo quidem iudicio cum ftagni Oftrea dicere debuif- 
fet.Hanc differentiam non omifitAthenius quum dicit. Ta 5 

$•> 'xd&usi; xgj it it fiaXKWProcreantur Oftrea in 

fluuiis& ftagnis & in mari. Ariftoteles.T* 5 

cu/ fioffiofos y,inctvja. (wppfi&i ifffdTDt twlw y avpgji . Limnoftrea qui 



liber i. 

vocantur, ibi primum fui originem capiunt, vbi ccenum eft.Plura funt 
loca in quibus Limnoftreorum meminit Ariftoteles, qua: in fequen- 
tibus commodius exponentur. 

DeOftreis qusein ftagms marinis, & in aquis 
ex marina <3c dulci commiftis procreantur. 




CAPVT XXXVII. 

^IMNOSTREA Ex duabus teftis componuntur 
f modice concauis,& parum in dorfum elatis, foris ins- 
f qualibus afperis,& in tenues laminas facile fe&ili- 
^bus, intus lsu ibus,candidis . T efts parua: funt , caro 

_ J)mollis,fuauis,conco£tu facilis, maior in his quam in 

aliis Oftreis, quorum tefts multo ampliores funt. Cruda eduntur a 
plurimis fine vllo ventriculi prster naturam affectu . Sic veteres cru- 
da Oftrca efitaffe certum eft ex Galeno & Athen^o.In Pontificali cce- ^ 
na feribit Macrobius appofitos fuifle Echinos initio , Oftrcas crudas. va lim. 
Sic noftri non folum Echinis & Limnoftrcis/ed & Oftrcis marinis & 
Lepadibus crudis vefcuntur.Conchisftriatis, Pectinibus non niu co- 
dis ob carnis duritiem,alij piperis pauxillum adiiciunt. Huiufmodi 
Oftres (unt in oftiis Rhodani antiquis, vbi nunc funt lacus, ob immu 
tatum Rhodani alueum.Huiufmodi venduntur Lutetis ex Sequan? 
oftiis, & Burdigals.Cur dulciores, fuauiores,fucculentiorefquc fint,in 
caufa eft dulcis aqusadmiftio. gaudent enim dulcibus aquis, inquit 
Plinius, & vbi plurimum influunt amnes , ideo pelagis parus funt & & . f 
rariores.Illud vero paulo diligentius excutiendum eft, maioraue fint ' : 
pelagicis Oftreaqus in ftagnis marinis, aquifve ex dulci permiftis 
proueniunt.Athensus.Ta /.«v oVps& yivtS.ro q jj.lt ^ h m&ij&s , wj w 

it^tOAod). XfctUpi, 5 (cc , ord/j}JfWl V 7 JP&/4SS 

. yn&i yajp djyyXa. /xe/^orct, $ yXvKVfifA. Tg. 5 ®)po? »cQ ^ 



5 6 D E TES T AC EIS 

XvoS yjj vfoflos 'j sct&ivx 077** j ^ 
(ct y^cflg. •Aw 7V cupylijj XflioXora.ytfXbfr Ja.?&o: i£cv($i, /Jife. yXvzvTyj. 
Tos 4jyopgr^.,4jtxx&(g. , (es 5 /^gXayv h XcOTztficu, 5; fyQvQvy yj 

^e; ajj&yfyping. yjj Id eft,Oftrca nalcuntur in fluuiis, lacu- 

bus & mari.Marina optima quando lacus aut fluuius ex proximo in- 
fluit.tunc enim fiunt boni fucci,maiora,dulciora.Qu$ vero in litori- 
bus & faxis limi & aqua: dulcis expertibus gignuntur, parua funr, du- 
ra, acria.Verna & qua: capiuntur a:ftatis principio meliora funt , ma- 
ris humore plena, cu dulcedine ventriculo vtilia,aluo facile deliciun- 
tur. Qua: cum malua aut lapatho, aut pifcibus, aut per fcfolaelixan- 
tur, abunde nutriunt, & aluum foluunt.Loci igitur commoditas,& a- 
limenti copia ha:c Oftrea grandiora & meliora efficit. His contraria, 
jjb.p.c 4 f. 6 . pelagia Oftrea parua & rara. Plinius hanc caufam reddit. Grande- 
fcunt quidem fy deris ratione maxime, vt in natura aquatilium dixi- 
mus. Sed priuatim circa initia a:ftatis multo lade prxgnantia , atque 
vbi fol penetrat in vada.H^c videtur caufa quare minora in aliis locis 
repcriantunopacitas enim prohibet incrementum , & triftitia minus 
Z&icAioo; a pp e tunt cibos.Solis quidem fyderis mafculi,vt alibi ait Plinius, miri- 
ficam vim in ortu & procreatione rerum nemo eft qui ignorat, vt qu$ 
eius radiis illuftrata non fuerunt longe infelicius proucniant. Sed 
Oftreas triftitia minus appetere cibos more fuo metaphorice dixit Pii 
niusmeque enim triftitia in Oftreas cadit, neque fenfus vllushisineft 
pmer tadum & guftatum aliquem.Illud addam cuius initio capitis 
memini,Oftrea marina tefta quidem longe maiora efle iis qua: in dul 
cibus aquis reperiuntur, carne vero interna minora:quia mare, vtre- 
iSb.}.de£eni de fcripfit Ariftoteles,humidum eft, calidius, craflius , multoque ma- 
r4.4nim-c.il. gj s corporatum quam aqua dulcis, ideo ad gignendum habilius . Cur 
ergo non etiam maiorem carnem in Oftreis efficit?quia humor dulcis 
frigidior quidem eft,fed ia £71 ^ potui aptus & nutriens. 
Quamobrem Oftrea: in ftagnis marinis & iuxta amnium oftia ali- 
mentum a dulci aqua, teporem a marina accipiunt. Ineftin Limno- 
iE^.9^.fi.' ftreis humor quidam candidus.Lac appellat Plinius loco paulo ante 
citato. Et alibi. Nuper compertum in Oftreariis humorem Oftreis 
fetificum ladis modo effluere.In eoineft vis illa ex qua parum gc- 
%ib.iJegm: nerantur . Ariftotcles . Oftracodermorum natura conliftit partim 
jmm.cdp.u. fp 0n ^ e ^p ar j.j m cmifla a lealiqua facultate, quanquam ea fepe lponte 
oriantur.Petrus Gyllius vir eruditus & fide dignus affirmat fe de vi- 
ris non paucis fpedats fidei accepiffe Byzantinos Oftrea ferere,& 
eorum quafi lac feminareridipfum enim in aquam abiectum ad faxa 
ima adhsrefcere, & Oftrea fieri. Sic ex dccodo fungorum in terram 
proicdo fungi enafeuntur. 

r * DeOftre 



liber i. 


37 


De Oftreis. 



Q^ATVT XXXV 111. 



fimbriam conOituentcs, eam aliquando ambiente purpureo crine, 
quzpra:(hntiatnotaeft,autore Plinio. Addunt, inquit, peritiores 
notam, ambiente purpuieo crine fibras , eoque argumento generofa 
interpretantur, calliblephara appellantes . Noftra pallida funttefta, 
alibi colore differunt. Variant coloribus ait Plinius, rufa in Hifpa- 
nia,fufca in Illyrico, nigra & carne & tefta Circaas . Talia nonnun- 
quam venduntur Burdigala «sldedokinA &c loco vicino Adedoc ap- 
pellato allata. His caput nigrum eft ( , caro minus candida. Palma 

menfarum diu illis tributa eft,vtfcnbit Plinius , funt & apud nos in lbi ^ m - 
pretio. Et quemadmodum diuerforum in procreandis Oftreis olim 
diuerfie erant laudes quas perfequitur Plinius, Cyzicena maiora Lu- iH^. 
crinis, dulciora Britannicis & extera , itanoftro suo cupediaruma- 
matores Oftreorum cenfuram faciunt: funt enim, vt verbis Hora- 
tij vtar, e 5 



3 » 


D E TES T AC EIS 

Oflrea tjtti callent primo deprendere morftt , 

£t acna,a dulcibus ftatim difcernunt.Britannica omnibus praffc- 
runt. Santonica magis falfa & acria iudicantur.Britannicis Burdega. 
lenfiafuccedunt, inter qua Jikedokjna nigra, fuauitate procellunt, 
quemadmodum Circia quo nigra funt,ab'Horatio commendantur. 
Lubrica nafcentes implent conchylia lund. 

Sed non omne mare efi genero fi fertile tejl&: 
tSMurice 'Baiano melior Lucrina Peloris, 

Ojirea Circuit, Mi feno oriuntur Schini, 

"Pectinibus patulu lailat fe molle tarentum. 

Nec locis fuis contenta funt , gaudent enim peregrinatione, 
iib-iu.s. transferrique in ignotas aquas. Sic Brundufinain Aruerno, ait Pli- 
nius. Compafta & fuum retinere fuccum, & aLucrino adoptare cre- 
duntur, vbiCompafta vocat, quo ex Brundufio allata propter famem 
longo aduedionis compafcebant in Lucrino.Sic Oitreorum viuaria 
olimfada funt, quo primus omnium Sergius Orata inuenit in Baia- 
no, otate L.Cralfi oratoris ante Marficum bellum,ncc gulo caufa fed 
auaritio.Athenous de Oftreorum fubftantia ex Mnefttheo. Mv»(70£os 
Oo i&m qos evrw (pneiv xyyyc fui ies,>y Ta. ofjya,, 

r pfo oafty e <?i Sia r -Lygcmfo r ev <krfo7i aXuxlw, S\s7rcp 

dpg. (j%j io$io<jtyja., \yixtas ifiv Sia r &Xu>(eft>&. Tao 

IfvQy i/T6i TraQt , v r ctxfilw tts r mujlftQ/ cL/rlw \jyfvtnfa~ 

Aiottf ctf fjfyj lygoTtites it a )$ av if/i&o It Tat bmySvi^ 

y^ixlat siQffdj Se Qypxzs rZv efv/jfyjav o?fia t ylfpXsm&Qv e^v/LtjuSJwt/ ?wt 
vyfcSv. Tao bzfl gc Tat d<?f>tov , cdj Tts dv^ \yXas otityey, kX’jiid(g:TUjJ 
SidfcQr. 7rt7cfaJ ydf>,$fa ofitas to7s dfi°7s vfi dlcnmstg.fy 7g.s vy*oT>i($£ 
tv Lildis iyj >(y.Tifyf>a.iJ%a.$ , Si’ dv tKXvTcS y y^iXla. fopVn rt SiouQv 
Svcnn-sflov aWr o^sot , x, tffos Tg.s Vfyo&s eV» ckk 6boSU. id 

eIt,Mnefitheus Athenienlis libro de cibis ait , Ortrearum , Concha- 
rum, Mufculorum,ac fimilium carnem vix concoqui, ob falfum hu- 
morem qui in ipfis ineft.Quamobrem quum cruda eduntur , ob fal- 
fuginem aluumfubduccre, quum vero clixantur falfuginem fuam 
vel omnino vel magna ex parte in humore quo incoquuntur depo- 
nerc.Itaque Oftreorum decodum perturbat, & citat aluum.Elixa ve- 
ro eorum caro humore fuo deftituta , murmura excitat, affa autem, 
modo rede id fiat innoxia omnino eft.Etenim igne vida non perin- 
de ac cruda concodu difficilis eft,exficcato humore qui in ipia ine- 
rat, quique liberam aluum reddebat. Alimentum humidum conco- 
lib ? de /<- contumax Oftreum omne prsftat,& vrinam non ciens. Careris 
chUm eJim. omnibus prafferenda Galeni fententia,qui feribit, omnium Oftraco- 
dermorum commune effe fuccum falfum in fe habere, quo venter 
fubducatur,fed ratione maioris & minoris differre . Oftrea enim 

mol 



LIBER. I. 39» 

mo Ili{Timam omnium carnem habent, Chama autem parua, Spon- : 
tJvli , Solenes , Purpura: , Buccina, atque alia huiufmodiduram. Iu- 
i e igitur Oftrea , ventrem quidem' magis promouent , minus autem 
alimetum corpori fuppeditant.duiioraverdeoncoctioni magis refi- 
ftunt, fed 'magis nutriunt, & hac quidem coquutur, Oftrea vero non. 
cocta eduntur.Quemadmodu aute illa concoctu, kaetiam corruptu, 
difficilia funt,ii% apponuntur bis in aqua pura ineo&a, quibus cibi, 
in ventriculo corrumpuntur.Ex noftris plerique Oftrea additis pipp-j 
re,oleo vel butyro fuauiora reddunt, nonnulli in farragine frigunt, 
fcd duriora tum fiunt. Non folum in.cibis fed etiam in medicina ma 
gna fu nt Oftreorum dotes. Leculiariter cpntt^ Leporis marini ve- 
nena Oftrea aduerfantur,fi Plinio credimus. Stomachum mire re- 
ficiunt,faftidiis medentur. Addiditque luxuria frigus obrutis ni- 
ue fummamontiun¥’& maris ima mifcens. Tefta Oftrecrum cinis 
vuam fedat, & tonfi&as admifto melle.Eodem modo parotidas, pa- 
nos, mammarumque|§uatias, capitum vlcera ex aqua, cutemque mu 
lierum extendit. InfpAu# ambuftis ,&dentifricio placet. Pruri- 
tibus quoque, & crupt^fiibus pituita ex aceto medetur. Cruda fi 
tundantur ftrumas fanaht & perniones pedum. Qua Galenus de 
Oftreorum facultatibus fcfipfit pete ex LiB.ii.de facul.fimpl. med. 

L<ro experientia comperi ex cinere fiue ex calce teftarum Oftreo- 
rum facta aquam lixiuam ad minuedos tumores pedum 

& genuum plurimum conferrerexficcat enim,multu digerit: & cale- 
facit fi poft vftionem cinis non lauetur, lotus minus calefacit.Iilud po 
ftremo addendu cur luna crefcetc Oftrea atque adeo ^oftracoderma 
omnia & cruftacea augefcant/ucculeciora qua fint, cotra dccrefccn 
te minuatur, quod tradit Plinius. Iam quide lunari potcftate Oftrea- 
rum, Conchyliorumque, & Concharum omnium corpora augeri & 
rurfus minui. Hac Plinius. In caufa funt propria luna effectiones, 
qua funt rigare, & modico calore humedtare corpora. Luna igicur 
humores alit & regit, quemadmodu Sol fuo calore fecundat omma, 
quoniam omnium vita oritur a calidi & humidi corhmiftione,& fo- 

uetur vtriufque temperamento. Sol mafculum fydus,matrifque vi- 
cem gerit, Luna femina, tcemineum enim fydus cft, Sr 'molle atque iikutX ul: 
noctu rnum,foluit humorem & trahit, non aufert , vt ; ait Plmlfis. Sed 
Luna corpus crafsius quia elementis vicinius, non fuo; lumine, non 
fuis radiis, fed Solis luce ac radiis perfufum & accenfum vires fuas in 
inferiorem hunc orbem immittit. Quare cum varie Sons radios exci 
piat, varie quoque temperatas efle eius vires & effediones effe necefle 
cft.Itaque ea abunde a Sole illuftrata , corpora quoque humentiora 
funt,&contra.Nequeidfolumin Oftreorum, vel cruftatorum , aut 
aliorum animalium corporibus, fed etiam in noftris efficitur. Vnde 



P de testaceis 

prudentes Chirurgi trypano caput vix aperiunt, plena Luna, quia 
tum cerebrum diffundi magis , & totam cranii capacitatem impleri 
compertum eft.Idem in medulla ofsium cernitur. Morbis pituitofis 
obnoxij huius fyderis vim fentiunt, ac vna cum eo pituitam augeri 
experiuntur.Sani vero & non animaduertentes has atque alias leuio- 
res immutationes non percipiut. Athenams Chamarum genus quod- 
dam Oftreum vocari fcripfit. Sed de eo diximus , quum dechamis 
tradaremus. 


De Oftreis fylueftribus. 



C <lA1? VT XXX IX. 


STREA Reperiunturinnoftromariqua: a vulgo 
vocantur, propterea quod fapore funt acri, 
H fsljli 1 delicatorum ^bra nimium calefaciunt & vlce- 
ra nt:nam Scatidebec, idem quod roftrum vrens.Tefta 
conflant pellucida partibus quibufdam flauefcente, 
aliis purpurafeente , foris crinita & crifpa, intus fplendida, kuifllma 
candidiflima. Caroparua,falfa,fubamara atque infuauis. Quare 
etiam a plebe negligitur. Hanc Oftrcorum fpeciem eifc puto fimi- 
_ ] em jj s tradit Plinius, gigni in petrofis , carentibufque aquarum 

dulcium aduentUjficut circa Grynum & Myrinam, vel potius Oftrea 
lib,y. elle«>f/ctqu£ vocat Athenams.lV) Jl ek ^ %>*<*. 

' 9 jf^j i Zpu/xcoJli/y&fcfftYi 5 djttXy ^ r r&Qy. Sunt 
qusdam Oftrea qua fylueftria nominant , multi alimenti, fed virus 
olentia, & ori ingrata. Tefta fylueftrium Oftreorum in fucis mu- 
lierum, lapidis {pecularis vice vfurparipoteft,& cxficcantibus pul* 
ii eribus vtiliter admilccri. 


De 




S N Oftracodermorum generibus recenfcntur a Ga- 
leno, Plinio & aliis, Spodyli, ab Athenso fyxfiei nun- 
cupati ,a Grscis hodie Gaideropa, ob magnam fimili- 
tudincm quam cum afini vngula habent ^aidaron 
enim hodie afinum vocant. Galeni interpres om&fcw 
vertebras conuertit,fed vtcndum nomine Grsco cenfco Plinij exem 
pio qui aliquot locis Spodylium vocauit, & Macrobij quum Spon- 
dylos inter ccens Pontificalis prima fercula numerat.Item Columel 
la cum reliquis teftaceis Spondylos recenfct.Spondylus duplici tefta 
confiat intus caua & lsui, foris fcabra,ad vngul? afini formam rotun 
data, latiore parte, qus & inferior dici poteft, tenuior eft,& multo 
minus dcnfa, minus concaua, fuperior pars quatefis colligatur, ftri- 



41 de testaceis 

litus reficietur. Terta craffiorum cft partium quam terta Oftreorum, 
difficilius vritur,magifque ad lapidis naturam accedit. In Spondylis 
Cancri parui reperiuntur, quemadmodum in Oftreis,& Mytulis ma 
rinis.Horum nullam, quod fciam mentionem fecit Ariftoteles, Athe- 
nasus $ fc tyirtvrros,\& eft,ab afperitate, mea quidem fentcn 
tia appellauit . Spodylos vero a nobis exhiberi oftendit firmior in bis 
& magis cxquifita tertarum articulatio,quam in vllo alio oftracoder- 
morum genere, a qua Spondyli nomen fortitifunt, quod vertcbraru 
fpinse modo firmiffime articulati lint,qu£ vertebro adyhXoi a Grocis 
dicuntur. 

De Solene. 

£ c A 1: VT XLI. 


lih.lUdf.il, 



'lib.SUdp.6i' 


| N T E R. Conchas logas,aIi$ funt fcabro & afper$,de 
i quibus iamdidueft: alia: kucs& tenues, quales funt 
h QpXlwis qui aliter a Gr$cis vocatur omyx, 

| atque etiam Plinio autore STt^AorEius verba funt.So' 
len,fiueaulos,fiue donax, fiue onyx,fiue dadylus.Di- 
cicur (w\Vjj a canalis fiue tubi fimilitudine,cu;Ao?tub?modo excaua- 
tus.SAcd^ a figura harundinis crafl$ , concau?, apud amnes nafcentis, 
S: qus & Cypria harundo nominatur terte Diofc . w% vero id eft, 
vnguis ab extremis, tenuitate & figura vnguibus fimili vel a terta: co- 
lore & fubftantia vnguibus noftris non diffimili.Pro re longe diuerfa 
fumitur ow% apud Diofc. l i b.i i.de quo fuo loco dicemus.Dadylive 
'• ro cur dicatur tradit Plin.Concharu e genere funt.Dadyli ab huma- 
noru vnguium fimilitudine appellati Ab Italis cape longe vocantur, a 
Gallis couteaux , quod capulis cukroru fimiles fint,ab Anglisp/ntf.Ho- 
ru du; funt form? fic diftind$,vt alii mares alij fcemin? nominentur 
a Plinio & Athenio , non quod ad procreatione feme fcetificum hic 
emittatfille recipiat.Nam Conch?,Chani^,Solenes,Pedines locis are. 
lib.p..cdp.*Q. nofisfpoteproueniunt.Plinius ex his mares alij Donacas ,alij Aulos 
vocant, fceminas Onychas. Vrinam mares mouent. Dulciores fetui-; 
n*'funt,& vnicolorcs.Quo in loco nonnihil defyderari facile perfpi- 
ciet qui procedentia conedere voluerit, qu ? funt.Purgatur vefica & 
Pedinu cibo.Quibus nulla Solenu mentione fada, fubiunxit. Ex his 
mares & c^tera.Quare coiicio legendu efle, Purgatur vefica & Pedi- 
num cibo & Solenu, exhis mares & c^tcra.Sequitur enim Splenes ma 
res vrina mouerc. Et Athen^us eofde calculofis, & difficile meietibus 
vtiles eife tradit, aliaq-, eadem qu$ Plin.vt ex eodem autore vterq; lua 
tranfcripfifle videatur. 0< 5 QaXkuiS jilt igpos -%ur y^-X^/S^L^foc 

H.kvXoly SAcucss , % orvyps wXvyvXoi %.X5W. ygyXoi 

fo, 



LIBER I. 4j 

kfb' «t vrw pa$£aToittQ,ty ■Jf&oygoips.Toi, um i)?o7s Xi6c$Q,£ zfooti Sur^o- 
£Qy £krot. 01 5 8y\6ts, Hsro^guf&ro/rt tm it, yXvWTy>oi.Xa,n^ot) o itfol, 
qTYy&ifoL YLftMons? luriroi fdy&ri y^ta «fcfy&ar <fe^w»i.Z«- 

'llu-KW ? %A5m oi owdy>yris § %** o fytQos 

Tai' kxsr^o^, TVf^w ^ r mi c* V“£^>Kf? w * rc f- 

y^xiiuStoos Q)Xlu’i?ys,ck hfj&y oryv w^cs b ttp&r. & Z/Ao^ «P# 

lm(Jrc.. .Id eft,Solenes a quibufdam vocati, a non nullis 
;w, fucci multum fuppeditat,fed mali & glutinofi.Mares qui- 

dem virgati funt,& carulei coloris, calculofis & xgrc meietibus per- 
utiles funt.Ecemins vnicolores funt,& dulciores. Sumuntur frixi & 
elixi.Meliores funt in prunis tofti quoad hient. Qui hos pifcantur lo 
lenifta: didi fuerat, vt narrat Phanias Erefius in libro cuius titulus eft. 
Tyrannorum in quos vindicatu eft caedes, his verbis. Philoxenus So- 

leniftes ex Tribuno pleb.fadus eft tyrannus, initio pifcatione vidi- 

tans,6f Solenas venari folitus,occalione vero data mercaturam exer- 
cens facultates libi parauit. 


DeSolene mare. 




' [ oA T 3 V T XLII. 

3 OLENE M Marem hodie nulla natio a fcemina di- 
| ftinguit-Athenaras vtrunque iifdem nominibus appel 
I lat, Plinius inter nomina difcrimen facit : nam mares 
J Solenes , Aulos , Donacas vocat , feminas Onychas, 
qua differentia non negligimus. Eli igitur Solen mas 
ex Concharum longarum genere:duplici conflans tefta, latui, tenui, 
altera tantu parte colligata nigro vinculo, etiam fi aliter fcnbat Ari 
ftot.Cu enim alia fint altera parte ligata, altera loluta,vt clau- 

di & aperiri poftint.alia vtroq; latere connexa, in his poftremis Sole- 
nas numerat, cum cotra femper altera parte folutos videas, neqj in ea 
aut vinculi aut articulationis vilius veftigiu.Dodrantali funt logitu- 
dine,pollicis craflitudinc.harudinis modo caui, extremis duobus fem 
per apertis:anteriore caput exent & retrahit teftudinis ritu.Secudum 
teftx longitudine carnem protenfam habet.Tcfta czruleo eft colore, 
lineas cuidetes habet per trafuerfum dudas,qua parte colligatur craf 
lior eft, aliis partibus in tenue fubftantiam definit ficuti Mytuli- Aqua 


h DETESTACEIS 

& arena viuit. Ad ftrepitumfefubtrah£rc,inferiufq; fubfidere cerni- 
tur , vt ait AriflMira qua: de Dadylis fiue Solenibus feribit Plinius. 
Concharum e genere funt Da&yli,ab humanorum vnguium fimili- 
tudine appcllati.His natura in tenebris remoto lumine, alio fulgore, 
clarere &■ quanto magis humore habeant.Lucere in ore mandentiu. 
Lucere in manibus atq; in folo,atq; vefte decidetibus guttis, vt procul 
dubio pateat fucci illam natura effe, quam miremur ctia in corpore. 
Ha&enusPlinius.Huiusfplendoriscaufam effe puto glutinofum So* 
lenis fuccumrqurfc enim tenacia, & veluti glurino compada,ea kuia, 
sequalia atq; perpolita elfe folent, atq; ob id relucentia , veluti pix, af- 
phaltum, alburne oui.Solenescum fale & aceto edendi, vt minus no- 
xij fint,vel cum fale, aceto & oleo,c^uod tamen quida improbat, quod 
oleum lentorem habet,cum contra ad glutinofi Solenum fucci atte- 
nuationem acetum & fal, multo magis coferant.In prunis tofti dete- 
riores funt,quia magis exucci, duriores & ficciores. Mirum quod tra 
diderunt Athen^us & Plinius Solenes vtiles effe in cibo calculofis , & 
vrinas monere, cum Athen^us ipfc fcripferit, multi fucci effe fed mali, 
& glutinofi, atque id experientia confirmet, fuccus vero is calculo ef- 
ficiendo, & vrin^ retined? potius quam promoued<£ aptior fit, nifi de 
iure id accipiendum fit,quod ob falfugine & accrimonia hac vi pr$di 
tu fit. Ego teftaru cineribus ad idem malu vti malle, infigniter enim 
attenuant, incidunt & exficcat,quod fi timeatur in exficcando mor- 
fus aliquis, prius funt lauandi.Solenem marem vere a nobis repr^fen- 
tatum fuifle clare offendunt Athenad verba iam citata.Eadem illos 
aperte refellunt qui Conch? alterius longa: fpeciem pro Solene mare 
dcpinxerunt.Eaenim tota candida eft, at ex Athenso Solen mas cx- 
rulei eft coloris. 


De Solene fcemina. 



Ccjyvr XLIll. 

8 N Y C H A S Appellat Plinius Solenes fceminas, qu$ 
colore, fapore, magnitudine a maribus differunt, in 
aliis omnibus fimiles. Tefta lineis ca:ruleis diftin&a 
non eft,ob id Plinio vnicolores dicuntur . Caro dul- 
cior eft, maribus minores effe folent. Solenes vtrique 

in 



45 


LIBER. I. 

in arena defui viuunt, ferreo inftrumento ex ea eximuntur. 



De Mufculis. 

CtAVVT XL I J 11. 

1 O N Facile efl dicere qui fint Mufculi a quibufdam 
| Latinis dicti, qui /a<SW a Grxcismafculino & feminino 
t genere. Item qui fint fj.vsa.is Diofcoridi, Mytuli& 
myes Plinio. Cum oftracodcrmis Mufculos Plautus 
i recenfet. Habemus Echinos. Lopadas, Oftreas,BaIa- 
nos captamus, Conchas marinam vrticam, Mufculos, Plagofas, ftria- 
tas. Sic & Celfus l i b.i i.Ollrea, Pelorides, Echini, Mufculi, & omnes 
fere Conchula: aluum mouent. Gaza Ariflotelis iwfaarta, mufeu- 
Ium interpretatus eft Plinium fecutus,vt docuimus priore parte ope- 
ris noftri, (Mas vero femper Mytilos. Athenxus fj.vfX.ov a Romanis 
appellatam fuiflc Tcllinam fcribit,quam Gr$ci quidam foriMw no- 
minabant. Hermolaus Barbarus mytylum & mytlum idem efle pu- 
tat. Athenaeus /awxs in diuerfo genere diuerfa fignificare demonftrat 
his verbis. 0< '5 fj-vis /jutus turi , Xfofapoi 3 

01 itpiQu, f&tortuO * 01 , <4 0 juti» rup fivecv v<ra/ fjizfon- 

fcy } yXvxua/ r\ ^ djyyXol tiQ^fofjn ^ fytpifw. Myes mares me- 
diocriter nutriunt , aluum cient & vrinas. Optimi funt Ephefij 
praifertim Autumno. Myes feminx, maribus minores, dulces funt, 
boni fucci, copiose nutriunt. Tria, inquit Hermolaus, inuenio quse 
fj&s dicuntur.Primum Teftudines funt , ideoque non fs&s in plurali, 
fed fj-SSis & Ifi&ts vocantur. Genus hoc, aquatilis mus,&lutariaTe- 
ftudo a Theodoro, marinus mus a Plinio quandoque l i b.i x. ver- 
titur. Alterum inter pifces, Tertium inter Oftrea pro Mytulo. Quos ^ 

fjiaxK appellat Diofcorides , Plinius Mytulos nuncupaffe videtur. 
Quoniam qu$ tityi fiva.zuv fcripfit Diofcorides eadem plane de My- 
tulisPlin.MvWf jy-ims 5 dvroSfoQrols xvfutyjhqnfov o c zXvtilms as 
fj°\i$csGS jgyQjj.djtQy us (a oqtictXfivfa. <Aw fxiXiti. E’x7^m? myvnifes 

$Xifa.fUp ng\ aphymns Xijxu/J^g , Tg. ztXws mursjl&tg typajS. 

v 5Qjp^ sw7up xwjo§i)>QoisiTftrlbirix\ oqtxlfjLus. Plinius hxc fere fic con- 
ucrtit.Mytuli quoque vt Murices cinere vim caufticam habent, & 
ad lepras, lentigines, maculas.Lauantur quoque plumbi modo, ad <re 
narum craiTitudines,& oculorum albugines, caliginefq;,atq; in aliis 
partibus fordida vlcera, capitifq; puftulas.Carnes vero eorum k ad car- 
nis morfus imponuntur Ante locum hunc tradit Myacas degenera- 
re in duas fpeciesin Mytulos myiafquc. In hac nomine diflenfione 
& varietate hxc redte flatui pofle iudico. Myacas generis nomine 

f 3 



4 $ DE TESTACEIS 

appellat Plinius huiufmodi teftacea , qua: Ariftoteles vocat 
Gaza Mytulos, Athenams/mcsvtroque genere. Aceruantur, inquit 
Plinius, Muricum modo, viuuntque in algofis gratiflimi Autumno. 
Sic Ariftotelcs cum expofuiifct quomodo Purpurae &Bucdna con- 
gregentur & fauificent,idem poft aftei /««r dicit, '0^61 fxSis. 
Athcnsi locum ■nri&t^vtriufquc generis paulo ante protulimus. 
Myacum vero dux erunt fpecics,Myia: fiue Myifcae quq a Plinio di- 
cuntur,& Myculi.Hermolaus in hoc Plinij locoMyifcasin exempla- 
ribus aliquot vetuftis legi affirmat.Sed fi quid in rebus marinis coie- 

dura iudiciumquc meum valere debent, Myfcos rede legi polle ar- 
bitror, vt fint parui /zf«,vt declarat Plinius, qui dicuntur ab aliis Lati 
nis Mufculi diminutiuo nomine a Mus,vt v&fugs diminutiuum nome 
lii J a ./wfe,My* fiue Myifc? fiue Myfci Ixd rhs pxks Arillotelis qui pluri 

Mm.c4f.11. mi circa vnu principium aliquod adnafcuntur.MCKin fcemininoge- 
nere Athen^i.Hos Mufculos a Latinis appellari puto,vt iam dixi.His 
maiores Mytuli erunt Diofcoridis iwctxts vt prius demonftratum eft. 
Vel Diolcorides ixvixuv nomine vtrunque genus comprehendit. 
Quod fi nominum horum rationem haberi nolis, fcd rei tantum, di- 
cemus in mari reperiri Mytulos fiue Mufculos , fiue fMtv^gs maiores, 
& minores fimul colligatos.De quibus deinceps dicemus. 

De Mufculis. 



£ C A 7 VT XLV. 

■ V S C V L O S Paruos & rotundos Plinius Myias vo- 
cat, id eft,Mufcas,noftri moufcloes de marfiall^mottles, 
Gr$ci hodie midia . Veneti conchole.S unc ex oftracoder 
moru genere , qua: tenui tcfta, & duplici coteguntur. 
Circa faxa aut ligna nafcuntur, pilis & veluti lana al- 
ligantur.' Tefta foris nigra,fere femper vel mulco, vel lanugine obdu 
da, intus l$uis & fplendens, ex albo c^rulca, parte acutiore craihor & 
Ipifiior, reliquo ambitu rotudo tcnuior.Caro intus palhda, quum cru 
da eft, coda vitellis ouoru fimilis,in ambitu fimbriata , in ea foramen 



liber i. 47 

cftcuidens ad attrahendam aqdam: neque enim per villos attrahit 
quodineptifsime quidam afferunt, lanx illius fiue byiS vfum igno- 
rantes. In media carne eft particula carnofa, lingua fimilis. Ineft 
& mutis , & pituita quadam glutinofa. Callo albo adharet. Excu- 
tiendus eft hic locus Ariftotelis l i b. v. dehiftor.animal. E)j.tpvcty 5 i v 
ivlois rS>v xcupxjaoi Xdj^ifi 3 fj&yi^os mprtSAp fxacfo). irfXz 7 - 

<r°‘ $0 h ro 7 s nm Tots ■tfviXto&Q.Quem ftcconuertit Gaza. Cancri co 
lore albido, corpore admodum parui in nonnullis tefta operti gene- 
ris nafcutur,& plurimi quidem in Mytulis foliatismeq; id fatis rc&e, 
vt opinor, deceptus vocis r£ % svtXV fignificatione, in qua pro balneo- 
rum folio fiue fabro proprie vfurpatur. Sed hinc ad alia concaua & 
profunda transfertur, fumiturq; arti £ ^iXohlos. Sic Galenus cauita- 
tem cerebri meatus per quos excrementa crafliora expurgantur exci- 
pientem,®^ A» nominauit. H ulr ovi' bm&yojxm r*s mfVs ^iXonsJ 
01 /ai v arra tS tyjifjgUos -aviXov, ot eti am £ yoJplw cvofjjfyo-ty , dz 

/alv $ t$u ixifm,oh &£aixtm e loo ’f Se ?w yJ,Tu yg-Ja.- 

TSip Qdijdb ove/jg. ivSdxvfyycKfyluv /jaiiuToi.ld eft, cauitas igitur qua mea- 
tus hos excipit , quam alij a figura -arwAc^alij ab vtilitate yo^lwj.d eft, 
infundibulu nominat, fuperiore parte velutilacuns vtilitatem pro- 
bet, inferiore autem, vt & nome indicat, infundibulis fimilis eft. Non 
fum nefeius hoc in loco vlveXcv in vulgatis codicibus legi , fed melius 
srwAovdoctioruiudiciolegas.Diofcorides de Tithymali charack fe- 
mine Ioquens,cauitatem in quafrudus continetur mtXms coparat. 
E® azf>uy Se fav KcwXatv ^ivo6i^aiv j>xfi$iuv } ^ W avIZv vrayciXa 
cusia v>vlXotQv , ei 'ois 6 ^> 7 ra.Pendet in cacuminibus cauliu coma iun- 
cifub qua caucok foliolis balneorum fimiles,in quibus femen con- 
tinetur.Quarecum 7 ruEAc?cauum loeu fi^nificet, Mytulos ®wA f iS 6 fs 
non foliatos dixerim, fed in imo maris/iue iri gurgite natos , ad -eo- 
rum teftaceorum diferimen qui in limo ccenofo, vel in arenofo pro- 
ucniunt. Hanc interpretatione meam confirmo ipfiufmet Gaza: au- 
toritate, locum enim qui mox fequitur,ita verti t.ipw) pSp 7g. orpsa 

£1//) , tpvQ S currat 7 g pSp iv Tois ®UAaSfQ Tomis , ma Se iv 
7o7s axXnfois z, 3 h % 7 s appdSeQ. Nafcitur enim Concha- 

rum genus quemadmodum expofitum eft , fed locis variis: nam 
alia vadis, alia gurgite, alia duris locis atque afperis, alia areno- 
fis . Perfpicue vides Oftrea \rto 7 s -5>vtXa7t(j nata ,in gurgite nata di- 
ci. In Mytulis igitur in imo maris natis cancri parui proueniunt, 
nec in Mytulis in ftagno marino, aut in quouis loco alio lutofo & 
& fordido procreatis Cancros paruos vnquam reperias. Nos vero 
Myias,fiuc Myifcas, fiue Myfcos Plinij fiue Mufculos,& Athensir*? 
£AirW^wts,fiue TXS /Mas repraffcntaffe perfpicue oftendunt fapor 
dulcior , in his & fuauioffparuitas, rotunditas , tefta hirta , atque 



4 g DE TESTACEIS 

alia qua: his "a Plinio & Athenso tribuuntur. Plinius. Degenerant in 
Libr.v-ctp- duas fpecies, in mytulos qui falem virufq; refipiunt , Myiafque qua: 
rotunditate differunt, minores aliquanto, atq; hirta: , tenuioribus te- 
^ ftis, carne duriores. Athensus.O'; $ ixiosans rxrav , jc, Sue*?? s|«0er, V/y- 
i ' ( lcx.dtifoi uQ y&f djyyXampoi r<St <yxi}Xo§<ov.a$oqdmfci 5 5 fjzys- 

$ 0 ? w TU> yii\ oms iwgtw. id eft, minores & veluti hirti, magis vrinam 
prouocant , & melioris fucci funt iis qui fcilk fimiles funt , minus ta- 
men alunt , quia minores & quia natura funt huiufmodi. Aliquanto 
poft. Ao [xvfs yj) Tctv nvw&cm. ] fMXpb-tffOf, yXvxua. « , djyyXoi im 
ztjxxrht 5 QusMyes dicuntur , aliis minores funt, dulces 

boni fucci.Pmerea fatis nutriunt. 


De Mytulis. 

[csfTVT XL VI. 

Y T V L O S Noftri mujcles vocant, & confdmes de 
mar , ad differentiam fluuiatilium vel paluftrium My- 
tulorum quibus figura tantum fimiles funt. A Mufcu 
lis differunt magnitudine & rotunditate, guftu etiam 
inferiores funt:nam falem virufque refipiunt, ait Pli- 
:fle Mytulos cum Diofcoridis Myacibus ante offendi- 
mus ex eadem praeparandarum reftarum ratione, & ex iifdem facul- 
tatibus.Quarum poftremam non probat Galenus. Tfo o fjvaxwap 

UStl&lt iXxsQv V7TO x\Jo$ Su^vlos yzysvoQv , zya Jl’ vJlt/Mciv &)&&%(& 
J\,vjja./Aa ys Ssemf (# 'tot£$gt -riv tXxa w , u mSj> vw tv XvdlcSvTos xvmS 
^VV-Porro Mytulorum carnem tradunt vlceribus a mor- 
dente cane inflictis competere. Ego vero nullam infigne facultatem 
inuenioquam requirant id genus vlcera, tanquam ea qute a rabido 
cane mordente fint inflida.In oleorum prsparatione tefta Mytulo- 
rum vtebantur veteres: eft enim caua& labris tenuibus. Diofcorides 
p}.u4p.}i- de cicino oleo. o ^ & avro7s vyqlmfe. «fas r 

a.7is t§ wvfcs , a.7ib\pt fj.va.xi 3 ' tvsessxiov i\ ctjov ^ cbr&UQ. Vbiinfitum 
prorfus humorem reddiderunt, fublato ab igne vafe, innatans oleum 
Mytuli concha tolIitur,& reconditur.Et mox de oleo amygdalino. 
EfiU htiQxJfcw TXfbs -toXcv(cf. ej-hsMj x, 3' a.7a rZv ^K-JvXuv «V 
X&fifapjtMoi tabellis premitur , & quod digitis h*fit,Mytuli concha 

exci- 




LIBER. I. 49 

cxcipitur.In hac concha pi&ores hodie colores fuos diluut.tum quod 
ij a tefta nihil immutetur , tum quod fuftinenci manui nulli fintone- 
ri.Hscde Mytulis marinis de Mytulis marini ftagnifc fluuiorum 
fuo loco dicemus. 

De Pholade. 



CzAT>V7 XLVI1. 



P E R V M Similitudo facit , vt poli Mytulos de Con- 
thisiis dicamus, quas hodie in quibuldam Italis lito- 
r ribus balanos vocant.Scd quale fit id genus primum 
. delcribamus. Ita infaxis latet, vtfaxovndique con- 
tegatur, per foramen duntaxat exiguum & fenfui vix 
patens aqua nutritu r.Teftis conflat duabus, longis , non in latum ex- 
tenfis Mytulorum modo,fed rotundis.Intus eade fere eft caro qus 
in Mytulis Jn faxisadeo duris nafeitur vt non nifi ferreo maleo diffra 
dio faxo diftrahatur.Sunt qui putent in faxisaqu? falfs vi cxcauatis 
p rouenire 3 alij in luto in faxoru cauernulis accruato. Ego crediderim 
in faxorum cauernulis vel vi vel natura fa&is , aqus marins appulfu 
procreari atq; in Concha verti,qu$ cauitatis fiue foraminis figura fer 
uat.Vidihuiufmodi Conchas in portu Veneris.Milfum eftadmealio 
ex litore faxu, cuius parte hicexpreflijin quo null$ rims null$ caucr- 
n$,ied foramina tantum apparebat tam exigua vt vix acum admitte- 
rent.Eo igitur idlibus multis eonfrado cauitatesinterns multa: erat, 
vario fitu & diuerfs magnitudinis, in quibus Cochas illas reperi,quas 
cum laxo depictas exhibeo.Quarc figura diutius contemplatus, anti- 
quoru Balanos non efle iudico,fed faXix&ts de quibus hsc Athcnsus. 

Xi o tpuxdks wXt/fotpdnpcLf , o.Pholades multum alunt,fcd ^ 

virus olet.Et:A( Pholades 

g 




3 DE TESTACEIS 

palato fuaucsfunt,fcd virus refipiunt , & mali funt fucci. Primum 
huic fentcnti? mes aptihime quadrat nominis ratio:Nam vt .QaX&ts 
dicuntur fer^ qu£ in luftris degunt, x-ro tS <pu\&j&ir quod latere figni- 
ficat,ita nihil in marinis rebus reperias,quod penitus in faxo lateat, fi- 
cuti Coch$ quas proponimus, deinde nots Athenxi his proprie funt: 
Nam virus olent, & mali fucci funt. Harum nullus , quod fciam me- 
minit pr^ter Athenxum- 

De Pinna magna. 


Qvi^VT XLVIII. 

N Concharum clafle cenfendte funt Pinn? & Perna: 
ex duabus enim tefris componuntur, a Mytulorum fi- 
gura non multum alien^ funt . Byflo alligantur. 
Cancri in his nafcuntur,vt in Mytulis gurgitum. De 
his igitur ordine dicedum , primum de Pinna magna 
cx fl.ua reliqu^ dignofcentur.Pinnam Latini vocat feruata Grfcorum 
appellatione a quibus ILW & ITwx dicitur, fortafie a {ordibus quibus 
femper obdu&a efhwiws enim lordes fignificat, & ttttcupbs fordidum. 
A MafTilienfibus %acre vocatur, a Genuefibus Pinna, lana ob hyfliim, 
a Venetis Ailura nomine communi aliis multis Cochis.Pinna duabus 

gran- 



LIBERI. 51 

grandibus patula eft conchis, ad cubiti magnitudine accedit, tantam 
Roma: vidi.Hac paulo minorem mihi Pilis oftendit Guinus medicus 
prxftantiflimus. In noftrolitore pedali funt magnitudine. Mytulis 
quodamodo fimilis cft,nifi quod ftridiorcm parte multo magis acu- 
tam & longa habet, quoniam in arena vel in cceno affixa viuit. Tefta 
foris eft afpera,coIorefufco, intus nitidi & argetei fplendoris fi in are 
na vixerit Pinna, fi in cceno colore eft magis flauefcete , & minus fple 
dente. Ab inferiore & ftridiore parte in ampla latitudine extenditur, 
illic ardiffime clauduntur tefta:, hic facile diducutur. Intus multa eft 
camis, cuius omnes fere partes indiferet? funt,veluti in Mytulis. Pin- 
nx in arenofis & ccenofis locis proueniunt,ex byffo alligantur.Eft au 
tembyffushicmolliffima & delicatiffima lana didaa fimilitudinc 
eius ex qua diuitu pretiofiffimi pani coficiebatur,vt de diuite in Euan 
gelio legitur, qui induebatur purpura & byffo, quo in loco quidam 
ineptiffimas interpretationes finxerunt.Pinnaru byffus a Mytulorum 
byffo tam differt quam ftupa canabinaatenuiffimo& delicatiflimo 
ferico.Eius magnitudo Pinnarum magnitudini refp5det:in maximis 
enim pedem vnu longus eft, in aliis breuior.Eius vfus eft no vt eo ali- 
mentu trahatur, neq; vt per id capillamentu limus ac fpurcitix attra- 
hantur: nam circa os pofitus non eft,fed veluti e medio ventre neruo- 
(x fubftantix alligatur.Prxtcrea fuperiorem & latiore partem aperit 
alimenti hauriedi caufa,& recludit. Quis eft igitur byfii vfus?Eum fic 
docet AriftoL Kt 5 tritret/ olfiet/ <pvor) du iSirrois M ^ l{> 

fiofd&Q. Pinna: rede locis arenofis ccenosifque ex byffo proueniunt. 

Quo ex loco emendandus eft Athenari locus. Ki 5 -«iw/ ofa $()& L,i * 
yS £u0S, legendum enim fidofu pro /S^.HisaddimusPinnas byffo al- 
ligari proximis corporibus, vt firmius fubreda femper ftet. In Pinna 

reperitur Pinnother fiue Pinnophylax. Sed qux de Pinnx & Pinno- 
theris focietate fabulofa referiatur, ita refutauimus in priore parte o- 
peris noftri,vt fuperuacua nunc fuerit de his oratio.Nuc de earu fub- 
ftantia. Athcnxus.A< ii •ariW/ 

Qo cw7ctj ii) o! xvfvms.Vumx vrinas pellunt, multum alut, difficile con i&is.rx in- 
coquuntur & diftjibuuntur.Similia autem ipfis funt Buccina. Paulo 
poft fubiungit Pinnam media effe inter Purpuras & Buccina. Huius 
& Buccini partes duas facit idem Athenxus & diuerfam ipfarum na- 
turam explicat.Cum de Purpur$ & Buccini fubftatia dixiffet , fubdit. 

/$ djroysyoi , $vcxa.Tty<v?oi 5, tois cu&wQ r rb^yof 

che muoiySvcrixxc/.Tot n x, picus fbtpifjy.Tvnr o ajjmune Xsyof^oo^pos 
rols&tAptQ&md&b dj($<up?oi, tfsro 7$ r yvjifa. cu&yQQi oWcq .Horum 
tracheli ventriculu iuuat, difficile cocoquntur, ob id imbecillo verri- 
culo inutiles funt,aluum moratur, & mediocriter alunt.Mecones ve- 
ro qus dicuntur, in imo fitx, tener$ funt, facile corrumputur, qua de 
caufa iis qui imbecillo funt vetriculo inutiles funt.Hic pro ootuo repo 



p DETESTACEIS 

fuimus dk uotuoi.T fc tyXor non ceruicem,aut collum couertimus qu 0 
carent oftracoderma omnia, & pifciu reliquoru maxima pars:verum 
hicfcjpta pars eft in pinnis & Baccinis dura,neruofa, fiue callus cui 
reliqua caro innititur,proportione vertebris refpodens, ob id ex fimi 
litudine £<%\or appellari puto,quemadmodu etiam media mali par. 

M.n. tem fic vocari autor cft Athcnxus.Neq; vero fumi hic polfe pro Con- 
cha fpecie manifeftu eft,vt alibi fumitur apud eunde Athensu,quam 
Spondyliu ab ahjs nominari diximus.ju^wv quid fit in Cochis & tur- 
S& 4 Jebifi. binatis declarat Ariftot.EV' y*f ‘0 j faiW omt\ mQ ro7s oyfcu^ 

£*M-. xvfois 5' w\v kurys.Ga.zz fic vertit.Quod papauer appellamus quafi 
materiavacas atq; excremetitia ma^nafui parte, in omnibus teftaceis 

generibusineft.Etpaulbpbft.ro ixymva. cbc&rukuls»,^ 

Mw,v& ^^.Papauer omnia habet, fed non loco eode,necpar,nec 
'Lii.g.de hift. cx $quo manifeftu.Sunt qui nfatm. ex Arift.pro pifcis fpecie vfurpa- 
r * nt >led no fine errore,vt in priore operis noftri parte docuimus. Pin- 
n? femper ouu continet aliquado maius aliquado minus lunari po- 
teftate.Ouuauteillud eft quale in Echinis Oftreifq;, no qd ad genera- 
tione cofert,fcd qd melioris tantu nutricatiois indiciu eft, quale eft in 
fanguinepraditis pingue.Pinn? enim fpote proueniut.In his vniones 
re P er *ntur in Acarnania au tore Plinio, fed no laudati. Seniores & ma 
' iores Pinna: duriores (unt, minores teneriores, pleniores.In locis tran- 

quillis nafcuntur veto non perfiabilibus,maxime vbi aqua dulcis ma 
* ri permifeetur. In locis in quibus mare fluit & refluit vix repcrias,in 
Gr^cia, plurimas, in Italia, in Gallia noftra Narbonenfi raras. Hyemc 
melioresfunt,& elix? aflis.Sunt qui vino & aceto maceratas molefee 
re aiunt, fed flatus gignere, quod veru efle non poteft,cum vinu flatus 
difeutiat, nifl ea ratione qua humidiora fiunt, flatus gignere dicatur. 

' De perna. 


C<*r?V7 XL1X. 

A T V R A In Concharum varietate Iufit, vt ex vniu s 
generis formis pluribus, veluti Tellinis,Oftreis. Myac* 
bus liquet, de quibus prius diximus.Sic Pinnarum vni- 
cum genus no cft. Pinna enim altera eft quam hic pro- 
ponimus, vt ex figura perfpicuu eft.Perna a Plinio vo- 
catur 





LIBERI. 5 

c atur.Pern?, inquit, Concharu generis, circa Pontias infulas frequen- 
tilfinr? ftanr velut fuillo crure longo in arena defixae, hiantefque qua 
limpitudo eft, pedali non minus fpatio. Cibum venantur . Dentes in 
circuitu marginum habent peftinatim fpiffatos .Intus pto fpondylo 
grandis caro eft.Qu? omnia in ea quam expreffam hic proponimus, 
maxime competunt, pr;fertim figura fuilli cruris vnde nomen habet: 
dicutur enim perne tam priores quam pofteriores coxe porcini; . falirc. 
Neque abfurde quis exiftimauerit eius generis Pinna hanc effe in qua 
vniones nafei ex Thcophrafto tradit Athen;us.0!%«?;s $ h r» ars- 
e) Ai>v )(df6 1 U flavm gfywa 5X&» M iytX»- 

pmfwplW J<4 af ***** ? ’» 

5"« «JwftirAl» sXiAn. fsfyd* 5 »X%r 
.SpfkXres cCpsysVId eft Theophraftus de libro gemmis feribit ad huc 
modum.Inter gemmas ptetiofas margarit; fnnt, natura pellucid; , ex 
quibus fiunt fumptuofrffima monilia.Eas generat Oftreum Pinnis fi- 
mile/ed minus, ta magnas quam eft magnus pifeis oculus. Huiufmo- 
di Pinna parua in matinoftro reperitur,& in ea vniones parui. Intus 
caro fuperiori fimilis,nifi quod trachelo caret, id eit , media illa parte 
dura & neruofa.T ota igitur intus mollior cft,& ad coquendum faci- 
lior Hocillud eft quod intelligit Plin.quumdicit-.Intus pro fpondy- 
lo grandis caro eft. Spondylum appellans callum feu carnem durio- 
rem & interiore Oftreoru, quo nomine alibi vfus eft, quum loquitur 
de fpecie Oftreoru, neq; in luto capta, neque in arenofis,fcdfohdo va- 
do, IpSdylo breui atq; nd carnofo, nec fibris laciniofo, ac tota in aluo. 


De Pinna parua. 



[ vi T> v T L. 

»imbk> 0 N C H A Hac & figura , & victus ratione , & byifo 
pinna fpecies eft, magnitudine differt, & coquod ante- 
I quam & acuta & ftridta parte in amplitudinem exten- 

datur, excauata eft. In coenolis & arenofis viuit defixa, 

carnem intus duram habet, qua virus refipit- Omnium 

— g , 



54 DE TESTACEIS 

Pinnarum tefta: eandem .cum Mytulorum teftis facultatem habent* 
Hadenus diximus de Oftracodermis tum iis qua vnica , tum iis qua: 
duplici tefta conftant, huic libro finem impofituri,cum de byflo Pin- 
narum, & de Margaritis qu$ in Conchis reperiuntur tractauerimus. 

De Byflo. 

C^iPVT. LI. 

N Sacris Bibliis byfli & byflinarum veftium fit ali- 
|p||j£ quoties mentio, atque etiam in prophanorum libris, 
fatlf cum Theologorum atque aliorum fenten- 

BP j |p|g var ** fint,confentaneum fuerit quid de hac re fen 

tiendum fit exponere . Byflus duplex cft , terrenus & 
marinus.De terreno byflo Plinius. Asbeftino lino principatus in toto 
orbe, proximus byflino, mulierum maxime deliciis circa Elimin A- 
chaia genito, quaternis denariis ftipula eius permutata quondam , vt 
auri.Et Paufanias prodidit byfliim non alia Gi^cia parte nafei quam 
in Elide tanta tenuitate,vt ne Iudaic? quidem byflo cedat, etiam ii co 
lore minis rufet quam Iudaica,qu£ colorem & Iplendorem auri refe- 
rebat.Erat igitur lini no lan§ fpecies cft, ex Plinio & Paufania, in Gr?- 
cia & Iud?a nafcentis.Ex ea veftes atque alia ornamenta contexeban- 
tur byflina,qu£ vt aurum fulgebant. Vnde illud Exodi cap.xxvi. 
Fecit & velum ex hyacinthino ferico, purpureo, coccino bis tindo, & 
byffo torta, cherubin fecit in ipfis opere polymito.Et mox.Fecit quo- 
que velamen in oftium tabernaculi ex hyacinthino ferico, purpureo, 
coccino bis tindo,& bylfo torta, opere Phrygio.Iulius Pollux aduerfa 
de byffo tradi difle videtur. Porro byflina quoque & byflus lini qua- 
dam fpccics apud Indos.Nunc apud ./Egyptios ex arbore quedam la- 
na fit,ex qua veftem confedam lino maxime fimilem efte quilpiam 
dixerit, fola denfitate excepta:denftor enim arbore fructus enafeitur, 
nuci fimilis duplici munitus cortice, qua dirempta, poftquam inftar 
nucis floruerit, interius hoc quod lanam refert eximitur, vndefub- 
tegmen conficitur, ftamen autem illi fubtendunt lineum . Et Philo- 
ftratus.Homines qui fecundum Indum flumen habitant lineis ami- 
ciuntur veftibustetenim linum in agris plurimum nafcitur,calciamen 
ta geftant ex papyro, nobiliores byflo induuntur . Byflum vero ex ar- 
bore nafei ferunt, qua: bafi quidem populo fit perlimilis, foliis vero fa 
■Sed animaduertendum eft Plinium non folum linum vocafleid 
quod ex herba contufa netur, fed etiam quod ex fruticibus & arbori- 
yfa3.c4pi.i, buscarpitur.Superior pars Aegypti, inquit, in Arabiam vergens, gi- 
gnit fruticem quem aliqui G oflopion vocant, plures Xylon , & ideo 
lina inde facta xylina . Paruulus eft , fimilemque barbata nucis de- 
fert fru£tum,cuius in exteriore bombyce lanu go netur. Aliud lini gc 
nus facit ex harundine, aliud e genifta,quod etia hodie apud nos mu- 
lieres 



LIBERI. 55 

lieres ruftics conficiunt, Aithiqpcs Indique e malis, Arabes cucurbitis 
in arboribus.Quare materia omnis, liue ex herbis contufis,fiue ex fru 
£tuum lanugine carpta, ad texendum idonea, linum vocatur. Alter 
cft byflus marinus ex Pinna delicatiflimus & molliflimus, feries Ian$ 
comparandus, colore fufco,a fimilitudine Byfli Grscivelludaicific 
nominatusiprius enim cognits lunt diuiti^ terrens quam marins, 
quem non dubito pretiofarum veftium textui additum terreno. 


De Margaritis. 

£ c AH? VT Ll. 

S E Margaritis Concharum quarundam veluti foeta 
nunc dicemus.Has vniones Latini vocant, non quod 
in vnica tantum Concha reperiantur:Nam Ailiano te *}''*'*■*• 
fte, pleraque adeo multos vniones poflident, vtfint 
qui dicant in vnica Concha viginti procreatos fuifle, 
ied quod nulli duo indifereti rcperianturivnde nomen vnionum Ro 
mans fcilicetimpofuere delitismam apud Grscosnon eft, neque a- 
pud Barbaros inuentores eius aliud quam Margarits. Latini quidam 
Margaritum dixerunt neutro genere & mafculino.Inueftigare nunc 
oportet quid iit vnio/itne Conchs pars, vel excrementum, vel mor- 
bus quidamide hac enim re fummi viri dubitarunt . Chares Mityle- 
nsus vniones oifa appellauit Athenso tefte.Xcop/? 5 o Mm/XZwafo? h 
tgtifxy «ei A\ity,o$fov ar ptQ. fydlslq o $ riw itiodw 
fla\s wrdlw, ua-zuh; o Af^kv, H * fQxlw yj{ IxQtplw, 

; $ Ba QvTmviJ/j mfo^ov o-rpteo 3' dl’ W» ‘<9\ iyov h ojj- 

Tu Qvp%? <£ ixsy^slWy}^ £(&v (tfoSfct, Sr tfaptn u)tt$ ogZ 

Tdxy* 'tffcQ.yofdjvQ sg&QcAjatyQ $ % A of/uQiVS 

ftpfy 4^m 7T- ; ei & yffte '<SH r ®’ 5 «®**y«*C* « asvS^vQroiIItfQf, 

M ffibipy ugJhorrSv eft, 

Chares Mitylen^us feptimo libro Hiftoriarum Alexandri ait. Capi- 
tur vero in Indico mari & circa Armeniam, Perfidem, Sufianam, Ba- 
byloniam Oftrco quiddam fimile,quod magnum eft & oblongum, 
habetque intus carnem multam,albam,fuauiflimi odoris, cuius exem 
ptaofla Margaritas vocant, ex quibus monilia componunt & armil- 
las, manus atque pedes ornant, qui cultus maiore in pretio eft apud 
Perfas, Medos, & Afianos omnes, quam qusexauro confeda funt. 

Qus fententia a veritate abhorret.Nam fi vniones Oftreorum ofla e( 
fcnt,ij femper in omnibus Oftreis r eperirentur,cum ofla ad corporis 
fabrica neceflaria fint, veluti patriu reliquam fulcra, quod falfum efle 
docet expericntia.Idque contra Oftreorum naturam eft,qu? fimiliter 



DE TESTACEIS 

atque cruftata molle intus habent, nec durum quicquam,fed foris, vt 
ftanitu- rC ^ C ^ cr ’P^ lt Ariftotelcs.Fuerut qui exiftimauerint vniones Concha- 
p,u.&4. rum veluti nucleos effealij Concharum partus, quam fententiam Pii- 
tib.p.ctf.u. niusrefert.Has vbi genitalis anni ftimulauerit hora, pandentes fefe 
quadam ofeitatione impleri rofeido conceptu tradunt, grauidas poft. 
ea enid.partumque Concharum efle margaritas, pro qualitate roris 
accepti.Si purus influxerit, candorem confpici:fi vero turbidus, & fe- 
tum fordefeere, eundem pallere, calo minante conceptu , ex eo quip- 
pe conflare, cadique eis maiorem focietatem efle quam maris, inde nu 
bilum trahi colorem, aut pro claritate matutina ferenum . Si tempe- 
ftiue latientur,grandefcere & partus.Si fulguret, comprimi Conchas, 
ac pro ieiunij modo minui.Si vero & tonuerit, pauidas ac repete com 
greiTas qua vocant phyfemata efficere fpeciem, verum inani inflatam 
fine corpore.Hos efle Concharum abortus. Hac Plinius, quibus non 
eonfentiunteaquf apud Athen^um ifta de re feripta funt. Qua-l -j 
o<#v fipotlq (uutyus ZQ, ujuCfor tyyvQpis , rore fja.>kov tjjj umip 
xv&vft ytyvzc&cy ixcupyjQ.rUjj^ £ djjjiyt^u . rQ die ypijxms iis 

7g.s iixQvjtiSS Ba.\zoso.s SiwGt v mQa.Q> a/ mnq. QtfVs Sl (£$ jj.lv tvx^sxe- 
mfa .5 0 [jvxQy. cfa dl’ TTifaiw mXxQTfoarpJ. 
Qs&fy&oxSQjtyvJcwfcc ivQfy tVj) jjctjpyctfiTlw $w(}. Id eft,aiunt vero 
quum fepe tonat, & largius pluit Pinnam tum magis concipere: mar- 
garitafque plures & magnas procreari. Hy eme autem in profundos 
maris gurgites condi folere. Affate hiantes furfum enatare noftu^n- 
terdiu conniuere.Qu^ faxi$,faxorumve cauis adnat? fuerint, radices 
agunt, & illic commorantes procreant margaritas.Hsc ab iis excogi- 
tata funt, qui particularem Oltreorum naturam ignorant. NamPin- 
n? radice innituntur, funtque immobiles, nunquam fedem in qua h$- 
M+deHi, r enc fponte naturg mutantes, vt vere fcriplit Ariftoteles . Sed necfu- 
fa-vp- + perior etiam opinio, quam ex Plinio recitauimus,vera eft. Etenimte- 
fla filicea inteda omnia fponte & non ab aliis procreantur, neque a- 
hud quicquam procreat.Neque idem partus a diu erfis editur, quem- 
admodum vniones a diuerfis fpecie Conchis fiuc Oftreis. Adde quod 
omnia qu$ procreant, flatis quaque temporibus fetus fuos & conci- 
piunt^ emittunt in lucem, cum in variis Oflreis aliquando vniones 
repedantur, aliquando nulli:modo hoc tempore, modo illo. ^Egyptij 
hodie externis mercatoribus in AEgyptum proficifcentibus narrant 
de pifle Columbo, quem Orbem yocauimus, eadem fere qu$ Plinius 
de Conchis margaiitifcris,eum fcilicet ore hiante rorem excipere, ex 
quo deinde vniones efficiat.Sed fabuiofa funt ifta : neque enim vn- 
quamin huiufmodi pifceinuenti funt vniones,neque ros hauftusno 
poffet non in ventriculo immutari & concoqui , vel vnacum excre- 
mentis aliis excerni. Quare his reiectis opinionibus Androflheni af- 

fentior 



LIBERI. 57 

fentior qui fcripfit r x/0» tv n a sopio tS cV/s« yofeOnctf , Saaif h ro7s 
cviMi r ypaty, id eft:, in carne Oftrei gigni vnionem,quemad- 
modum in fuumcame grandinem. Idcmluba tradit referente Pii- Mj(1J 
nio. Arabicis Concham effe fimilem Pedii infeao,hirfutarn Echi- 
norum modo,ipfum vnionc in carne ipfa eife grandini hmiie. Gran 
dinem autem in porcis intelligere oportet, grana compada , & fatis 
dura, per carnem fparfa, ex craiTa & vifeida pituita concreta , atque 
exficcata , vt ganglium in netuoiis partibus, ad cuius generationem 
pituita; crafsitudini & glutino , facultatis affimilatricis imbecilla vis 
accedit. Galli in porcis lepram vocant, quam ex lingua, maxime in- 
feriore cius parte dignofeunt : in ea enim grana illa manifefte appa- 
rent. Ariftoteles caufam grandinis fuum,& eius dignationem fic do- ^ ^ ^ 
cct.x*X“ 5 ' ser 3 Uurm » ei 

ri, $ix»te,w ™ =' “ 5 f4“ rl W ® A “ fu| 7"™' 5f x “§i’ <S» 

p;v dxfpcte %yji , yAiaqi v cacte , dii 7o?.\d , i-//-;. Ae-V- tffft c/yAte vi- 
reta) . ASAaf' JU irar «i 3fX«f 1 & « W * f*"'* 5 T ? V™ ^ 

5!s M)i« fer « Vfe XspSs , «fw» ?«“>«/■ iV> 

JU Sx«A»C*& iw Ara*/® rnJW V Grandi- 

nofi fues fiunt, quorum crura, & collum, & armi carne confiant 
humidiorc, quibus partibus vel plurima; grandines innafcuntur.Ca- 
ro dulcior eft fi grandines habent paucas : fedfi multas humida val- 
de & mfipida eft. Facile qui grandent cognofcuntur : parte enim in - 
feriore grandines habentur, & fi fetam dorfo euellas,cruorem in ra- 
dicepili euulfi videris-pedibus etiam poftenoribus conflare non pof 
funt qui grandent Et Aetius de elephantia fi faibens, inter alias no- 
tas hanc quoque affert, fub lingua v enulas varicofas fieri ac nigrelce 
re , quod fignum eft etiam vifcera ipfa in fimili conftitutione effe 
eiufmodi plane qualis in porcis quibufdam circa interna videtur, 
qu£ grandinis nomine inugnitur. Quemadmodum igitur in porcis 
grado, ita in Conchis quibufda vniones efficiuntur ex humore crafio 
& vifcofo.puro tamen, nec luto aut fordibus externi? infeflo, qui vel 
alimenti conuenientis redundantia eft , vel excrementorum . Id in 
My tulis , & Oftreis , & Conchis quibufdam recentibus non hianti- 
bus & femicoiftis contemplari licet, in quibus humorem iam craft- 
fiorem effectum pellucidumquecernasteaeft generandorum vnio- 
num materia. Non autem femper in media carne reperiuntur,fed 
aliis atque aliis locis, inquit Plinius. Vidimitfque eam extremis etiam 1 ’ k >- "f* 
marmnibus velutc Concha exeuntes, 6r in quibufdam quaternos 
quinofque . Encraffefcunt etiam in fenedta , conch)fqtie adha-re- 
fcunt,nec iis anelli queunt, nifi lima, Quibus vna tantum eft facies, 

&abea rotunditas, auerfis planities, ob id tympana nominantur. 

Quo ex loco tympanorum antiquorum figura difccnda eft,, qui- 



5 « 

v€ entid.). 




DE TESTACEIS 

bus in facrificiis Matris Deum vtebantur. Vergilius. 

Tympana <vos, buxuf/jue uocat Berecyntii ia matris 

ld<u. 

Illa altera parte plan$ altera rotunda erant , non vtraque plana 
qualia funt noftra.Illis etiam hodie vtuntur Aphri, atque Turcs. Ta 
libus etiam Monfpelienfes noftri vtuntur qux Tymbaules vocat , qus 
vafa funt fictilia omnino rotunda , dempta anteriore parte plana, 
membrana ex afinina pelle claufa. Bina geftant e zona appenfa,qus 
baculo pulfant , adhibitoq; fiftularum rufticarum , tum geminarum 
laminarum, qus chalibes funt & rotunda , atque inter fe collidun- 
tur , fono , fatis impudicam faltationem canunt. Ex his illuftrabitur 
etiam Galeni locus l i b. v i. dcdiffer.& caufi morb.&fympt.inquo 
lapfus eft interpres doctus & elegans, qui fcribit fimiles 

cflc tympanis noftris qua Tymbaules appellari diximus, nominis qui- 
dem fimilitudine in hunc errorem inductus : funt enim rvjufixvAaf 
no tympana, neque qui tympana pulfant, verum qui ad mortuorum 
fepulchra tibiis canebant, nominis ratione id indicante : tv/j.$cs enim 
fepulchrum eft, tumbam nos vocamus, & kvXbs tibia. Hi Latine liti- 
cines dicuntur, quod apud fitos canere foliti elfent, hoc eft vita fun- 
ctos.Quod de tympanis nihil hic cogitarit Galenus, verba ipfius cla 
reoftendunt. Boju^adl sts «fl’ ua-lv ’mpoi rdis dbfv&ruv kvXwtopyriSj 
bmfes tyyQv ot rv/sficwX&i , Jlist fity r vXiw tj' r,s yiycvcunv y 

Sliwa.jxlyVs yyuv yy-Qa/pov : efU« 'tt r TciTV -rs 'vdjjjcfics b$y } fiafu- 

ra(& <p0f Yyo\xsMs. Aliis funt bombis fimiles , referentes fonos qui a la- 
tifsimis tibiis eduntur, quales habent qui rup.$JbXcLi vocantur.mate- 
ria quidem ex qua fiunt in caufa eft cur clare non fonet, latitudo ve- 
ro via: fpirituSjCurgrauifsime. Perfpicuum eft hic de tibiis latioribus 
non de tympanis fermonem fieri. Sed advnionum materiam redea- 
mus, quam etiam no inepte calculorum in renibus generationi com 
parare pofsis:vidi enim vtiam annotauimus,e renibus edu&um cal- 
culum c pituita vitrea , vt coniicio , concretum, tam fplendidum & 
candidum, vt iis dotibus cum vnione certaret. Vniones non in vnica 
Concha gigni tradunt diuerfi authores . Indicus maxime hos mittit 
Oceanus , inquit Plinius , atque ex Indicis quoque infulis petunt , & 
admodum paucis. Fertilifsima eft Taprobane &Stoidis. ItemPeri- 
mula promontorium Indis. Prscipue autem laudantur circa Ara- 
biam in Perfico finu maris rubri. Et aliquanto poft. In noftro mari, 
ait, reperiri folebant. Crebrius circa Bofphorum Thracium , rufi ac 
parui in Conchis quas Myias appellant. At in Acarnania qus voca- 
tur Pinna gignitur. Quo apparet non vno Conche genere nafci.Nec 
in Acarnania ante laudati reperiuntur , enormes & feri , colorifque 
marmorei. Meliores circa Aelium, fed hi parui :& in Mauritania: 

maritimis. 



LIBER. I. 59 

maritimis.Idem apud Athensum legere eft : alij enim in Oftreo Pin- 
nis fimili gigni tradunt, alij in Indico Oftreo Pe&ini fimili, quod Ber 
berim vocant, alij in Oftreo magno & oblongo in India, Armenia, 

Perfide, Babylonia, alij in Perfico pelago. Principium culmenque 
omnium rerum pretij margarit? tenent, ait Plinius. Cleopatra fuper • 
bifsimo ac procaci faftu , vt regina meretrix, lautitiam Antonij om- 
nem , apparatumque detrectans , quasente eo quid aftrui magni- 
ficentia: poflet , refpondit , v na fe ccena centies feftertium abfum- 
pturam , duos maximos vniones per manus Orientis Regum fi- 
bi traditos, quos auribus tum gerebat, intelhgens. Androfthe- 
nes fcripfit in Afia , Perfide , & aliis Orientis regionibus tanti pre- , 
tjj fnifle , vt pari auro rependerentur. Noftro amo multis aliis gem- 
mis poftponuntur . Veneriis nulla fcemina faris ornata efle cen- 
fetur, qua: non e collo fufpenfos vniones geftet.Puelk noftra: in ca- 
pite geftant, alis paruulos & perforatos confiunt. Americus Ve- 
fpueius in fecunda fua nauigatione fi non diferte,faltem vere,vt pu- 
to, de vnionum copia & vilitate ha:c prodidit. Ad gentem, in- 
quit , quandam peruenimus , qua: nos cum maxima fulcepit amici- 
tia , & quamquidem vnionum perlarunique Orientalium competi- 
mus numerum maximum tenere , propter quod quadraginta & fe- 
ptem diebus ibi perftitimus.Et centum & decem & nduem vnionum 
manchas pretio sftimabamus quadraginta non fuperare ducatos. 
ab cis comparauimusmam nolas , fpecularia ,cryftallinofc)ue non- 
nullos, necnon leuifsima electri folia eis tantum propterea tradidi- 
mus , nempe quotquot quilibet obtineret vniones , eos pro fola nola 
donabat . Didicimus quoque interdum ab eis quomodo & vbi illos 
pifcarentur,qui quidem Oftreolas in quibus nafcuntur, nobis plures 
largiti funt,& pariter nonnullas mercati fuimus , vbi m quibufdam 
centum & triginta vniones , in quibufdam vero no totidem reperie- 
bantur.N oueriunaieftas veftra quod nifi prsmaturi fint , & a Con- 
* chyliis in quibus gignuntur per fe excidant , omnino perfecti non 
funt, quinimo m breufvt farpius expertus fum,emarcefcunt,& in nil 
redacti funt. Cum vero maturi fuerint , in Oftrea ipfa inter carnes, 
prarter id quod carnibus ipfisha:reant,fefeparant,liuiufmodi optimi 
funt. Hactenus Americus.Dos omnis vnionum eft, tradente Plinio, iib.9-c.y.x- 
incandorc,magnitudine, orbe,lteuore, pondere, quas notas fingila- 
tim perfequemur.Clariores funt in mari rubro reperti. Indici fpecu- 
larium fquamas afsimiIant.Circa Bofphorum Thracium rufi funt & 
parui. In Acarnania coloris funt marmorei. In Britannia decolores. 
Flauefcunt &: in fene£ta,rugifque torpefcunt,nec nifi iuuenta coftat 
ille qui queritur vigor. Vfu etiam atteri no dubium eft, coloremquc 
indiligentia mutari.Summa igitur laus coloris eft exaluminatos vo- 



6o 


DE TESTACEIS 

carij id eft, ad aluminis colorem accedentes, quod optimum celetur 
quum candidilsimu eft autore Diofcoride. Magnitudine differunt 
vt in Acarnania magni nafcuntur , fed coloris non laudandi. Circa 
A&ium meliores funt,fed parui.In Britannia contra, parui fed haud 
boni. Figura varietate difcernuntur,quod alix fint tota» rotuda;, aliis 
vna tantum eft facies , & ab ea rotunditas, auerfis planities. Sunt alij 
proceriores faftigiata logitudine , alabaftrorum figura in pleniorem 
orbem dcfinentes.Hos digitis fufpendere,& binos ac ternos auribus 
feminarum gloria eft.Has elenchos appellabant authore Plinio, * 
Satj.6. item Iuuenale 
Turpe putat ml 

Quum ^virides gemmas collo circundedit,{£/ yuum 
oAuribui extenfis magnos commifit elenchos. 

Crotalia etiam nominabant a fono & colhfu ipfo margaritarum 
Quidam funt rugati , vt qui state deteriores redditi fune Nonnulli 
funt kues, & inani inflati , qui ob id phyfemata Graco nomine vo- 
cantur. Pondus ad hoc sui lemuncis pauci lingulis fcrupulis excef- 
fere.Differunt quoque state , & Concharum liue Oftreorum in qui- 
bus nafcuntur varietate, vt ex fuperioribus liquet.CoIliguntur diuer- 
lis modis. Quidam eos fponte fua decidere, & in faxis iifdem reperi- 
ri putant, in quibus Conchs & Oftrea. Ego vero no nifi poft Oftreo- 
rum mortem abfumpra carne decidere puto . Etenim carni & tefts 
adhsrent. Quidam tradunt afferente Plinio, ficut apibus ita Cocha- 
rum examinibus lingulas magnitudine & vetuftate prscipuas elfe 
veluti duces, mirs ad caucndum folertis : has vrinantium cura peti, 
illis captis, facile csteras palantes retibus includi. Multo deinde ob- 
rutas fale in vafis fidilibus, exefa carne omni, nucleos quofdam cor- 
porum, hoc eft, vniones decidere in ima. Hsc quidem pofteriora ve- 
riora elfe puto , priora non item : Nam Conchis duces efle & retibus 
capi falfum eft. Illud quoque fabulofum eft, Concham ipfam quum 
manum videt, comprimere fefe,operireque opes, gnara propter illas 9 
fe pcti.-manumque nili li prsueniat,acie fua abfcindere,nulla iuftio- 
re pcena,& aliis munita fuppliciis.Quippe inter fcopulos pars maior 
inuenitur,led in alto quoque comitatur marinis canibus, nec tamen 
aures feminarum arcentur. Etenim Conchis omnibus ta&us tatum 
fenfus,atq; guftatus parum exquilitus a natura tributus eft, aliorum 
omnium funt expertes.Nec in eis folum fenfus, fed & mentem inelfe 
dicas ex Plinio. Idem periculum venantium margaritas. & qua ra- 
Lib.i. tlonc vitetur, lic explicat Athensus. YduSiwj&jSm 5 ot rts ,u<&p- 
ycupifes j X-tywolk KsY)S y djQu tnfitrua-i r p/ifo. : y*f rors y 

if Tio^axiS op SIxxtvXo t duruit &Tnmplorr<t\. ivioi ij x, 'utcvpci.yfTlpg- ccw- 
QwKtair fcm i) ix. vrXzylt 'vmQsircS r yfifu. 71 iyum, faAlas tss y^yyts 

bltcv 



LIBER. I. 61 

ZvorS X^HTOfflnW.lnpeHculovcrranturtjuivcnantumivafgaHtas, 
fi in hiantes conchas manum immifetint.tunc enim comprimunt, 
ac ftrpe digitos pracidunt , aliquando nonnullis periipe monenti- 
bus. Qui vero a latere manu fubiecerint, facile Conchas a faxis auel- 
lunt.Vniones in medicina ab Arabibus v fucabantur, aduerTus cor- 
dis afle£us,hodie quoque hora imititotes ifdem vtuntur. Inde ce- 
lebres & frequentes in officinlifdua; ‘antidoti Diamargariton frigi- 
dum, & calidum, hoc eft fex vnionibuQufifim prior in; frequentiori 
eft vfu, atque alia qua; manus Chrifti perlata ab vnionibus nomina- 
tur. Serapio in fuoAggregatofio ex Rafivnrbnes frigidos& ficcos 
effc in fecundo ordine tradit.Cardiacis profunt , cordifque fyncope 
laborantibus conferunt , ad fpirituum confirmationem , ad fluxum 
fanguinis exficcandum , ad oculorum claritatem . Ob eam cauiam 
collyriis admifcentur,non quod digerendi vi pradk;(mr:neq;cnim 
vtilitet ad cordis imbecillitatem, & fpirituum robur confirmandum 
adhiberetur, fed obeam quam dmexficcandi vim. Melancholicis 
conuenire non video cum frigidi fint & ficci , nifi quod fpintus pu- 
riores efficiant , vaporefque atros ad cor confcendentes ficcitate fua 
abfumant , qua vi menfes retinere fum expertus . Nullam mea qui- 
dem fententia facultatem ad pterygia & fuffufiones curandas adfe- 
runt, etiam fi quidam iis vtantur.His dentes candidiores reddi tradi- 
tum eft , fed idem praftant tefts Conchatum & Oftreorum in qui- 
bus inueniuntur.Solent Pharmacopyi in marmoreo mortario in pul 
uerem redigere, ne aliquid vel coloris, vel Cubitantis , vel faporis in- 
grati a metallico contrahant.Polfimt & aceti acerrimi afpcritate,vel 
vus acerbs, vel Citri) pomi fucco diffolui. Id comptobauit Cleopa- 
tra: luxuria, quam fufliis explicat Plinius l i b. i x. Non defunt Che- 
mifts, qui ex multis paruis in aquam dilfolutis , fepofle magnos 
conficere venditent, qui fplendore, iaiuore, pondere atque, 
omni alia dote Cleopatra vnionibus inferiores non. 

..fuit, Sed qui id dixerint permultos audiui.qui 
id praftiterint nullos vidi. Serapio in vnio- 
num vicem Cochylia magna &fplen. 
dida ,& fulgentia vfurpari pofle 
tradit, modo dimidio pon- 
dus augeamus . 

h 


3 



6i 



CVLIELMI 


RONDELE T I I 
DE TEST ACEIS 

Liber, II. 

t 


Qua; T urbinata dicantur, & qua; omnibus com- 
munia propriaque fint. 

CcJTVT l. 

VPERVACVVM Foret hic de turbinis 
& turbinati fignificatione fatis omnibus no- 
ta dicere, niu varie abautoribus vfurpare- 
tur, acproindeturbinatorum obfcunoreiTet 
diuifio. Eli igitur turbo qui ex amplo & lato 
paulatim in mucronem delinit , vt de Bucci- 
nafcriplitOuidius. 

Cdua Bttccina fumitur illi 
Tortilu in latum ejua turbine crefcit ab imo 
Huius figura eft: turbo luforius, 

Quem pueri magno in gyro evacua atria circum 

Intenti ludo exercent, vt ait Virgi Iius. 

Ab huius figura fimilitudine, dicuntur turbinata oftracodermo- 
rum genera. Quare latius fufa fumuntur ab Ariftotele, quum fic di- 
lib.4Jep.fr . ftinxit : Ta 0 rfo/jfcdJl» Tfcfican? tigyflaj ■tfpoYifor, rUuv (& fjltiXu lui 

mm.cap. 7 - tyofo 0l0t oarpctipoClSlv 5 ' n» tyam ytW. Tur- 

binati generis alia in anfradtum intorta, vt Buccina, alia in globum 
circumacta vt Echinorum genera. Alio in loco Ariftot.in turbinatis 
Echinos non recenfuit,quauis tefta opertos, vt ex ipfius verbis pcrfpi 
Vk+JtVf. cuu eft.Qu? tefta operiutur vt Vmbilici,Cochle?,Purpura,& omnia 
mma.cap.4- q U £ Oftrei aut Coch? nomine appellamus, atq; etia Echinorugenus. 
Hidem. l >ra:terea turbinatis, tradete eode,hoc peculiare eft, vt tefts poftrema 

a capite dauiculatim intorqueantur.OpercuIu etia ea omnia ia inde 

abort 



LIBER II. 63 

ab ortu naturs gerunt. Qus Echinis nullo pacto conucniunt. Illa 
tffop&ieSbt merito quidem nuncupat tmpxo ^tpsafat ], quod contor- 
queri fignificat.Hac pofteriore turbinatorum fignificatione vtimur, 

& turbinatis Cochleas fubiicimus , qus clauiculatim intorquentur 
etiam fi non in longum mucronem deficiant. Sed ne qua fit in tefta- 
ceorU diuifione obfcuritas,ea lic perfpicue diftinguemus. Teftaceo- 
rum alia funt vndique contecta, alia parte duntaxat altera. Vndiquc 
conteguntur Tellins, Pectines, Mytuli,Conchs alis. Altera tantum 
parte vt lepas, Auris marina. Rurfus eorum qu? vndiquc integuntur, 
alia tefta continua penitus conclufa funt , vt nulla exparte carnem 
detectam habeant, v eluti Ho!othuria,Tethya, Echini. Alia tefta con- 
tinua inclufa quidem, nec vlla ex parte confpecta-, dempto capite, vt 
Buccina , Purpurs, Cochlea:, denique turbinata omnia, qua: capitis 
operculum habent. Alia tefta vndique conglobata quidem, fed non 
in gyrum conclufa fimt, qus rimam habent fine operculo , vt Con- 
cha: veneres. Alia vndique duabus tcftis conteda,vt Pectines, Cha- 
ms , Da&yli , &c . Ex his omnibus ea tantum hic tradamus' , qus 
teftam habent vnicam totam continuam, atque in anfractus contor- 
tam, dempto capite, quod fernper operculo tegitur. A tque hoc qui- 
dem turbinatis proprium cft, quo a reliquis fecernantur.ipfis tamen 
omnibus commune eft,quod iam diximus, quodque tefta intorta fit. 
Mouentur etiam eadem omnia & ferpunt , parte dextra non ad cla- 
uiculas,fed in aduerfum.Eorundem omnium caro intus laxior con- 
tinetur, & qus facilius auelli poteft. Interiorum natura in turbinatis 
omnibus fimilis eft,nec nifi magnitudine variat, aliis enim partes ma 
iores, aliis cuidentiores, aliis minores obfcuriorefque funt.Adhsc di- 
ferimen illud duriti?, mollitis, csterarumque eiufdem generis affe- 
ctionum.Caro enim prima in ore teft?,quam omnia torofiufcula ha 
bent,aliis magis talis, aliis minus. Caput eius partis medio prominu- 
lum iungitur,& cornicula duo,qu<^ pro magnitudine plus minus ca- 
piunt incrementi. Exerunt caput more eodem omnia , idemque per 
metum retrahunt intro. Nonnullis etiam os, & dentes acuti , breues 
& tenues, vt Cochleis. Promufcidas etia gerit modo mufcaru, quod 
quidc membru lingus fpeciem prs fe fert.Habct hoc idem & Purpu 
rs & Buccina firmu & torofum, quo fimiliter vt afili &: tabani , qua- 
drupedu tergora penetrant, imo longe validius, teftas enim efcarum 
poflimt perforare. Venter os protinus excipit, fimilis in Vmbilicis in- 
gluuiei auium:habentq; parte inferiore duo albida, torofa, mammis 
fimilia,cuiufmodi carunculas vel in Sepiis efle animaduertimus, fed 
hsc torofiora. Gula a ventre duplex , longa porrigit fe vfque ad pa- 
paucr,quod poftremum fundo commiflum eft. Hsc ergo vtin Pur- 
puris Sc Buccinis confpicua in clauicula tefts continentur. Quod 



6+ DE TESTACEIS 

autem gula: fubiungitur , inteftinum eft , gula: ipfi continuum , fim. 
plexque ex toto vfquc ad exitum , cuius initium circa anfradum pa- 
paueris eft , qua & laxius hxret, quod enim mW Latine verbum 
Lik 4 .de hifl. e verbo papauer appellamus, in omnibus teftaceis generibus ineft. 
ca M- Hincfurfum verfus replicans , carnis repetit fedem , finitque ad ca- 
rtrisltit put 5 vnde eiicitur excrementum , pariter in omnibus turbinatis gc- 
neribus,tam aquaticis quam terreftribus. Hxc eft interiora partium 
quibus turbinata conftant,defcriptio ex Ariftotelc. Purpurx & Buc- 
cina lentorem cuiufdam cera: faliuant , qua de re fufius alibi dixi- 
mus. Mucorem etiam emittunt turbinata reliqua. 


De Purpura. 



CA^VT II. 


\ E Turbinatis diduria Purpura fumemus initium, 
| tum ob certas & illuftres notas , quibus a exteris in» 
g i| tcrnofcitur,tum ob celeberrimi illius & pretiolifsimi 

1P884 %* oris a principibus, & prodigo luxu nobilitatis vi- 
lih. 9 . Cdf.}J. ||J|gl|^ris tantis impendiis expetiti, prxftantiam. Tfyfty* 
nominatur a Grxcis , & fuxf* Purpurx parux ab Ariftpte- 

LWis-le Genuenfes ronceram vocant ab aculeis, Veneti ognellarn,nom 
burei. mutuata, vt apparet, didione a Murex.Plinius Purpuras alio no 
mine Pelagias appellari tradit. Purpura:, inquit, nomine alio pelagia: 
vocantur. Inde pelagium carum fuccum tingendis Lanis Iaudatiisi- 
liki.Jc Hi- mum idem appellat .’ Buccinum per fe damnatur quoniam ucum 
ft>r.ciif.iij remittit.Pelagio admodum alligatur, nimixque eius nigriti? dat au- 
fteritatem illam, nitoremque qui quxritur cocci. Sed hxc mihi appel 
latio non purpurarum omnium, fed vnius tantum differentia a loco 



LIBER II. 6 < 

fumpta: videtur effe debere , id quod ex Ariflotele facile colliditur. M-t.JebiJf: 
E ’ iffi i) TivTWffivfivyiw eno / /jtyj tJ.iyt.Xoj oicv oj m/i rbYiySic/ 4 '-^' 

Aixlor. oj o fiixfOj , oiov it foT Erraro) , ngj -uti fi r ifgfua. oj ffy) it 

rois tjxws /jsydxoj %g\ fzyfq , Jgi) To ctrOcS d/JIav ^ /jS/j ivXu^oj fjiXav 
tyy<tti,tuoj 5 zfvQpot /.uxfov.Qux fic Gaza conuertit. Genera Purpura- 
rum plura, & nonnulla magnitudine augentur infigni, vt qua ad Si- 
geum & Lectum Ida promontoria gignuntur. Aliaparuavt quas 
Euripus fert, & Caria. Pelagia magna fcabraquefunt, quarum flos 
magna exparte niger, fed nonnullis rubidus pufillum. Purpuras qua 
iv ?o 7 s ^X-nvts nafcuntur,pelagias refte interpretatus mihi effe videtur 
Gaza.Nam tyXTSVs -ri?? fiaAaarys Graci vis Q&xfosiis ap- 

pellant, & tIu! /SaOrik» JdXo.0^,0. Et qualem hic florem pelagiis tribuit 
Ariftoteles, talem pelagio Plinius fcilicet nigricantem. Purpura no- 
llra oui efl magnitudine, non nego alibi multo maiorem repcriri.Te- 
fta rugata,afpera,cineiea,aliquandoflauefcente, aliquando ex viridi 
cinerea, intus luteo colore.ln anfractus contorta eft.Aculeis veluti cla 
uis ordine difpofitis munita , primis minoribus , mediis longioribus 
multo, vnde Plinius clauatam effe Purpuram dixit , ad turbinem vlq; 
aculeis in orbem feptenis fere.Roftro efl longo, tubuli modo excaua- 
to per quod linguam exerere creditur . Ante id foramen efl rotun- 
dum,operculo intectum quod feparatim depingendum curauimus, 
de quo etiam feorfum dicemus. Ex his perfpicuum cft quam alienae 
finta vera Purpura aliorum pictura: , quorum hi roftrum tubulatum, 
illi turbinem omiferunt.Caro interior qualem in turbinatis antea ex 
Ariflotele defcripfimus,funtque falflflima qua: nonnulli de Purpura- 
rum branchiis, & aliis partibus feperccpifle blaterant.Purpurarum gc 
nera efle plura iam diximus ex Ariftotele.Earum differentia: fumun- 
tur a loco, magnitudine, paruitate,floris flue fucci varietate. Magna 
lunt ad Sigeum & Lectum, parua in Euripo & Caria . Pelagiarum a- 
quiloniarum flos nigricat. Paruarum litoralium & auftrinarum ru- 
bet. Earundem plura genera tradit Plinius pabulo & folo difereta. 

Lutenfe putri limo,&Algenfe enutritum alga viliffimum. Vtrifque 
melius Tenienfe in Tenei maris oracollettum . Hoc quoquetamen 
etiamnum leuius atque dilutius.Calculofe appellantur a calculo ma- 
ris,mire apto Conchyliis, & longe optimo Purpuris. Dialutenfe,id cft 
vario foli genere paftum. De generatione Purpurarum diximus in lib^cdf. 4; 
priore parte operis noftri, qua: fponte natura: fit, fine maris & fcemin$ 
commiftione,finc ouis.Quamobrem hoc in loco improbanda efl au- 
roris lib.de aquatilibus fententia,ab Ariftotelis mente alieniflima 
etiam fi eam exponere velle videatur , quam tamen mifere deprauat 
& corrumpit, vt ex eius verbis perfpicuum fiet. Vterque autem pifcis 
(de Buccino & purpura loquiturjpurpureum colorem fundit, eftque 


66 DE TESTACEIS 

Maflilia:, Genus ac Veneriis in cibis expetitus:fcd Buccini caroPurpfi 
xx carne durior eft. Ambo quoq;fauare dicutur, quod fane hoc pado 
faciut.Qua fub Iapide prona parte obloga,albaq; deinceps pendentia 
ddponut,qua: ita difipofita faui nome habent, ab apu fimilitudine.Su- 
pini autelub lapide ftabulantur,quufauificat:quo vero tepore fauos 
extruut,ii incoquatur & abfcindatur, oua intro continere copcrietur, 
qua: (aliuario letore lapidibus & cautibus ferruminat ,vt inde decide- 
re no poflint,quod ta magno artificio cdftruunt, vt nihil coaceruatu. 
efic videatur. Ha’c aute faui ficario verna efle folet.Primu vt h^c a veri 
tate qua maxime abhorrere intelligas,efleq; plane a:gri fomnia, expli 
candu quomodo procreatur Purpura: &Buccina, deinde quid (it fa- 
uare fiue fauificare Omne oftracodermorum genus expers coitus eft, 
tt+itty. inquit Ariftot.Etcum .Purpuratum etia reliqua teftisinclufa, e limo 
u.iy ^ materia putrefcetc oriuntur.Quod & neceflaria ratione cofir- 

matur.Etenim nulla naturalis adio (inc partibus ad eam apte confor 
hiatis perfici poteft:nam partibus (ingulis fua funt teperameta, a qui- 
bus facultates,& ab his adiones proficifcuntur,quas omnes corruere 
necelTe eft, imo ne e(Tc quidem poliunt, fi haru fundamentu vel fubic- 
du n u llu exiftat. At qua:; in Purpura, Buccino, turbinatifq; omnibus 
partes funt femini generado,cotinedo,emittedo,recipiedo & fouedo 
idonea:? Qirana alia: pr^ter eas qu$ fuftinedo,nutriendoq; (impliciter 
animali deftinarafunt?Praterea quse commiftio corporum vndicjue 
%h.UeM. tefta conclufis efle poteft?Dices fortafle ex Ariftotele Genus omne o- 
ftracodermorum Vere Autumnoq; habere ea qua: oua appellant, ex- 
ceptis Echinis cibo idoneis, quippe quibus etfi per ea tempora praci- 
pue vbertas ouorum eft, tamen nullo tempore comittitur,vt ouis om- 
nino careant, fed maxime pleniluniis diebufquc tepidis reftituuntur. 
H?c quidem Ariftot. prodidit, (ed locus is ex alio intelligedu s & expli 
«• candus eft, qui legitur LiB.ni.de gener. anim.Qu? oua appellatur ni- 
hil ad generatione conferunt, fed indicio funt melioris nutricationis, 
quale in (anguineis pingue eft,quaobre fapore per id tepus pr^ftat,ci 
boq; laudantur:argumeto quod & Pinn?,& Buccina,& Purpur$ coti 
nec.quide fempcr ouu illud vocatu, fed alias maius, alais minus.Qua- 
re falfum eft oua huiufmodi per fimilitudine fic appellata, no ex fcmi 
ne, no ex fcemin^ & maris coitu cocepta,ita difponi vt faui nome ha- 
ofrtfoMY' ^ eac > a b a pd fimilitudine, vt hoc fit fauare (iue fauificare.Eft enim lon 
debift.anm ge almd apud Arift. Athen^u. Plin. Ai pSp owTWfipvpcq ecopoiawccdfoi 

ffW' tylXSV&l hi T3Jj%, 71 VlSQ rlw £ hflt ch 

«Tti yAct^v/ov,tt?^’ ccfars^j \x Xnrvfuv xSjx^Y'no'fKy.(yjJ-‘^Xa.- 

xsttr Mk iyj. 5 7rDfot vlh TVTWjVls yinylcp a/ ti vjxpvfejt <pu«&t 

X) (<* ris (jr^coi x, i\wS o<j-fcU(c^lfng,. 7%% J Qip&zivj acro?p 

pLTfoxjfappfrg} 'tois KyfvQ.xnfycifyQ yxp 2, 61 xypvxajd eft purpu- 

ra: ver 



LIBER II. 6 7 

xx verno tempore eundem in locum fefe colligentes, condunt quam 
fauaginem nominanc ,quo veluti fauus eft apum , verum non ita 
elegans fedquafi ex putaminibus cicerum alborum mulca inter fc 
compofita, ftruem vnam lua cohffione coagmentatam. Nullum iis 
patet foramen, neque ex iis nalcutur Purpura:. Sed cum Purpura:, tum 
etia reliqua teftis inclula a limo fere & materia puerefeente oriuntur. 

Illa vero coagmentatio fauo limilis,purgametum tam iis quam Buc- 
cinis euenitma Buccinis quoq; fauificare in more eft.Igitur xxdaZgu, 
fiue uzXtY.vfdjj,Cwc oh wtd » ™,quod eft Gaza interprete fauare iiue 
fauificare, vel vt Plinius loquitur, lentorem ciuufdam cerij faliuare, di " ' ! 
cuntur Purpura: & Buccina quum emittunt lentorem quendam/iue 
humorem mucofum,velut a feminis natura , femen vero eorum nul- 
lum efle exiftimandum eft.Ex eo lentore concreto & exficcato fit con 
geries veluti putaminum cicerum alborum , inter fe coh^rentium, 
quam in litus eiectam pharmacopola: quidam pro fpuma maris , alij 
pro alcyonio falso vfurpant.Quocirca procreantur Purpura:, & Buc- 
cina fponte,vt alia oftracoderma,e limo & materia putrefcete,vt iam 
dictum eft:& proter faliuarium lentore tenui humore in terram re- 
cepto. Ac quemadmodum fungorum decocto in terram effufo fungi 
permulti breui enafcunttir,ita Purpuram origine aliqua procedente, 
multo maior copia prouenit:a fingulis enim excrementi aliquid ef- 
fluit,quod quidem femen non eft. Atque hoc eft duplex Purpurarum 
Buccinoru,Mytuloru origo ab Arift. tradita, & a nobis fufius explica- 
ta libro quarto prioris partis operis noftri.Reliquas adtiones morefq; 
perfequamur.Quz mobilia funt, inquit Arift.ead.em carne vefcutur, 
iis vidtus ex pifciculis eft,vt purpuris:funt enim carniuor?,& quidem 
efcahuiufmodi capiuntur. Plinius etiam a*lga nutriri tradit. Pafcicur Ub.9x.37: 
Purpura: ait A riftoteles,exerta lingua fub operculo, quo Purpuris di- 21. 5 . j e hift: 
gito longior eft, qua tamen Conchulas, tum fui generis teftam per- 
forare poteft.Et Plinius. Lingua Purpuro longitudine digitali, qua ^ 
pafeitur perforando reliqua conchylia, tanta duritia aculeo eft. Et 
alibi Purpura vocatur, caliculatim procurrente roftro,& caliculi 
latere intiorfus tubulato, qua proferatur lingua. Sed id diligentius 
confideradum,linguane teftas perforet.Lingua omnibus animalibus 
in ore eft, os autem in capite, quod operculo tegitur in Purpura, atq; 
adeo in turbinatis omnibus.In roftro igitur longo & tubulato lingua 
non eft,fcd per id eam profert, & cxerit.At linguam Purpurarum & 
turbinatoruomniupromufci.dibusmufcaru qu^ inter cornua funt, 
comparat, quo firma eft,torofa ac rotunda, quoq; exeri potcft,qua ta- 
men fi per anatomen propius intueare & tra&esmeq; ita longa , neq; 
ita duram efle certo comperies,vt per longum roftru teftas perforare 
poflit.Quare id fabulofum efle puto , fed ea, quo ad eius fieri poteft, 



68 DE TESTACEIS 

exerra, Purpura fuccos & humores aliarum Concharum exugunt 
Pe&inum litu, roftro acuto & duro tanquam terebello excauato te- 
ftas alias perforant. Tempus viuendi Purpuris & Buccinis longum, 
annos enim circiter fex Purpura: viuunt,&fingulis annis incremen 
tum earum patet per orbes: quibus totidem quot annos habent, tefta 
clauiculatim intorta in crepidinem definit. Plinius annum vnum 
lsb. 9 uf.i 6 . adiicit. Purpura: viuunt annis plurimum feptenis. Et: Purpura: & 
Buccino orbes totidem quodhabent annos. Nunc dc Purpura: par- 
tibus, earumque in cibis vel in medicamentis vfu. Purpura vfta 
cxficcat, inquit Diofcorides , dentes abftcrgit , excrefcentias in car- 
ne cohibet, vlcera purgat,& ad cicatricem perducit. Galenus paulo 
ilb.7up.i- ea d em docet l r b.x i.fimplic.medicamentoru.Paulus Aginet. 
Purpura: cremata: teftis eandem vim tribuit qua pompholygi , id eft, 
isb.{. ficcandi fine rofione. Aetius.Purpurarum tefta: cum aceto potslienes 
tumentes fanant,& fecundas morantes detrahunt. V ftarum cinis ad 
libs.~.cif.6. eadem confert ad qus Buccinorum. de quibus fuo loco. His addic 
Diofcorides. lom o t/ r* evii Tojv wfuxuv >y [xlQ i -ars* 

Oli V fcfi offjtyv. Kcqsrct/ 5 ofiolas Siwaysv zymtg. wxi^im- 

‘fzfefyj TffiV y.VfVKttV , ^ T 1 71 VftyVfCLS , 3’ 'ftlZ^GiV OUlW T fvQy. Id eft, 

Ionia vocantur Purpurarum Buccinorumque medis partes , circa 
quas tefta: volumen clauiculatim intorquetur. Cremata fimili mo- 
do maiorem Purpuris Buccinifque facultatem vrendi confequun- 
tur, quoniam apprimendi naturam obtinent. Qui locus mihi fatis 
explicatus non videtur, etiam ab iis qui bene longa commentaria in 
Diofcoridem confcripferunt. Ac primum ahj <ow«, alij xiovia. legunt. 
Qui lovia. legunt dedu&um putant vocabulum adi&ione CT,qus 
violam fignificat, quia Purpurarum quarundam.flos violacei fit colo- 
ris, qui flos eft inter papauer & ceruicem.HermoIaus legit, id eft. 

Columellas, "vt fint Buccinorum Purpurarumque partes medis,quu 
bus velut columnis & fulcris caro & reliqua: partes innitantur. Sunt 
autem partes hs medis, partes corporis interni Purpurarum valde 
torofs & firm$, ac fibrof?, circa quas tefts volumina capreoloru ri- 
tu conuolui incipiunt , fecundum Diofcoridem , vel quibus hsret 
vena illa, vel membrana florem Purpurarum continens, fecundum 
Ariftotclem, inter papauer, quod inferiore eft loco, & trachelon fiue 
ceruiculam,fiue collum fuperiore loco.Sed prsftat Ariftotelis locum 
1 3 >:(.dtU- proferre, vt ei lucis aliquid inferamus. To 5 ty^lj 

(hrufsy rft fiJ)xG>vos,}c,7S 'fa.yyte rx?a r §' ztfiv v ovfKpvQs vfoxnj.To yg&b&S 

aajTcf v/jk/j \djy^s$)i a.v ^Xi^op%oi 5 /SccTrrfe,;^ ry}‘f3-> 

Sizhwi $ ajjrlxu tiaxif, <p\z$a.'f$T’o5$l>!ii?uycii <5 1 caQci } y S 1 tyv ° tc * 

svto7»eict?. In cuius loci couerfione Gazafenfum quide Ariftot-. mihi 
videtur efle aflccutus,(ed obfcure locum fic interpretatus eft. Florem 
~ “ .... fuum 



UBER II, 6 9 

fuum inter papauer didum & collum cStinent, textu fpifliore, afpe- 
ttuvelutimembrans candicantis, quam detrahunt, tingit hsc ex- 
prefla & inficit manum.Pertinet eadem fuo fuu perinde vt vena , id- 
que flos ille celeber putatur, reliquum contextus quafi alumen eft. 
Qus dilucidius ficexpreffafunt. Purpurs florem habent inter papa- 
uer & ceruicem , quorum cohsrentia dcnfa eft , coadaque. Coloris 
quidem afpedu membranam albam refert ,quam detrahunt, pref- 
faque tingit & inficit manum, diftenditur autem vt vena, atque in 
hac quidem eft flos purpura:, reliqua coagmentatio eft veluti alu- 
men. Hs funt medix partes de quibus Diofcorides, quibus maio- 
rem vrendi facultatem tribuit, quam teftis, quia tenuiorum funt 
partium , celeriufque peruadunt & permeant. Ex Purpuris vftis den- 
tifricia optima fic conficimus. Eas vftns vino extinguimus,abluimuf- 
que, deinde aceto rofato, poftremoaquarofarum. Tummellefcil- 
litico , vel oxymelite exceptis , & ad confedionis formam redadis, 
odoris boni, faporifquc conciliandi caufa rofas & caryophylla ad- 
dimus. Idem cinis cum puluere glycyrhizs, papauerifque femine, 
ex cremore hordei & pauco vino albo fumptus, pulmonibus male af> 
fedis mire auxiliatur, fluxiones inhibendo, &id quod iam fluxit 
abfumendo,exficcandoque. Tota: partes interna: in oleo pcrcods 
mitigandi doloris vim habent. Saliuaearundem qua: admodum len- 
ta eft,ficcantur & glutinantur vulnera recentia, maxime fi cum pauco 
fanguinc draconis adhibeatur.Quantum ad Purpurarum vfum in ci- 
bis attinet,' vniuerfe feribit Galenus Purpuris, Oftreis denique oftra- 
codermis omnibus hoc efle commune, vtfalfum in carne fticcum 
contineant, qui aluum fubducat,caro vero, dura fit , fed hsc vnicui- 
que magis minufqueineft, qualitatis quantitatifque ratione . Sed in 
Purpuris diuerfs partes, diuerfam naturam habent . Athcnsus. A» $ 
TtOfxpty&l ps&jk/ rslms Ii<n ng\ tS zypvfes , St 61 [jS/j fciyriXit , tidXv yyXot 
5' oXonat djJlSt, aXv^i yXwcu, Sj djdpaS^fot , ets hsix.f 9 .trn 
m hsMS&cr. Inter Pinnas & Buccina Purpurs medis funt naturs, 
quarum tracheli multi funt fucci, ori grati , reliqus partes falfs funt 
& dulces .facile diftribuuntur,& humores corporis vitiofos ad iuftam 
temperationem reducunt. Rurfus Athensus . TfxxptiiSrtfq orSIw 
turi , Jgtj a.imXaxKjTtc&ttfcLi ai mftpvpzs /mixcms isXlw 

vTrSoy^Q : ygj y cop oXor S 1 tyyyvXtor 'tofetov efer , 5 K&I 7<vKg.iS ^ S 

Toii QiXvQ 'tScupiTTsIq 5’ mywj wan Tot fyus * . I\| fifi&oi 5 & 

haffes ;gj oi fa.y>iXot tS>r mffvfw , djJtlvQ Tsfbs rofr gopgyut 
Copiofius alimur, maiorique cum voluptate vefeimur pa- 
pauere pu rpurs,quam exterorum, lapit tamen fcillam, vt & Concha 
tota. Peculiare eft his &Vnguibus, quodeods iufculum fpiffant. 
Elixi quoque feorfum purpurarum tracheli ventriculo male affe- 
doprofunt. 



7? 


DE TESTACEIS 




'iiL4.de a ft. 

anima, cap. 4. 


'lib. u.jimpl. 
rnd. 


tiki.cap.io. 
& 11. 


De Operculo Purpura. 

C^iPVT. 111. 

R JE T E R Purpurarum partes iam explicatas feor? 
fum dicemus de alia,qux & figura, & viribus, & nomi- 
ne a fuperioribus diftat.Hanc Ariftot. itfvy.Xvfjpg. fiue 
yJ.Xv[* fj& vocat, id eft Operculum fiue integumentum 
a verbo, ^Xu^oi.Appellat etiam iisUivyfiQ, lib. v. de 
Hift.anim.^vQ 5 & tw^Xvi u/j&fe ^ rewfe c/^oTifc . , ;l, 

(sssyoj uQdSn lx ■&&(&. nusfl&i 0 i£ccifov(& tjjj •^rp&jxlvhjj yXcSrljjj 

vno 3' ^Ay^.OpercuIum vtrique huic generi adhxret natiuum , & 
exteris omnibus turbinatis, pafei quoque exerta lingua appellata fub 
illo operculo folent.Et alio in loco. I & o 7mvT syj ix $/s- 

Operculum etiam iam inde ab ortu omnia gerunt, de turbinatis 
loquitur.Statim ab ipfa procreatione turbinatis operculum ineffe di- 
cit, ad diferimen Cochlearum.qux ipfe fibi ex glutinofo humore, fiue 
ex muco fuo operculum conficiunt. Dicitur aliter a Grxcis , vt 
a Galeno, qui feorfum de eo hxc prodidit.-^^- mftpvfdy ofyis w- 
curXYivas o<SuAeW fyaxfsctv 'lats ixc&cl/ , o 7g.s 'tfviyojj.ms 

vfi&xJis dqtxti^ix&eoxi n ^ 'Q. ^oe/a.Opercula Purpura- 

rum ex aceto pota fcripferunt quidam tumenti lieni mederi , fuffitu 
autem excitare fceminas vulux ftrangulatu opprelTas,& morantes fe- 
cundas detrahere.Eodem nomine operculum Conchylij nominauic 
Diofcorides,& Cochleas quafdam alpium Ligurix ■^co^g. r l/.a.s } id effio- 
perculares.Dicitur autem quod eo teftarum foramina claudan 
tur,vt vafa operculo fuo.Carni h?ret,& vnguis noftcr,ac tanquam ex 
filis fiue ex fibris coagmentatum quid & duratum efle dicas, vt ex eius 
pi&ura quam cum Purpura fuperiore capite exprclfimus, licet perfpi- 
cere.Differtfubftantiaateftaquxmultoficcioreft, neque fumum e- 
mittit,nifi fi accenfa liquore aliquo extingueretur . Operculum vero 
pinguitudinis nonnihil in fe habens, fumum reddit cornu modo. Vi- 
res eius in medicametis ante ex Galeno tradidimus, quarum feorfum 
non meminit Diofcorides/ed in capite de Vngue. Qua de re fuo lo- 
co dicemus.Pharmacopolx hodie in officinis habent Conchyliorum, 
Buccinorumque opercula permifta,qux blattas byzantias vocant, vt 
fufius declarabimus quum de Conchyliis agemus . Sed hoc nomine 
Purpurarum tantum opercula appellanda erant. Nam fixirlos fiue 
fiXarfl*» Purpuram fignificat,vnde blatteus color pro purpureo. Caf- 

fiodorusin Epiftolis de Chamxleonte.CoIores fuos multifaria quali- 
tate comutat,modb veneta, modo blattea, modo prafina , modo cya- 
nea.Eutropius:Nero inufitata luxuria fuit , vt qui exemplo Caligulx 
frigidis & calidis lauaretur vnguentis,hamis argenteis, aureifq; pifca- 
retur,qux blatteis funibus extrahebantur, quos Suetonius, & Orofius 

inter 




LIBER II. 71 

interpretantur purpureos.llle:Pifcatus eft,inquit,rete aurato, purpura 
coccoque funibus nexis. Orofius:Luxuriz, inquit, tam effrenat* fiiic 
Nero,vt retibus aureis pifcaretur,qua purpureis funibus extraheban- 
tur.Hax Hermolaus vir pereruditus in fuisin Pliniu gloflematis an- 
notauit.Sed etfi frJrfos Purpuram fignificet, tamen pro operculo fo- 
lum Purpura vfutpari docet Nicolaus Myrepflcus,qui tamen non fi- 
ne errore dixit blattum byzantium effe offer ifc piros ns mpffyas, id 
eft, os narium Purpur^.Hodie quoque in officinis blattam byzantiam 
efle credunt,quod in ore & naribus Purpur? reperitur,quo ineptius ni 
hil dici poecft.Purpura enim neque nafum , neque nares, neque offa 
intus habent,cum teftacea omnia foris durum, intus molle contineat. 
Crediderim igitur legendum V eft,teftam 

vel clypeum,(iue fcutum Purpure : piros enim pister quam quod pel- 
lem fignificat,vnde oVp a b Oppiano o^fa^o^pa. vocantur, etia 

profcutofumiturteftePhauorino. PW, inquit , <m iadks&n 
h froelav !<},ideft,pffoi vocantur fcuta rotunda, quod ex corio 
bubulo coftent.Operculum vero veluti fcutum, Purpur? capiti impoJ 
nitur.Cur vero 9>\i?%s fafyfas, vel &&1os dicatur a nemine , quod 
fciam, traditu r.Ego coniicio a Byzante,vel Byzantio Aphric^ cogno- 
minari, nam etiam illic purpura tingebatur. 

De F lore Purpurse tingendis v eftibus magnope- 
re olim expetito. 

[ zA rp v T ini. 

In parte contineatur infector ille Purpurarum 
fuccus,fuperius oftedimus ex Ariftotelc,quum dePur- 
jf j| purarum partibus ageremus.Plinius ab Ariftotele non. 

diflentiens fcripfit Purpuras florem in mediis faucibus 
habere.Liquoris hic eft minimi in candida vena, vnde . 
pretiofus ille bibitur, nigratis rofq colore fublucens.Reliquum corpus 
fterile. Partem hanc qu?fuccum continet cordi proportione relpon. 
dereputoxor enim hepar, cerebrum, atq; alias partes indifcretas ha- 
bent Purpura, & teftacea omnia.Vndc conflat nugari eos qui cor, he- 
par, branchias fe in Purpuris inuenifle prodicant . Arift. atq; ahj Greci 
5' jjfa ‘t& -xotfuffo Vocant,Plin. atq ; alij florem Purpur? , aliquando 
fuccum:Cum vita, inquit, fuafuccum illum cuomunt.Et:Cum fcetifi- 
cauerc fluxos habet fuccos. A flore Purpura veftes 4 p0jm) didi? funt,ec 
toga pidta a florido Purpura colore.Teftis eft Feftus Pop.Pi&a inquit, 
qu^ nuc toga dicitur, antea purpurea vocitata eft , eratqj fine pi&ura. 
Eius rei anmmetu eft pidura in ?de Vertuni & Confi, quaru in altera 
M.FuluiusFlaccus,in altera T.Papyrius cefor triuphates ita picti funt. 



7 s DETESTACEIS 

iib.ib Vitruuius florem Purpure,faniem vocat, & Oftrurmfic enim lib . vii ’ 
Incipiam inde de oftro dicere, quod & chariflimam & exccllentifli- 
mam habet prster hos colores afpedus (uauitatem.Et prius. Accedit 
huc chryfocolla,oftru, armenium. Et: Ea Conchylia quum funt leda, 
Ccor&i- ferramentis circunfcinduntur,e quibus plagis purpu rea fanies. Vergi, 
Et gemma, bibat ftj [an ano dormiat oftro. 

Et ahj pluribus locis.Didum vero eft oftrum km rv J<jy«;cv,qubd a 
Purpuris tefta tedis eximeretur,ex Vitruuij fententia.Quomodo fuc- 
'Ui.iJebiH. cus ille colligeretur fic docent veteres.Tradit Ariftoteles eas quum fa 
C “ M ' uificant deterrimum florem gerere.Paruas cum teftis tundi folitas, a- 

hoqui difficile eft fuccum detrahere .Maioribus teftas diffringebant, 
quamobrem ceruix a papauere fcparabatur:flos enim inter hsc fitus 
eftiupra ventrem. Dabant operam vti vius frangerentur: nam fi 
priuiquam fregeris expirarint, florem omnem cum vita euomunt. 
Quapropter (olebant eas afferuare in naflis, dum fe ipfs colligerent, 
atque quiefeerent. Veteres naffam efes adiundam demittere non fo- 
lebant, ita fspe accidebat, vtPurpuraiamdetrada decideret. Poftea 
adiunxerunt naffas ne fi decidat, liberetur . Idem clarius Plinius. Ca- 
piuntur Purpur? paruis rarifque conchis textu, veluti naflis in alto ia- 
dis.Incft his efca, clufiles mordacefque Concharum quales videmus: 
Has femmecesjfed redditas mari auido hiatu reuiuifcentes.Appetunt 
eas Purpurs,porredifque linguis infeftant.At ilis aculeo extimulats 
claudunt fefe,comprimuntque mordentia: ita pedentes auiditate fua 
Purpura: tolluntur. Viuas capere contendunt, quia cum vita fua fuc- 
cum illum euomunt. Et maioribus quidem Purpuris detrada Con- 
ii#.?.^: i* chaauferunt,minores cum trapetis frangunt. Vitruuius. Conchylia 
quum funt leda ferramentis circunfcinduntur,e quibus plagis purpu 
rea fanies,vtilachryma profluens, exculla in mortariis terendo com- 
P aratur Julius Pollux & capiendarum Purpurarum, & colligendi flo- 
ris hanc rationem, qua Phsnices vtebantur fic tradit.Phcenices fic ve- 
nantur animalflanamque fic tingunt, vt ex ipfo a(pedu florere dicas. 
Funi contextojongo, valido, firmoque , vt in mare multum extendi 
poflit, alligant modicis interuallis diflita ex (parto,iuncovc compofi- 
ta, veluti continua tintinabula, quorum denfus eftingreffus : fparti e- 
nim vel iuncorum fines, ex vafculorum oris eminere de induftria fa- 
ciunt, vt facile ingredi, & eos dirimere poflint, regredi vero noitenu 
Hsc vafaefeis plena, purpurarij in faxofa loca demittunt, fune ex 
fubere appenfo,vt prsdam fuftineat.His nodu & fspius diu illic re- 
lidis, vafa Purpuris plena extrahunt . Deinde tufis ibidem teftis, car- 
neque fale condita ad tinduram,ac fordibus omnibus aqua expurga- 
tis, in feruente lebete prodam marinam coquunt.Sanguis vero ftatim 
atque jgnem fenferit, funditur &florefcit, alius quidem flauefeit, 



LIBER. II. 73 

alius cx ccruleo fplcndet, alius diocrfi eft eoloris.Quicquid autem in 
lebetem dentiferis , fanguinemque illum contigerit , eodem colore 
inficitur. Hadtcnus Iulius Pollux, cuius fcnfa fidelius, ve arbitror.cx- 
prefsimus quam Latinus interpres. Citcrum preuofus ille Purpura, 
rum fuccus,non m omnibus Purpuris eiufdem coloris erat. Pelagia- ■*»./*.;. 
rum , magnarumque flos magna cx parte niger , in nonnullis rube- J ' 
fcens,paruarum & litoralium rubet.In Aquiloniis partibus niger. In _ 
Auftrinis ruber. Vitruuius Oftri varietatem fic diftinxit. Quod jegi-.“ t *“f ' 'h 
tur in Ponto & Gallia, quod hx regiones fint proxima: ad Septctrio- 
n em, eft atrum.Progredientibus inter feptentrionem & occidentem, 
inuenitur liuidum. Quod autem legitur ad Atquinoftialem , orien- 
tem, & occidentem ,inuenitur violaceo colore. Quod vero meridia- 
nis regionibus excipitur, rubra procreatur poteftate , & ideo hoc ru- 
brum. Rhodo etiam infula creatur, citerifque eiufmodi regionibus, 
qui proximq funtfolis curfui.Sedhic animaduertendum Purpuram 
nigram fumi pro violacea exaturata. fic cnimfepea veteribus ni- 
grum fumi alibi demonftrauimus. Purpura violacea me iuuene vi- 
gebat, inquit Nepos Cornelius, qui Diui Augufti principatu obiitxu 

ius libra denariis centum vamibat,id eft, decem aureis folatis. Succef 

fit dibapha Tyria, qu? in libras denariis mille non poterat emi, id eft, 
centum aureis folatis.Dibapha dicebatur quod bis tinfta eflet,veluti 
magnifico impendio. Dibaphum Cicero appellat. Veftimenta Pur- 
pura infefta eo temperamento, vt amethyfti gemma: colorem refer- 
rent, amethyftina dicebantur. Plinius LiB.xxxvn.de amethyftis cy.x. 
loques.Indicl abfolutum Purpura colorem habentiad haneque tin- 
gentium officina- dirigunt votaifundit enim afpectu leniter blandu, 
neque in oculos vt carbunculi vibrant. Iam amethyftina purpura 
Tyria addebatur, vnde nomen Tyriamethyftus. Plinius l i b. ix. 

Non eft fatis abftuliffe gemma nome amcthyftum , rurfus abfolutus 
nutriebatur Tyrio.vt fit cx vtroque nomen improbum, (imulque lu- 
xuria duplex . Tyria Purpura olim celeberrima fuit , fic nominata a 
Tyro, quondam infula, poftea vero Alexandri magni oppugnantis 
operibus continenti iumfta . Strabo. Twf.il yif gpr*mi muAi Tufa 
jJxJs* «yptp». Longe omnium praftantifsima habetur Tyria pur- 
pura. Quia vero T yrus prius Sarra vocaretur , Sarranum oftrum di- 
xit Vergil. & Sarranam Purpuram Iuucnalis. Dicuntur & fimplici- 
ter Tyria:, purpura infecte veftes. Hicnon omittendum coccum & 
purpuram colore quidem conucnire, ipfa tamen materia plurimum 
difsidcre cum huius marina fit, illius terrena. Quamobrcm Purpura 
-appellatione coccum non contineri rcCtc cenfuit Vlpianus in Icgc.fi 
cui lana, fupra de legatis tertio.Neq; eam ob caufam inter fe difTen- 
tiunt, Matthaus , Marcus, & Ioannes de vefte qua ludii induerunt 



?4 DE TESTACEIS 

' feruatorem noftrumlefum Chrillum.fic Matthxus. 

id eft,circundedcrunt ei chlamydem coceina.Mar 
CHS. X, iSSmrt duTorwfflfat. Et induunt eum purpura.Ioanncs veto : *, 
*lt ”- Etpallio purpureo circundedenint 
eum. 0 uam Marcus Sc Ioannes purpuream vocant , Marthxus coc- 
cinam appellat i colore,qui idem eft cum purpureo.Matthaius colo- 
rem, alij materiam exprefferunt. Neque illud pratereundum Purpu, 
C 4 . v : ra fucco v eteres coccu permifcuifle. Plinius l i b. i x. Qiyn & ter- 
rena mifcere, coccoque tin&um Tyrio tingere , vt fieretbiq byfsinu. 1 
Coccum aute a Diofcoride x&xxosfitttptw diaum,id eft, granum infe-j 
aoriumdacis magna copia colligitur in Gallia noftra Narboned vo- 
caturque ojeTmillon, a Gallisyru/we dejctirlate^ab Arabibus KerffieSjV n- 
de Kcrmefimis color .Immenfa Purpura pretia, veftimentorum qua 
ea tingeretur varictatem,quibufque iis vti liceret, tum apud Grjcos, 
tum apud Latinos, petere debes ex Budco & Bayfio viris artate noftra 
doaifsimis, & totius antiquitatis peritifsimis. Ad philofophica reucr 
tatur oratio. 



'libjk-c/ifAl- 


Qua dicantur Purpurarum «youJU s, 

[.zATVT V. 

VNT Qui quum legunt apud Galenum lib. iii* 
de medicamentis yr' vfawin auriculariis medicamen 
tis x/oxlJU ns flue E £ linum e Purpu 

ra apud PauluaEg-exiflimet in Purpuris lana aliqua, 

fiue ftupanqiiue lmu,iiuc tomentum repcnri, quo co 

tuio & depexo in medicamentis veteres vterentur.Sed illi toto odo 
aberrant, vt dicitur : nihil enim tale in Purpuris , neque in turbinatis 
aliis reperias.Neque byftb alligantur, vt Pinna & Mytuli. Mouentur 
enim Purpura,& caro turbinatoru omniu non aliter alligatur quam 
circa teftarum volumina.Quare intellexerunt veteres per xpox&t la- 
na; Purpura tinfts crafsiore & minus curatam parte , cuius meminit 
etiam Diofcorides. Tot 5 uvTb fxcrot a, ypoxihs raBd-U tci faXuorhc nry- 
ftiyns; Nec fecus fimbriati marinarum Purpurarum flocculi cremari 
folet. Cur ita appellarint id in caufa eft, quod Purpura no folum pro 
marino animali, fcd pro lucco eius,pro veftimeto ex eo rin<ax >,& pro 
lana tinca fumatur.De reliquis fignificatis teftimonia multa veteru 
proferre poflem qua fcies pratereo. De poftrema fignificarionc pro- 
feremus locum Galeni lib. v ii. Methodi med. E’» wpJlbf Wf 

fjg&yla. yia» urXtmfurcfllw ,<fyjci.\ci.iJ.l&a.vuvTiOftyvf>a. yj>a. QE® 

tranferibens Paulus vEgin. dixit, fax/fa. 
pa, w i pia , 5£gt{ .e&ltM&l Ia fW-X?* 

DeJ" 



LIBER. II. 


75 


De Murice. 

QzA P VT VI 

■ OMEN Murex eftpolyfemum,fignificat enim acu- 
men fiue afperitatem Taxi prominentis Nonio tefte. 

Et acuto in murice remi 
Obnixi crepuere 

Aliquando Murices machinula: funt ferres, dolofe , tetragona 
forma, qus in quancunque parte incubuerint, vnum aut plures acu- 
leos infeftos protendunt. Vocantur a Grscis£/f3oXo/, vtrefte annotat 
Buasus. Sumitur etiam murex pro Purpura. Martialis. 

Sanguine de no siro tincias ingrate lacernas 
Induis non efi hoc fatis, efia fumus . 

Inde & Murex Tyrius a Virgilio. 

Tyriocjue ardebat murice lana. 

Et ab Ouidio phocaicus. Nonnuquam Murex generis nome eft, 
cui fubiiciuntur Concha venerea, & Buccinum.Plinius.Muricem ef- 
fe latiorem Purpura, neque afpero, neque rotundo ore, neque in an- 
gulos prodeunte roftro,led fimplice concha, vtroque latere (e (e coL lUiem.c.it' 
ligente.His verbis Concham veneream dcfcripfit, vt fuo loco doce- 
bimus. Et alio in loco Murices pro Buccinisvfurpauit. Purpurs vi- 
uunt annis plurimum feptenis. latet (icut Murices circa canis ortum 
tricenis diebus. Ariftoteles. (« /4^ y*f Qrfa-xbJUfW- fuXti, oiov 
wEn buXalto mftyvfoj, xvpvxic. Et : Congregantur verno tem- 

pore, mutuoque attritu lentorem cuiufdam cers faliuant, fimili mo- 
do & Murices, fic Ariftoteles cum procreationem Purpurarum do- 
cuiflet, fubiunxit. r duTot o fonor tyy(Wk| 7gds mgpvfojs ot xugvxfS. 

Ex his notum eft Plinium hsc ex Ariftotele defcripftfle , & pro Suc- 
cinis Murices conuertifle. Denique generis nomen cfle non Conch^ l&- i UCA t- 7 - 
tatum vnius fatis declarat Plinius, quum dicit.Muricum generis funt 
qus vocant Grsci Colycia.alij Corythia, turbinata sque, fed mino- 
ra multo efficaciora , etiam & oris halitum cuftodientia. De his fuo 
loco dicemus . Quare cum Muricis nomen pluribus accommo- 
datum fit , Gaza Plinij imitator x hpwys non Murices conucr - 
tit, fed Buccinas . Nunc ad Muricum turbinatorum fpecies conuer- 
tatur oratio. 


k 



?6 


DE TESTACEIS 


De Murice Marmoreo. 



VI I. 

V R I C V M Qui fequutur copiam, mihi fecit Gu- 
lielmus du Choul Allobrogum prafedns,' vir procul 
dubio antiquitatis peritifsimus,fiquis alius in tota 
» Europa hodie extet.Is nullis ame prouocatus officiis 
fed plane regio & liberali animo quo erga omnes li- 
teratos vtitur.erga me quoq; vfus, non foliim Murices Cochyliaque 
mihi communicauit,fed & aliarum pulcherrimarum & v ariaru reru 
copiam maximam, maximis fumptibus comparatam ,ex quo veiuti 
penu ditifsimo & abudantifsimo tandem aliquando depromet, & h- 
terarum luce illudiabit multa,qu ? hadenus a paucifsimis aut potius 
nullis cognita in tenebris iacuerunt.qus tame ad Philofophica, Poe- 
tica, Hiftorica intelligenda plane neceflaria funt, vt hoc nomine ite 
ratos omnes maximopere libi fit deuin&urus. Murices hic appe °> 
qui & turbinati funt,& longos firmbfque aculeos fiue clauos ha ent, 
quos,vt internolcerentur, quam maxime propriis nominibus potui- 
mus , diftinximus . Eum quem hic exhibemus, a candore duritiaque 
qua marmor cadidum amulatur parte externa, marmoreum appel- 



LIBER. II. - 

lamus.Parte interna ex albo purpurafcit. Tefta grauis eft,denfa,foli- 
da aculeis multis horres, figura inter Buccinum & Conchylium me- 
dia, ampla, vt merito dici pofsit, quemadmodum Purpu- 

ra fpecies qusdam.Terrea: eftfubftantte, frigida: & ficcae cum deter 
gendi vi,ob falfuginem quam feruat. Quare ad dentifriciavti poflu- 
mus,&in epuloticis medicametis. Vritur facile atque in cinerem re ■ 
digitur,& acrimoniam aliquam ob empyreuma acquirit, quam dili 
genti ablutione deponit. Calcis itaque modo elota cum oleo rofato 
in vntmentu reducitur. Ambuftis medetur, cicatricemque pulchram 
inducit. Adhsec omnia feliciter vti poffumus. Carnem atque oper- 
culum, Purpurarum, Buccinorum carni operculifque recte afsimila- 
ri iudico.Sed hxc in vniuerfum de Muricum fubftantia dicta fint. 


De Murice triangulari. 



£c A1>VT VIII 

^ I C Altera parte murex planus, altera fere rotundus, 
zjb fedita vtvtrinque duo fint latera, tertium plana pars 


■ J 1 i 

[h efficiat, a qua figura qua: huic propria eft triagularis 
iure dicitur.-aculeos habet breues & firmos, vario eft 
colore,foramen duplex habet rugofum,quo ob tefta: 
amplitudinem & breuitatem,fonus editur grauis & triftis.Tefta tota 
ad Cochylij teftam magis accedit. Operculum quum vritur fumum 
emittit , ob id pingue aliquid habet. Quare in oleo amygdalino de- 
coctum in aurium doloribus vtiliter vfurpatur. 


7 8 


DE TESTACEIS 

De Murice la£leo. 




CiAVVT IX. 

V R I C E M Que hic reprxfentamus a la&eo colore 
ladeum nuncupauimus.Turbine obtufioreeftquam 
exteri. Exochas & tubercula potius habet quam cla- 
uos fiue aculeos. T efta ad fiicos vti pofliimus Con- 
charum Venerearum vicc. 

De Murice Coracoide. 



C ^ T- VT X. 



T Anatomici omopjatx appendice a roftri coruoru 
• fimilitudine coracoidem appellarunt, ita & nos Mu- 
ricem hunc coracoidem ab aculeis iucuruis, & roftris 
’ coruorum fimilibus , a nota illuftriore & huic pro- 
;pria nomen ponentes. 


LIBER II. 

DeAporrhaide. 


79 



P 0 R R H A I D V M Duobus in locis meminit Ari 
ftoteles. Gaza Murices interpretatus eff. 6t o Mflrq ^ 
7 rfonyalti /4^j XcfQi&ip q AfcraJlss, ^ a . j kimppalSi;, >@j 
7rS.v 3' 'to&% ytvos. vrfuaxpvotloj ij % ‘f&is iftff&is , o&r ciwxXl- 
vu<Ti 3' itfptyXuixiJ&lT&loydf topttrwq £azif Tr&fjg.. 6 yoip 
foii §$vj>oiS «jLttpco , rtflo Toi? ffofifcdSUfft Sirtfcv fdfos. To Jl’ tvlcs trcupxSiSzs 
svivrco 3' flfj^nv cwToy o £<W &yj haffuinn.,^ ^.7; 7roffv- 
id eft, Gaza interprete. Natices faxis adlme- 
fcunt more patellarum & Muricum, ac ceterorum generis eiufdem, 
nec nifi tegmine dimoto adiment , quod velut operculum fibi pof- 
fident.Vfum enim quem biualuibus pars vtraque adminiftrat , eun- 
de altera exhibet turbinatis . Caro intus qua oris habitus. Modus hic 
idem Muricibus,purpuris, atque omnibus generis eiufde. F.x his funt 
qui dubitandi occafionem fumat, fintne Aporrhaides in Muricum, 
an in Lepadum genere. In Lepadum quide genere nec ab Ariftote- 
le, nec ab vILoalio diferte ponuntunduas enim duntaxat Lepadum 
ipecies ponit Ariftoteles , AsWJla , &c AsrocfU ay flitr . Sunt tamen 
qui ex Lepadum genere effe inde effici putant s qubd Lepadum more 
faxis adlmeant.Sed non recte.Nam quanuis Lepadum more adh?- 
reant Aporrhaides.non inde tamen efficitur, eiufde generis eifc cum 
Lepadibus. Etenim Nerite adiment vt Lepades, vt ibidem dicitur, 
tamen a Lepadibus genere differunt. Quod fiquem mouere debuit 
Ariftotelis locus , in quo vna cum Lepadibus Aporrhaidum memi- 




8o de testaceis 

nit,& is qui mox fequitur, ab ca fententia abducere debuiffet,in quo 
cum Purpuris & turbinatis Aporrhaidas numerat. Tw duTot 5 £o?ro> 
iy&i^us aTroppaitr/, xg] 7Wftpjfa.is , vmriTols roMois, Quare Apor. 
rhaidem in turbinatorum genere eiTe ccnfeo, vt ex fuperiore Arido, 
telis loco diligentius animaduerfo perfpicuum ed. Etenim vt Lepa- 
des adhsrentfaxis,ita Ncritx,ApOrrhaides,& omnes eiufdem gene- 
ris adharrent faxis/ed alia adbahonis modo. Nam Lepades parte al- 
tera detecta, & carnem odendente affixa funt:Nerita vero & Apor- 
rhaides acclinato tegmine 3 quod illis ed operculum 3 ad faxa, quem- 
admodum videmus Cochleas terredres faxis,& trucis arborum, qua 
parte carnem odendunt 3 veluti adglutinatas. Ergo operculum habet 
Aporrhaides& Nerita, id quod proprium ede turbinatis iam dixi- 
mus.Quibus fubdit Aridoteles operculum Neritarum,Aporrhaidu, 
atque aliorum turbinatorum eundem pr^dare vfum 3 quem in biual- 
uibus conchis tedam alteram. Quemadmodum enim inbiualuibus, 
clufilibus & referatilibus a duabus tedis tota interna caro tegitur, ita 
a turbinata teda,& addito foramini carnem odendenti operculo to 
ta turbinatorum caro occulitur. Ex his efficitur Neritas & Aporrhai- 
dcs in turbinatis haberi. Ac Aporrhaidem recte Muricem mihi vide- 
tur Gaza conuertifTc,ob aculeos multos, & longos, atque acutos, qui- 
bus Murices omnes armati funt,qualis ed hic quem proponimus. Di 
cam pr^terea quodfufpitionibus & coniedturis tantum indudus de 
buricum, fiue turbinatorum 
l i b. x x x 1 1 . Muricum ge- 
neris funt qus vocant Grisei Colycia,alij corythia , turbinata seque 
fcd minora multo, efficaciora etiam,& oris habitum cudodientia. 
Quod Muricum genus priufquam explicemus, de varietate ledionis 
dicemus ex Hermolao, qui pro colycia,alij corythia, legendum cen- 
fet ex Athenseo Colycia fiue Corycia. Etenim Chama: genus quod- 
dam Grarcis ait vocari wfvygvs in Macedonia, quas Athenis di* 

cant.Catcrum eas non muricibus, fed(vt dixi)Chamis pnefertim tra 
cheis adfcribit,quod & Plinio placuiffe huius libri calce video. Facit 
hoc generum affinitas.Hac funt Hermolai verba, quie vero confen 
tanea mihi non videntur, neque is Plinij locus ex Athenseo emenda- 
ri poted. Nam fi xufvxuv nomen Chamis competat , idem turbinatis 
longe diuerfi generis competere minime poted. Neque illud verum 
affinitate generum fieri , vf idem nomen vtrifquc conueniat : ob id 
Chamis etiam tribui in calce operis , neque enim ideo pod Chamc- 
glycymeridas ponit Colycia fiue Coryphia, quod Chamis id nomi- 
nis tribui velit, fed quia elementorum ordine pifces recenfet. Quam 
ob caufam pod Chametracheas, Chamcleos, Chameglycymeridas, 
fubiungit Colycia, & Coryphia, quia a litera C, incipiunt. Vtroque 


Aporrhaide fentio.Nimirum ede eius 1 

Cdf.V ' r . . r « ni • ■ 

' generis, cuius mentionem racit Pfinius 



8i 


LIBE R. II. 

icritut Plinij loco Coryphza legendum coniicio, intelligique id mu- 
ricis fiuc turbinati genus, quod Aporthaidem vocat Anftoteles.no- 
nicn enim optime quadrat , quoniam xufvqi ad omnia extrema & 
fumma transfertur, Inde xif opi,», quod fummum eft,& extrcmum.vn 
de turbinata hzc in quibus aculei eminent, Coryphsa dicentur. Id 
etiam conuenit,quod multo minora fine reliquis. Sed hax pro fulpr- 
tionibus habeantur. 


DeBuccino. 



C lA P V T XII. 



I r' p T K A Ariftotelis , Buccinam Gazafemper inter- 
ca pretatur. Plinius Buccinum. Buccinum minor concha 
ad fimilitudinem cius Buccini,quo Conus editur: vnde 
® & caufa nomini , rotunditate oris in margine incita. 
Aliquando Muricem vocat, ficuti in fupcrioribus do- 


8z DE TESTACEIS 

cuimuSjCur Buccina vocetur, verba- Plinij ante citata oftendunt. Eft 
ex turbinatoru genere, longiore tefta,in medio latior eft , inde in tur- 
binem longum definit:altera parte margine m longum procurrente, 
atque illic rotunditate oris incifa.T ota intus I$uis eft,& candida.Foris 
tuberculis multis atque exochis afpera.Caro interna partibus quibuf. 
dam rufa,quibu(dam rubens fpedatur,intus candida. Foramen oper- 
culo, quod eft oui figura, integitur, & arctiflime clauditur.Duo Bucci- 
na hic exhibemus. Vnum interni nihil oftendens, alterum prominen- 
te interno corpore, & inuerfo opercuio.Antiquorum Buccina efle de- 
clarat fuccus dilutior, & minus floridus quam in Purpuris, quod de 
38. B ucc j no tradit Plinius.Buccinum per fe damnatur quia fucum remit- 
Zik4.de hft. rit -Tefta fcabra & afpera,fed non aculeata, neque clauata.Ariftoteles. 
c«p. 4 . E \ cufteSv ?(hv offzxw tgj>os kfkoXv. hQy.(& pfyo ycup X&tbfp «- 

yj. ifiv , ceartf Q)\lw yjj /uvis , £ yjyyftj tviaj c/j xmolawy^ 

5 ?f>a.yja. 3 oh/ 7g yi.ro \$yyw sW.,£ '<r)fVKis. 

Teftarum permagna eft varietas: quardam enim la:ues funt, vt Vn- 
gues,Mytuli & Concha; nonnulla: qua: galades a quibufdam vocan- 
tur, alis afpers vt Limnoftrea , & Pinna, & Concharum genera qus- 
dam,Sc Buccina.Plinius.Prsterea clauatum eft ad turbinem vfque,a- 
culeis in orbem feptenis fere, qui non funt in Buccino.Qus not$ om- 
nes cum certiflims fint,& in his Buccinis qus proponimus maxime 
expreflx, non pofliim non in eadem permanere fententia,etiamfi 
%ih.9.c*j>.i6. Plinij locus vnus repugnare videatur,in quo hscfcripfit. Concharum 
ad Purpuras & Conchylia eadem quidem eft materia , fed diftat tem- 
peramento.Duo funt genera, Buccinum minor Concha , ad fimilitu- 
dmem eius Buccini, quo fonus editur: vnde & caufanomini,rotundi- 
tate oris in margine incifa, alterum Purpura vocatur & cstera. At 
contra euenit in noftrolitore: Purpura enim femper minor Buccino 
reperitur.Sed hunc locum corruptum efle docent nos vetuftiora ex- 
emplaria, in quibus pro minor, maior legitur , quemadmodum etiam 
legendum efle resipfa demonftrat. Corruptus eft etiam Athensi lo- 
cus, ex quo colligunt omnes qui de pifeibus noftro fsculo fcripfc- 
runt, Buccinum minus efle Purpura, quod filius Purpura: vocetur. Lo- 
cus Athcn^i eft huiufmodi. ITs&i 5 Tofi» zofvx.u> 6 cvpytv;-ms xiy\. 

x.Vfv]' 'foyinss qo? Vbiproqos legendum as. Id eft, 

Buccinum marinum abunde nutrit vt Purpura . Buccina concrema- 
ta eadem prsftant qu$Purpur$, fed vehementius vrunt: Ii quis falis 
plena fldili crudo adurat. Dentifricio conueniunt: ambuftis vtiliter 
illinuntur, quibus folui medicamentum non oportet: nampoftea 
quam vulnus cicatricem duxerit , ipfum in tefta: modum induratum, 
fponte fua decidet.Fit etiam calx e Buccinis.Hec Diofcorides. 

DcBuc 



LIBER. II. 

De Buccino paruo, & itriato. 


83 



C^/TVT XIII- 

T E R. Buccinorum genera h$c duo reperfiparuum, 
lineis frequentibus afperiufculu,vt fortaffe illud fit Pli- 
nii Buccinum Purpura minus , iis quibus vetuftior Pii- 
hii leftio non placeat.neque fucco, neque partibus in- 
ternis a fuperiore differt. Alterum huic fimilecft, nui 
quod lineas prom.inentiores habet, &tranfuerfas,vtftriatus merito 
dici poffit.Efb & tefe fpiffiore duri oreque. 

De Conchylio. 



X11I1. . , 

■ VBIT ANT Nonnulli fit 'ne Cochylium turbina- 
torum genus vnicum,vel nomen omnibus , vel multis 
turbinatis commune , quain fignificationc vfurpauit 
Plin. Sed vnde Conchyliis pretia?Et;Lingua Purpura ^ ^ 
longiturne digitali, qua pafeitur perforando reliqua 


g 4 DE T ES TAClil S 

Conchylia. Vitruuius pro purpura. Incipiam nuncdeoftro dicere, 
quod & charilTimam &: excellentiflimam habet prstcr hos colores 
afpe&us fuauitatcm. Id autem excipitur ex Conchylio marino, e 
quo purpura inficitur. Quare Conchylij nomen eft polyfemum 
apud Poetas, Hiftoricos,Phiio{ophos,& Iuiifperitos . Sed & fpeciei 
nomen efle puto, qua: quahs fit 3 nunc inueftigandurp. Sunt qui nihil 
aliud efle Conchylium quam. Purpuram arbitrentur. Quod haud 
verum efle ex Plinio fic comprobamus: Ait enim, Conchylia & Pur- 
puras omnis ora atterit, quibus eadem mater luxuria paria pene e- 
tiam margaritis pretiafecit. Et de Purpuris loquens. Calculofe ap- 
pellantur a calculo maris, mire apto Conchyliis, & longe optimo 
Purpuris. His manifefte Plinius Conchylia a Purpuris feiunxit. Aliis 
Conchyhum idem eft quod Buccinum, quod Plinius cum duo tan- 
tum genera turbinatorum continentium florem illum tingendis 

r veftibus tantopere expetitum pofuerit , alterum Purpuram } alterum 

is. ^ ucc j num ,n e ceile efle videtur Buccinum efle qui Murex, , & 
Conchylium appelletur : cum etiam conflet , & Murice Tyrio infe- 
ctas veftes dici , & conchyliatas. Qus ratio etiam fi valida nonnul- 
l&.icdfii. hs vidcatur,eam tamen facile conuellcre pofliim eiufdem Plinij au- 
toritate,qui euidentiflime Conchylium a Buccino feiunxit. In Con- 
'lih. itq ? chyliata vefte catera eadem fine Buccino , pmerque ius temperatu- 
ra:. Etialio loco, Conchyliis fuum florem coloremque proprium tri- 
buit. Luxuria veftibus quoque prouocauit eos flores qui colore com- 
mendantur. Hos animaduerto tres efle principales. Vnum in cocco, 
qui in rofis micat, gratius nihil traditur afpectu. Et in Purpura Ty- 
ria, dibaphaque Laconica. Alium in amethyfto,qui in viola, & ipfum 
purpureum, quemque ianthinum appellamus. Genera enim trada- 
mus in fpecies multas fefefpargentia. • Tertiuseft qui proprie Con- 
chyliis intelligitur,idque multis modis. His adiungemus Diolcori- 
disteftimonium,quicumdixiflet de Purpura & Buccino, aliquanto 
poft de Conchylij operculo fcorfum fcripfit & in fine addit, ou flo o 5' 
H^yyiXioy xAjiv miti o Q. xjj y 'ffcopqufa., o . Crematum Con- 

chylium idem efficit, qua: Purpura & Buccinum. Quare cum ex his 
conflet Conchylium diuerfam efle a Purpura & Buccino turbinati 
fpeciem,iam quale ipfum fit explicemus. Conchylium feruato Gra:- 
co nomine vocatur a Latinis. Sunt qui Oftracium putent dici. Sed 
illi nomen partis toti accommodant, vel Plinius nomen totius parti 
deditrfic enim l i b. x x.x i i. Inuenio apud quofdam oftracium vo- 
cari,quod, aliqui onychen vocant. At onyx, inquit Diofcorides t<?i 

rttiiig. feYXuXi* , id eft operculum Conchylij.pro quo etiam oftra- 
cium fuim a Plinio declarant ipfiufmet verba. Hoc fuffitum vulua: 
pcenis mire refiftere. Odore caftorei, meliufque cum eo vftum pro- 
ficere.. Qua: eadem funt cum his qus operculo Conchylij tribuit 

■ - """* ’ Diofco 



Caji.S. 


LIB.ER II, 8j 

Diofcoridc s: commendat enim vngues, qui- odorem- cafforei refe- 
runt, eorundemquefuffitu excjtai i. tradit feminas, qus vuluarum 
flrangulationc conciderint. Conchylium eil ex magnorum turbi- 
natorum genere., ea parte latius qua in turbmenrdeficit, fine aculeis, 
tubcrculifve vilis. Foramen quo caro interior offenditur, non ro- 
tundum, vt in Purpura &Buccino,fcd longum. Tale etiam cfto- 
perculum de quo mox dicemus.. Conchyliis fuccum ineffe purpu- 
reum fatis teftatur Plinius i i b. x xi. Tertius cft qui proprie Con- 
chyliis intelligitur multis modis. Vnus in heliotropio, & in aliquo 
ex his plcrunque faturatiori ; aliusjn malua ad Purpuram inclinans, 
alius in viola ferotina Conchyliorum vegetiflfea. Ex eodem fucco 
lanas tingi foliias£ici]e eftex veterum feriptis confirmar e . Marcel- 
lus Medicus de affectibus aurjum fcribensgTlaudendam aurem lana 
infeda Conchylio marmo monet : exficcandi enim viresiiabet . Et 
Crito apud Galenum lib. i i i . medicament . $ ro-s&s, Conchy- iii. 31 . «/>.?, 
lio infedos flocculos in aurem immittendos. Plinius per fe Conchy- 
lio infedamlanam magnpp^Cjprodeire: auribus- tradit. Qui Con- 
chylia legebant Conchyliarij dkebantur J & Conchylileguli, & Con- 
chvlx a Plauto, j Coric.hy hj partes. omnes in medicamentis vfurpan- 
tur. Crematum Conchylium idem; efficit quod Purpura & Bucci- 
num, ait Diofcorides . 'Operculum fuffitu excitat feminas vuluar%*fc!t 
ftrangulatu oppreffas , comitialefque . Carnem internam, medica- . 
mentis dolorem auriiun fedantibus admifcct Galenus in .fine libri 
tertij de medicamenti j^fefeyjquurn myrrham , adipem anferi- 
num,vel butyrum, vel refinam,&Conchyiij internam partem aquis 
partibus trita fuper aurem ponenda monec. Quo in loco Cornarius 
legendum fufpicatur non' 5' b7os,fed 5' beta, opinionem-, 

quefuamhac ratione firm.aie- conatur, quod tcfta & operculum vim 
habeant reficcandi fine morfu , & quod cauum Purpura: , Plinio te- 
fte, valeat ad pracilos neruos , led malim ego priorem ledionem fe- 
qui. Nameoinloco magis dolorem fedare ftudet Galenus, quam 
exficcare,vt alia qua enumerata funt, offendunt , fcilicet adeps anfe- 
rinus butyrum, refina qua doloris alleuamentum afferunt, calore & 
humore.Quare per 5' Ivfoi carnem intelligo , qua ob falfum 

fuccum digerendi vim aliquam obtinet, & ob fubftanriam pinguem, 
glutinolamque quid habet. Obeamcaulam vermes & 

afelli qui fub aquario vafe ftabulantur,in eodem aurium affedu a ve- 
teribus commendantur. Telia vero magis exficcat,quam vt dolorem 
leuantibus medicamentis admifeeri debeatxxliccando enim coftrin 
gendoq; dolorem augerent potius quam lcnirent.Reperiuntur Con- 
chylia parua eiufdcm figura qua luperius depicta ellin fpongiis fab^ 
magnitudinem non fuperantia. 

1 3 



86 


DE TESTACEIS 


De Operculo Conchylij, & Buccini. 



£ C V T XV. 


B V V M De Purpura diceremus, fatis demonftrafle nos 
arbitror operculum eius(3x«r?oi' liue 
fiue 'fyllos appellari dcbuifle. Nunc oftendendum 
nobis eft blattam byzantiam Arabum nihil aliud cfle, 
quam Conchylij operculum, quos imitati Pharmaco- 
pok noftri Conchyliorum, Buccinorumque opercula permifta ven- 
dentes, blattas byzantias vocant , has rotundajillas longas . Serapio. 

! ta.dejmfl . Athfar atheb,id eft,vngula aromatica,& blatta Byzantia Diofcoridis, 
< * L,fc eft Conchylium ex fpeciebus Oftreorum,& eft fimiliter de Conchy- 

liis palpir, & rcperiuntur in regionibus In dis, in aquis iuxta quas ori- 
tur fpica nardi, odor autem eius eft aromaticus , quoniam iftud ani- 
mal comedit nardum,& ipfa colliguntur tempore sftiuo , quando a- 
qus deficcantur.Reperiuntur etiam ex eis in litoribus maris Euzim, 
& color eius eft declinans ad albedinem , & eft pjpguis , fed illa qus 
nafcitur in Babylonia eft coloris fubnigri, & eft maior illa , & omfles 

habentbonum odorem quando fumigantur, cum eis fentitur ncut 

=■ odor caftorei. Quando igitur fit fumigatio cum eis mulieri habenti 

fuffocationem matricis, & fimiliter habenti epilepfiam , confert , & 
quando bibuntur molliunt ventrem, Se faciunt omnes operationes 
quas faciunt oftraca de paraca, vel portura. Eadem repetit Serapio 
eodem in libro de Purpurarum operculis agens. Qua: omnia ex Dio- 
fcoride tranferipta elfc nemo eft qui neget, fi illa cum Diofcoridis ver 
lib.i. c$: io. bis contulerit, qua: funt huiufmodi. V nguis.fiue onyx, Conchylij tegu 
mentu eft, ei fimile quo Purpura integitur, quod in Indi.x nardireris 
lacubu s inuenitur,fuaue ideo fpirans odorem, q> Conchylia inibi nar 
di pabulo vefcantur. Colligitur poftea quam ftagnantes aqua: sftiuis 



/ . L I .B li R. 1 1 . i .87 

fqualoribus inaruerint. Laudatifsimus qui a mari rubro defertur, 
candicans pinguis, Babylonicus nigrefcit,acqudminor confpicitur. 

Ambo odoris gratia fuffiuntur, fed aliquatenus caftoreum olent, li- 
dem fuffitu excitant fceminas vulua: ftrangulatu oppreflas , comitia- 
iefque. Poti ventrem molliunt. Ha:c Diofcorides quibus plane fi- 
milia funt qua Serapio de blatta byzantia literis mandauit. Dici- 
tur autem vnguis a figura : eft enim operculum oblongum , auium 
carniuorarum vnguibus fimile.Altera rantum parte adherens, id eft, 
crafliore. Quum incenditur fumum multum emittit, valetque ad ea 
qua: tradidit Diofcorides. Sed id propius intuendum, quod feribit 
in Indice nardiferis lacubus inueniri , fuauem ideo fpirare odorem, 
quod Cochylia inibi nardi pabulo vefcantur, colligique poftea quam 
acftiuis fqualoribus inaruerint. Nam fi Conchylia marina fintani- 
malia,auomodo in lacubus inueniuntur,colligunturquc aquis aftu 
exficcatis? An mare deferunt turbinata, vt fluuios lacufque fubeant? 

Hxc a Diofcoride ex aliorum fententia dida efle crediderim, eaque 
ex aliis defcripfifie, quibus expofitis, pratfert ea qua: ex mari adferun- 
tur.Sunt qui Blattas byzantias longas, negent efle onychas, fiue oper- 
cula Conchyliorum,quod Blatta byzantia: non fint odorata led foe- 
tida. Quam opinionem facile ex eo poflum refellere, quod Diofco- 
rides non femper «sCSSe? vocet id quod grato folum & iucundo odo- 
re placet, fed aliquando id quod vehementi & graui eft odore.Sic pix Myop.»* 
dicitur ab eo djuhs , quam tamen fuauis odoris efle nemo dixerit. 

Sed de hac re plura alias diduri fumus. Quod autem hoc loco 
ks rede interpretemur, id maximo eft argumento , quod qualita- 
tem odoris exprimere volens Diofcorides dixit. Ku<ponf>oi 5 ' djd§ 6 is, 

61 mms ri) ca^. Ambo graui odoris ( de mari- 
no & Babylonico loquitur ) incenfi caftoreum quodammodo redo- 
lent, quod caftoreum odore graui & virus redolente efle debere tra 
didit idem Diofcorides. Huc accedit quod non nifi a fastidis rebus 1 bulfid 
facio. fuffitu, fuffocatione vulu$ opprefl? excitantur , neque comitia- 
les. Quare fi qu$ blatte byzantia: , hodie venduntur a leplafiariis 
orati & fuauis odoris non fint, ideo Conchyliorum opercula, vel Vn- 
gues efle non rede inficiaberis. Eximendus fcrupulus alius, quem no- 
bis iniicit Diofco. quum dicit: Vnguis Cochylij tegumentu eft, ei fimi 
le quo purpura integitur.Qu? cofentire non poflunt cum iis qu$ dixi 
mus de Conchylij operculo, longo ftridbq;,Buccini vero & purpura 
rotudo , nifi hanc fimilitudine ad vfum fubftantiamq;,non ad figura 
referamus. Vt fit fenfus.Quemadmodu Purpura operculu habet, quo 
foramen clauditur veluti tefta altera, ita & Conchyliu,vel fubftantia, 
viribufq; fimileeft Conchylij operculu Purpura: operculo , no autem 
figura.H^c funt qua: de Cochylij & Buccini operculis diceda putaui. 



DE TESTACEIS 
De Magno Turbine. 



c ^'TVT XVL 

8 . i V N C Dicemus non de rfon$a£iQ , fed de r/oi«- 
|(3o/s ipfis,id eft,non de turbinatis, fed de turbinibus, 
8 qui in longiorem & acutiorem verticem deficiunt, 
t quam turbinata & Cochle? . cofdemelfe pu- 
ls to cum & kfpafiixois , quorum meminit 

Athenas. Kyias s&j A e/*t/Xos b kfyetetfs ,rts rf^v^s k^vXvs 
bcifjJlvQ. , kvTwv tbs itfin&luv ovtuv tls 5' QKtai^v. Agias 

& Dcrcylus in Argolicis ftrabelosvocaraflrabelos,de his hoc traden- 
tes quod tub$ modo fonos edant. Primum turbine propofuimus Ion- 
gum & magnu, multifq; voluminibus conflantem, pro corporis craf- 
fitudine , margine fpiffo & afpero,tefla alba lineis, tuberculifq; mu - 
tisfcabra&afpera.Foramen rotundum habet & rimam qua excer- 
nuntur excrementa.Saxis hseret turbine furfum verfo.Qua: de tefta: 
carnifqucvfuin Purpuris Buccinifque di 61 a funt,huc pedunt ac- 
commodari. 


LIBER. II. 


89 


De Turbine tuberofo. 



q T v T XVII. 

?N Turbinum generibus hic iure numerabitur, quia. 
! tuberculis multis tuberoTuscognominatur.Is finiftrs 
) manui proximus eft, longus,tenuis,in mucronem de- 
wj, finens. Huiufmodi funt quidam albi, quidam- mgn, 
quidam varij. Pollicis magnitudinem nunquam ex- 
cedunt.In his Cancelli cum partii funt, fluunt autore Ariftot.iuntq; 
longiores iis qui Neritarum funt hofpites.Huius genens Turbines m 
terra reperiuntur.qui Cochlearum nomine comprehenduntur! nam 
pnrter Cochleas nullu teftaceum genus in terra viuit.Eiuldetn tur- 
binum generis funt aliquot fpecies diuerfe, quadam longa! , tenues, 
acutiores,foies,cuiufmodi tres funt tuberofo propiores. Ali], poltreml 
fcilicet duo in piftura capiti huic priepofita,in*quales, tuberoli., ma- 
li ri, virgati. Vita, morbus, fubftantia non differunt. 


De Turbine angulato. 



C^itvt XVIII. 



I c Turbo Buccinis fatis (imilis,quia tefts volumina 
ita a fe difereta funt,vt in medio angulos efficiant, co- 
gnominatur angulatus. In T urbinem tenuatur infe- 
riore in parte,fuperiore in logum & acutum roftrum: 
fic enim cum Plinio loqui poffumus, qui Purpura ro- 
m 




DE TESTACEIS 

ftium dixit. Colore eft marmoreo. Vftus dentifriciis conficiendis 
vtiliflimus eft. 



QtAUVT XIX. 



V R B O Hic alpe&u quidem Buccino haud diffiJ 
milis eft,fcd a tuberculis multis, breuibus quidem, & 
obtufis muricatus appellatur. Superiore parte tumi- 
dior eft. Intus tefta purpurea eft, foris alba & veluti 

calce illita. 


De Turbinibus intra ipon- 
giasviuentibus. 



CcjyvT XX. 

B V M Sspius Spongias fecarem in frufta,vt penitus ea- 
rum naturam perueftigarem, in iis varietatem maxi- 
mam reperi Conchularum omnis generis. Conchylio- 
rum paruorum, Buccinorum, Turbinum. Cuiufmodi 
aliquot hic cxhibeo:omncs enim perfequi infiniti effer 
operis, ac vani laboris. Nam quis eft qui cognitione ac verbis tantam 

natura; rerum facunditatem affequi poffecrDifferunt harc inter fe gc- 



liber ii. 

neremam vel funt Cochlea, vel Turbines vel Nerita,vel Vmbilici. 
Differunt & coloribus.Dicemus tantum de eo paruo Turbine qui fi. 
niftra manui proximus eft rimamque longiufculam verius quam fo- 
ramen habet, tefta non intorta, qui & intra Spongias,& extra reperi- 
tur, Conchulaque la&ea a candido colore nominari poteft.Hac in fu 
cis vtuntur mulieres, in fuccopomicitrijdiffoluta,&fublimato,vt 
nunc loquuntur, permiftaffic enim facies fplcndidiores, &: candidio- 
res effici putant. Sed quia fublimatum atque fimilia faciem contra- 
hunt, & corrugant vi & acrimonia fua eas peffime fibi confulere arbi 
tror. Multo vtilius foret in pinguedine felis difloluere. Huc accedit, 
quod hac fuci ratione tanquam crufta inducitur , cuius particula: fi 
exiliant,arque eximantur, turpiffime fucus detegitur.Hanc Conchu 
lam appellant petite porcelaine, e amque equorum franis & phaleris 
nonnulli accommodant.Exiifdcm& gagatarum globulis mulieres 
monilia & cingula contexunt, prafertim vidua qua ludus tempore 
non nifi nigpis , candidifque ornantur. Sed qua equorum ornamen 
tis adduntur, craffiore durioreque funt tefta, alia funt tenuiore, & fra 
giliore.Vtraquc & candore &: figura fimiles. 


De Turbine aurito. 



C *A v r XXI. 



nem imitantur 


V R B I N E M Auritum vocamus ob extremi alte- 
rius turbinata parti aducrfi latam vtrinque appendi 
cem.Eft autem hic Turbo perelegans, & rarus in ma- 
ri noftro.Tefta volumina tuberculis extantibus,pul- 
chro ordine difpofitis diftin&a funt. Horum imagi- 
aurifices in vrceis efformandis,addita bafi. 

m i 


DE TESTACEIS 
De Turbine Pendeda&yIoj& Teflarodaftylo. 



[ zA rp v t 1111. 


NTER. Cochleas Plinius Pendeda&ylos quofdam 
4*28 |§M nominat.Dc his ne turbinatis intellexerit qu$propo- 
^|§| 15E nimus,nefcio. Illud fane omnibus notum cffe poteft 
cx turbinatorum definitione & natura , potius Tur- 
bines efie quos hic expreflimus,quam Cochleas, cum 
in longum protendantur , voluminaque fcabra , & veluti ftriata ha- 
beant, cum Cochlea: maxime rotunda: fmt,& turbine compreflo non 
extenfo.Dicitur autem Pendedadylus turbo, quod quunque habeat 
appendices longas & acutas, fi extremum turbinis annumeres. Alius 
eft Turbo cui quatuor duntaxat funt da&yh. Ex his turbinatis alij 
funtalbi,alij nigricant, alij varij funt. 



feVVT 111 II. 



O C Turbinum genus a fimilitudinc inftrumenti 
quo lufitant pueri, Trochos appellamus. Alij fiunt 
parui,qui a fuperiore, amplaque parte ftatim in breuc 
acumen deficiunt. Alij longiores.Omnes Isues funt, 
& varij. T efta veluti cruftis duabus conftare videtur, 

exter 



LIBER II. 

externa minus nitet, qua: fubiacet vnionum eft lpledore.Pmer Tro- 
chos duos ; adiecimus aliquot diuerlas ftromborum formas, quarum 
alia: adBuccinorum, alia: ad Conchyliorum fpecie accedunt. Vt no- 
bis vitio verti merito poifet/i qua in hoc genere illuftria funt,& a ve- 
teribus diferte exprefia prtetermitteremusuta curiofius certe facere vi 
dercmur,atq; fuperuacanear diligenti^ accufandi edemus, fi omnia & 
minuta Conchularum, Turbinum, Cochlearum genera perfequi vel- 
lem. Si quis enim otio abundans in marinis litoribus fpatiati velit , Sc 
in faxa matis penetrare, totam iftam rem in infinita varietate verfari 
videbit, Genera igitur, & illuftriores fpecies cognofcenda; , atque vt 
quatque vel minuta: vel negle&c, vel nominibus non expreffic fue- 
rint,ad genera fua erunt rcuocand?. 

De Nerita. 


CAPVT XX 1111. 

S VA S Ariftoteles NveiS? vocat, Gaza Natices con- 
uettit, a natando, vt opinor. Sint ne in turbinatorum 
genere dubitauerit aliquis ex Ariftot . qui fic fcriplit 

LIB.II1I. deHift.anim.s^mVtfvt 3 drtsTs ffep&as ( * < f*' 4 * 

tSS 6'.' Voa wet-nys. ?rs/w a yltos W‘ 3' iw m&w , is: 

$ i ifta longior eft quiTurbinemfubit, quam quiNe- 

ritam: genus enim diuerfum eft quod in Nerite degit,c S tera quidem 
nonabhmile.Et paulo poftaS 3 ixlfu?" 

n~s rf Ilicis cU iy rijs wemtfs wO- Q“ il >us finifter pes 
grandior eft, ij nunquam cum-tuvbinat:shofpitantur,fed cum Neri- 
tis tantum ineunt focictatem. Hic Ariftoteles de Turbinibus &Ne- 
ritis,vt de diuerfis loqui videtur, atque ab hisNcritas £eclufilTc.Sed fi 
rem diligentius expendas, eam aliter habere comperies. Nam Nerita 
a turbinatis non genere, fed fpecie differt.Cum turbinatis igitur con. 
uenit.quod teftafit clauiculatim intorta, fed rotunda & ampla, qua, 
ab ea turbinati fpecie diftat, cui tefta eft longa, ftriftaque.ldeo Can- 
cellus(de hoc enim in locis modo citatis loquitur Ariftotclcsjlongior 
eft qui in turbinatis longis hofpitatur, quam qui in Neritis, turbinatis 
quidem, fed non longis. Qualis vero fi S Nerita* quod fit intertmd 
binata collocanda , ita explicat Ariftoteles. ( O n^ns 3 V* 

iqa» >“» »W <4* > W ? j *V***fy 
roTs xvpvfy. nAlw oht £«nr£f mm 5' ^ 



94 DE TESTACEIS 

■QjxxmtpvKi o nJ,uix.<k 5' ixtQv. <ys /jtyu &r ri \s dj§kjs htoXuo/j^oa. vi, 
/!A0 t wJfe. 'tfvdjjjg.tur o orfwr,^ [flp v^fKma. yavyci^&i ts^os to7s Au 
6o(s, oi 5 w&r&i 'tifodycty /4o,^ 0«'5»/> &( Wk Ideft,Neritatefta 
eft I^uirampla & rotunda, forma Buccinis proxima , papaucr tamen 
non nigrum, vt Buccina, fed rubrum habet.Tefta: annexum corpus 
eius medium firmiter eft.Pafcuntur in mari tranquillo a faxis foluta. 
at quoties flaius vrgent, Cancelli hofpites fefe in faxa recipiunt , Ne- 
rits faxis adiment Lepadum more.Huiufmodi eft Ncrita, cuius ima- 
ginem veram non magnitudinem expreflimus.Eftenim Concha am 
pia & capaci, rotundajxui, turbinata, ad formam BuCcinorum acce- 
tib-cy. a- dente.De Neritis hxc Plinius.Nauigantex his Nerite, prsbentefque 
concauam fibi partem, & altera aura: opponentes, per lumina equo- 
rum velificant.Hsec deNerita Ariftotelis. 

De Nerita ^Bliani- 



£c AT?VT XXV 

■ E L I AN V S Longe aliter Neritam deferibit quam 
Ariftot.vt ex eius verbis liquet, qua: funt huiufmodi. 
Cochlea marina magnitudine exigua, form? pulchri- 
tudine eximia fpectatur:eo maris vbi fordium vacui- 
tas eft,& tranquillitas viget, & in faxis ad imam maris 
fedem adhsrefcentibus nafcitur,hsc Nerite appellatur.hoc maxime 
ab Ariftotelis.Nerita differt, quod illa magna fit,lm parua . Nec mi- 
rum effe debet jElianum ab AriftoteIe& Plinio in pifciu deferiptio- 
nibus diffentire,id quod in plerifque facit, Ex paruitate,& forms pul- 
chritudine Aeliani Neritam effe colligimus eam qua: capiti prafixa 
eft. Pun&is nigris elegater diftingnitur,tefta intus purpurea, in mar- 
gine candida.Quod fi quis Neritam inter Cochleas reponere volue- 
rit non valde refragabor. 

De Cochleis. 

QiAT* VT X XVI. 

ERMVLTA Cochlearum funt genera .Alia: ter- 
rena funt, alia: aquatiles, & ha: vel in aqua dulci, vel in 
mari degentes.Horum trium generum meminit Dio- 
fcorides , vnicuique peculiares vires tribuens. >(syXis.s 
yip<r£[os dj<?Qfja.yc > , SuoxpQcvp%s . Cochle? terreftres fto- 

ma- 




LIBER II. 

macho vtiles funt,& non facile corrumpuntur. £t mox:^ <r- 
a-.ci 'o &T°H3-y°s> W <&xx&ats:o o tw^/mos @/>«/*&,§j».Marinaftoma- 
cho idqnea,& facile aluo exccrnitur,fluuiatilis vero refipit virus. To- 
tidem Cochlearum genera enumerat Plinius. In eodem genere funt 
Cochlea: aquatiles, terreftrefque, exercntes fe domicilio, binaque ceu 
cornua protendentes contrahentefque. De marinis loquitur quum 
fcribit. Echini oua pleniluniis habent hyeme, & Cochlea: hyberno 
tempore nafcuntur.Diofcorides^x/ou nomine omnes comprehen- 
dit addito epitheto. AriftotelesCochleas terreftres alio nomine diftin 
gui tradit, vocariquc a nonnullis Maffarius vir admodum 

doctus in fuis annotationibus in nonum librum Plinij exiftimat Co- 


95 

Li!i.}.up. 


chleas a Gxcis appellari rfa&s, id eft,Turbines.Eiusha:c funt ver 
ba: Sunt autem Cochlea inter teftacea,qux fanguine carent. Verum 
alix aquatiles, ali? terreftres funt,qu? item in plures fpccies diftingun 
tui\Aquatiies Cochle? funt,qux Gr?ce ftrombi , Latineque turbines 
communialio nomine nuncupantur , quod ex amplo in tenue defi- 
ciant in vertiginem torti.Scdille mea quidem fentetia fallitur. Nam 
ftrombi a Cochleis fcccrnuntur^vchgfoflimb atitore, qui in pifeium 
marinorum catalogo , feorfum Concharum genera & ftrombos re- capi.io.titif- 
cenfuit. Et alio in loco pro diuerlis ponit. Quartanis Cochle? fluuia- : 

tiles in cibo recentes.Deinde:Strombi in aceto putrefa&i, lethargicos 
excitant odore. Reuera Cochle? roh nomine concludun- 

tur, verumtamen ffcixfidSn r $ 9 yo/j-fioi multo latius patent.Nam 

nomine intelliguntur etiam, qu? in longum turbine definunt, 

& in anfradus contortu , a quibus differunt Cochle?, quod tefta qui- 
dem fint clauiculatim intorta, fed rotuda & non in longu protefa:di- 
cuntur enim quod habeant & Wf&tS xvx^ortfv. <?yo^(3o< vero 

etia dicuntur, quibus tefta quide in turbinem definit, etiam fi clauicu 
latim contorta non fit,vt ex fuperioribus ftrombis quos depinximus 
pefpicuum fit.Quod fi quando apud autores confundantur h? figni- 
ficationes obferuandu eft pr?ter reru iplaru naturam id ficri.ld filen- 
tio pr?teriri non debet, quod apud Ariftot. Vmbilicus a Gaza 

conuertitur, perinde ac fi qu?dam alia fpecies cffet.Sed hoc vocabulo 
nullus veterum Latinorum , quod fciam,pro Cochle? Ipecie vfus 
cftpr?ter Ciceronem l i b. i i. de oratore. S?pe ex foccro meo au- 
diui quum diceret , focerum fuum L?lium femper fere cum Sci- 
pione folitum riifticari,eolque incredibiliter repuerafeere effe fo- 
litos.cumrusex vrbe tanquam ex vinculis euolauiffent. Non au- 
deodicerc de talibus viris, fed tamen ita folet narrare Sc?uola, Con- 
chas eos & Vmbilicos ad Caietam, & ad Lucrinum legere cofueuiffc. 

Ncq;fum nefeius doclos homines Vmbilicos, paruosrotudofq; lapil 

los & politos interpretari qui in lit oribus reperiutur. Alij vel ad lapi- 



CtATVT xxm 

B OCHLEA Hsc rotunda eft,& telta intorta & ma- 
gna admodum, adeo vt fit qu* aqua: quatuor libras ca 
piat. Ob id eam effe puto, quam Plinius memori? rnan 
dauit in oleario vfu fuiffc , quod ea oleum decapula- 
rent, vel ea in vfus quotidianos oleum haurirent, cuius 
iiguraadid percommode quadrat, quemamodum vafis eiiis,quo 
arytxnam vocant, veluti roftro prominentiore ad haurien utn, 
do cauo& capaci ad retinendum. Huiufmodi Cochleam etiam au 
rifices, additis anfa & bafi in vrceos efformant eleganti artificio, quo 
cam contra venena aliquid valere credant. 



De Cochlea qusm olea- 
rio vfu erat. 



LIBER II. 


97 


De Cochlea margaritifera 
vulgo difta. 



C A P VT XXVI II. 

■ O C H L E A M Hanc margaritiferam , qua: ex In- 
dia, & finu Perfico adfertur vulgus appellat, quia 
vnionum colore fit,& fplendore, In ea vero vniones 
non repcriuntur.fed in iis qu? conchis binis condant, 
vtiamoftendimus.Auro argentoque h;c includitur 
in poculorum fpeckm.Ex eadem in fiufta difi'caa,imaguncu! ? , glo- 
buli ad nuncupandas preces, moniliaconficiuntur.Sunt qui hanc de- 
tundam effe Nautili Condis fpeciem tradunt,fed falso, vt ex Anfto. 
tele dilucide colligitur bis verbis. £Vi A’ ’Ayi Sm it fyms, S,n 
M y}ni nrn «.lia», W Mlb&.yJ ”» 5 f 
T» A’ ArS k« M® «Wr KS‘ XxiMytW®' p m * 
twxAxis «sopi r vni iS> xtwiw&xX^emf W S fer». «i 

«Eera&rSfc rS off&S itMxf) , igj » i* V? A' 

«pol, r» tiJlft 5 qftsioi , Tajs goXm4>x |S , «W 'n iffaxif , o«t iq- 

vxittS ,cs cfa I da r 's oVf «av, so.\’ IV® aiorsp ° > spl 

fciet «po«<€i tA spuxteas. Pr?ter difta Polyporum genera duo 
funt Conchis indita, quorum alterum a quibufdam nautilus & nau- 
ticus vocatur, ab aliis ouum polypi. Tefta ipfius fimilis eft Peftini ca- 
uo.&einocohpct. S?pius iuxta terram pafeitur. Vnde euenit vt 
fiuaibus nudatus in terram deficiatur , cumque tefta exciderit ca- 
piatur & in terra emoriatur. Sunt autem parui 8c fpecie fimilesBoh- 
t^nis. Alterum genus vcluti Cochlea in tefta latet, nec vnquam egre- 



5 g DE TESTACEIS 

dicur.fcd (lia interdum brachia exerit. Primum ftupidi eft non ani. 
maduertiffe Ariftorelero duo tantim Polyporum, genera conchis 
concluia conftituifle,vt ex verbis eius liquet, contra cuius - mentem au 
tot lib . de aquatilibus tria ponit. T crtia , inquit Nautili Ipecics ab 
Ariftotele prodita. Sed hac fecunda quam adfert, Nautilus Alifto. 
telis effe nequit, neque enim Peftini cauo vlla ex parte comparari 
poteft. Deinde cum Nautili corpore fmt exiguo, trahere concham 
tanta: magnitudinis non poffent. Hoc non eft artificiose fingere: 
Qui enim fingit faltem probabilia debet dicere. Neque concha nau- 
n , ■ plij quam depinxit Plinius, effe poteft, vtpote cuius figura ab hac con 

cha alieniftima fit. Nauigeram fimilitudinem & aliam in Propon. 
tide libi vifam prodidit Mutianus: concham effe acatij modo carina- 
tam , inflexa puppe , prora roftrata: in hac condi nauplium animal 
Sepis fimile. 


De Cochlea calata cum 
fuo operculo 



C^^PVT XXIX. 

N Mari permulta funt Cochlearum forma.Hoc ge- 
nus quod proponimus ad Turbinum ipeciem acce- 
dit. Anoftris, Prouincialibus,& Hifpanis Scaragol, 
vel cagarolo de mar nominatur, quod ad Cochlearum 
terreftrium quas c Agar oles vocant, formam accedat. 
Telk eft turbinata, & fatis longa, calaturis inaqualis & fcabra, fpif- 
fiore quam in Coc hleis terreftribus, intus laui. Operculum /pilluni 
eft, rotundum, fuperiore parte non aiperum , in qua voluta expreffo 
eft, vel figura turbinis Cochlea: clauiculatim intorti.Intus,qua fciliceC 
parte carnem Cochlea contingit, tuberofum eft, & inaquale, rubri 

co- 



liber II. 

coloris. Partibus internis hxc Cochlea a terreftribus non differt.Car- 
ne e ft dura, & ad concoquendum diffcili.Succum (alium gignit , ve- 
nerem extimulat.Elixa melior eft.T efta in aceto macerata, luperiore 
veluti cute vel crufta (poliatur, redditurque Cochlex margaritifera: 
modo fpledens, nitida & vnionis modo colorata.Sunt qui Cochleam 
quahic exhibemus, Vmbilicum appellent, fed non fine errore, vt per- 
fpicuum fiet, quum docebimns qui fint Vmbilici,& quid a exteris 
Cochleis differant. 


De Cochlea Echinophora, 



C zA lr V T XXX. 

ARVIS Buccinis figura fimilis eft hxc Cochlea, 
quam echinophoram ab afperitatc nominamus-.tota 
enim tuberculis, fiue aculeis confperfa eft. Operculo, 
fucco,fubftantia,a paruo Buccino non differt. 


De Cochlea Cylindroide. 



A T V R A Adeo fecunda eft in turbinatorum & 
Cochlearum varietate, vt omnes nominibus exprime- 
re perdifficile fit,(juod etiam veteres non fecerunt, 
alloqui rerum indagatores feduli,& in nominibus in- 
ueniendis felices. Nos tamen diftinftionis gratia, 
n a 





, DE TESTACEIS 

atque vt alis ab alijs internofcantur, nomina ponimus qus prsfertini 
figuram exprimant, vt in ea facimus qus hic a nobis proponitur,^. 
XtvJlfo6t'>v; que vocatur, a figura cylindro proxima . Pyramidem 
etiam refert. Pyri modo turbinata eft,pun<ftis variis notata,Pollicis 
craflicudinem vix vnquam fuperat. 


De Cochlea lseui turbine obtufo. 



C^fTVT XXXII. 

& V I S Eft & polita admodum Cochlea ifta atq; in- 
turbinem longiufculum delines, fcd obtufum.Oper- 
culo tegitur. Tefta eft crafliore quam csters, car- 
neque minus dura. Frequentillime circa Lerinum in- 
fulam capitur. 


De Cochlea deprefla. 



CAPVT XXX III. 

B PERCVLVM Cochlear cslats refert Cochlea 
quam hic repr^fentamus quar concaua eft, & carne in 
tus habet.Similhma eft cochleis terreftribus, quar ali- 
quando in terra efFofla reperiuntur. Altera parte pla- 
na eft, altera excauata in voluminibus , qus initio 
parua paulatim crelcunt ad foramen vfque. 



liber II. 


De Concha V eneris, fiue Murice Mutiani. 



CATVT XXX11I1. 

gaJERMOL AV S Barbarus Plini) locum lib.xxxii. 

«M cmcndans.pro Veneri cymbia, legi poffe cenfet Vtne. 

28 C rk, Senecam citkVeneriynquit, Spondylia Ottre*, 

SI S Venere^ Conchas nufquam alibi mentione ra£ta rutile 
StSS&M fcio.Eam effe puto quai apud Gnidiorum Venere co- 
lSS^Concha fiue Cochlea Venerea difta fit , quam defalbit ^ 
Plinius ex Mutiano.qui Muricem appellabat.Muaanus,mqult,Murl- 
cem eife latiorem Purpura, neque afpero, neque rotundo ore , neq; in 

annulo.iprodeuntetoftto.fedfimplice Concha, vttoque latere fefe 
coLenterqutbusinhsrentibus plenam ventis ftetlffe nauetmportan 

temnunciosaPenandto.vtcafttatenturnobtles pueri Conchafque 

qua id praditetunt, apud Gnidiorum Venerem coli. Quum defen- 
ptionem nulli alteri melms quadrare contenderim, quam er Concha, 
quam 'TorcMm vocamus, nonnulli kuigatornm,quia kurflrmaelt 
tefta,qua mulieres noftrat ornamenta qu S da fua linea, in amylo aqua 
multa dilutojota, deinde exficcata poliut, adeo vt fplcndeannEadem 
Itali atq; Grqci hodie chartas Inigant, quod & Plln olim factitatum ^ ^ 

fuiiiernemotar.Scabritia.inquit, charta kuigatur dente Conchave, 

fcd caduca literar Eunt.C6chaifta oui figura eft, Purpura maior K la- 
tior funt enim qua; in magni amplitudine accrefcat.tefta kul, m ca- 

no rotundu, fcd parum prominens, no tamen in angulos procurre , 



102 


DE TESTACEIS 

alterum ad excrementa reiicienda , concha fimplice atq; vna vtrinq; 
fefe colligente, quod vt intelligas, concipias animo concha fimplicem 
per planum extenfam:deinde vtranque in partem reduci & complica 
ri,ad rotunda fiue ouatam concham efformandam, duobus extremis, 
qua: prius in plano oppofitaiacebant,nuc inter fe iundtis & coh^ren- 
tibus, dempta rima qua: denticulis afperiufcula eft, qua parte coprcfla 
eft,& faxis adh^ret in mari Rubro, & Oceano.Hac eadem parte naui- 
bus vel earundem clauo affigi puto , atqj earum curfum remorari, ef- 
feque Remora Mutiani,cuiufmodi plures cum inhsfiffent , vt iam ex 
Plinio didum eft, plena ventis ftetitnauis,portasnuncios a Periadro, 
vt caftrarentur nobiles pueri, ob eamq; caufam Conch$ ex apud Gni- 
diorum Venerem colebantur.Tefta dura eft admodu , inde agnofeas 
quod nunquam eam arrofam comperias,quemadmoduin aliis tefta- 
ceis,qu? a tineis vel aliis eiufdem generis beftiolis marinis corrofa vel 
perforata f$pe videas.Tota intus cadida eft, foris varietate coloruin- 
fignis,in diuerfis cochis.Huic Coch? perforate in altero extremo mul 
ti hodie claues appedunt,& zon$ accomodat,ob Conch$ elegantiam 
& kuorem,ob que nihil fordiu colligit, neq; veftes atterit. Eande au- 
rifices in duo fecant,& cochlearia conficiunt. Huius aliquis eft in me- 
dicina vfusinam reperitur in deferiptione pilularu de bdellio ,ad alui 
fluxus conftringendos,& inteftinorum,atq; vteri vlcera,fed pharma- 
copceorum vulgus pro Concha venerea, Pe&ines vfurpat. Ex ea den- 
tifricia optima parantur. Vtilis eftadvlcera canthi oculorum, & ad 
agylopas, refice andi vim habet infignem fine caliditate. 


De fecunda fpecie Concha? Venerea?. 



C^iPVT XXXV. 


ON CHAM Hanc raram non poffumus no vocare 
Concha: venerea: fpeciem,ob magnam & figura:, & na 
tura: affmitatermeft enim oui figura, Concha fimplice 
. vtrinque fefc colligente. Vtrinquc foramen vnumha- 
itlSll betjintcr hzc rimam. Ad vlcera,& ad alia exficcanda 



LIBER II. 103 

noti ini nos probandaiquam fuperior, varia quoque cft , Pedita macu- 
las infpcrfas non habet, feci pro his lineolas, telladl tenuioreSc mino- 
re,magifqueperfpicua. 


De tertia fpecie Concha: veneres. 



CcAPVT XXXVI. 

■ O N C H R. Hoc genus non minus Venereis Conchis 
fubiici poteft,quam fecundum, ob teftam vtrinque Pe- 
Pc colligente, & rimam inter foramina duo. Parte qua 

plana cft.compreiTaeft magis quamfupradidte, altera 

magis rotunda. Maculis rotundis notata cft, durior & 
fpiflior fecunda, colore candido. 


De quarta fpecie Conchs veneres. 



CJ.PVT XXXVII. 

0 A R V A femper manet li^cConcha.qus fuperiorum 

f modo rimam habet, & nulli redtius quod Concharum 
fl Venerearum generi Pubiicf poteft. Parte altera plana 
feft, altera in tumorem elata, in qua circulus ett aurei 
‘lARScas! coloris , alioquitota foris candida eft, intus carulca. 
Teff^valde dura,eadcm vi exficcandi prtedita qua fuperrores. 





C lA P vt XXXVIII. 

a i X I M V S cx Ciceronis loco qui eft LiB.ii.de orato- 
re, Vmbilicos efle Cocharu fiue Cochlearii fpecies, id 
quod verum efle indicat ipfa reru natura, qu^ nobis, a 
turbinatis, cochis,cochleilq; omnibus fpecie diuerfam 
exHibet earu , qu$ prster foramen illud quo Cochlea 
faxis inh?rent,quoq; corpus excrut:alteru habet Vmbilicoita fimile, 
vt nullus fit quibas viderit, qui negare poflit vmbilicatas merito vo- 
cari.Id foramen profundum conuolutionu veluti centru eft, vel circa 
quod anfradus CochIe§ couoluuntur veluti circa 'sxo.^yXiov. Hac dc 
caufa Vmbilicus vocatur:na fu&pcjotfe vmbilicus dicitur, quicquid in 
aliqua re mediu cft.Hic vmbilicus in Cochlea qua hic exhibemus, ma- 
nifeftiftimuseft.Cochles quam cadatam prius nuncupauimus ftmilis 
eft, figura differt colore & cadaturismam pida quidem eft varie, quod 
lineas quafdam purpureas hab et , alibi vnionum more fplendet , ni- 
hilominus tamen tota tefta lamis eft, denfa ac fpiffa , lumine immiifo 
varietatem colorum iucundam reprcfentans. 

De Vmbilico. vario, & de paruo. 




C C E Vmbilicum priorem mira varietate a natura 
,^l|§ diftindum, fcilicet, nigris, rubris, & albis tuberculis co 

ralorum omnium colorem & naturam referentibus, 
-g§| fuperiore parte latior eft, mox in turbinem breuem 

definit. Alter Vmbilicus eft valde exiguus ciceris ma- 
gnitudine, aliquando paulo maior , qui in fpongiis reperitur , veluti 

granu 



LIBER II. ioy 

granulis rubri corali amulis confperfus . Inter vmbilicum & fora- 
men quo corpus exerit , teftam incifam habet, incifurs operculi vi- 
ce funt. 

De Cochlea vmbilicata cum operculo fuo. 



C<AT>V T XI. 


t OCHLEA Hsc in magnitudinem fatis infignem 
I accrefcit,qus turbinata eft,& in medio vmbilicata.Va 
j, s ix vario funt coloreialis enim nigricant, alis corneo 
Sg® funt colore, alis maculofs. Proxime accedunt ad for- 
g§|f mam cochlearum terreftrium paruarum.qus conglo- 
mer ats feniculi crafsiotibus caulibus adhaerent , qus etiam ptster 
reliquatum cochlearum terreftrium naturam vmbiltcats funt , car- 
neque funt bona. _ 

De alia Cochlea vmbilicata. 




XI/ 

,N T E R Cochleas vmbilicatas ea quoque fuerit, lon- 
gior, & multis anfradtibus contorta, quoram longitu- 
do & obliquitas in caufa eft, quominus vmbilici extre 
|mum perfpici pofsit . Tcfta lsuis eft,& quafi cornea, 
vel vnguium fubftands limilis. 



DE TESTACEIS 
De Cochlea rugofa & vmbilicata. 




[cATVT x L 11. 

■ 0 T A Huius Cochlear tefta rugas per trapfuerfum 
dudas habet ,ita elatas vtftriata dici pofiit, colore 
intus eft albo, foris fiaucfcente, valde fragili. Turbi- 
nis clauiculat in acumen non delinunt, pars fuperior 
longius procurrit. Foramen valde apertum & longu. 
Hanc tertiam efle nautili fpecicm ab Ariftoccle proditam fallo tra- 
didit authorlib.de aquatilib. duas enim tantum polyporum ipecies 
conchis concluforum ponit Ariftoteles , vt ante oftendimus. Neque 
vllus eft qui viderit in ea Concha Nautilum, qui minor eft , quam vt 
tantam Concham fecum trahat, cuius etiam ftrufiura a facili 
natatione aliena eft, ob tranfuerfas rugas , cum in marinis 
animantibus hoc diligentifsime caucrit natura, ne 
quid eflet } quod natationi moram aut 
impedimentum afferret. 


Priore 



G V L I E L M I 


RONDELETII DE 

INSECTIS ET ZOOPHY- 

T I S LIBER. 


Quse dicantur &mna> & 


e* 


P VT 



O S T V L A T Ordo vt explicatis tribus pi- 
fciu fanguinis expertium generibus, fcilicet, 
Mollibus, Cruftaceis, & Teftaccis, ad quartu 
aggrediamur, quo cotinentur ea qu? infecta 
nominatur, no perinde nota in mari ac in ter 
ra,& aquis dulcibus, quoru ea ob caufam tra- 
datio vniuerle magis qua fpeciatim&a ve- 
teribus & a recetioribus explicata fit.Cur ali - 
^ tem irto^y id eft,infeda nominentur, & qua: 
fmt,fic declarat Ariftoteles. t<n 'o , oQ >{$&■ 

tyor (& , v & Toti v7rlioiSyy & 7b7*«j»c»ww>.v 6// &/*<po7v. ^ vft t 

Xi^Ufurfilyor, <r«/px,(ij\&, oMa /-tfrerov a.fi(pott. S cm/jg- y«/p S/Miuf. JfctfXga 

l cxtef&y W* M. Sunt infeda qua:, vt nomen ipfurn declarat, 
incifuras parte fui vel fupina , vel prona , vel etiam vtraque.habent, 
nec olfeumquicquam difcretum,aut carneum , fed quidda inter h?c 
ipla medium continent, quippe qua: corpore pariter intus ,f$rifque 
duro conftent. Cum his mifcemus Zoopnyta , id eft ea qua: nec ani- 
malium nec fruticum, fed tertiam ex vtroque naturam Habent, qua: 
Latine nominare non poflumus mfi plantammes * aut plata.nimalia 
dicamus. Quorum nonnulla Ariftoteles inter tcftacea recenfet, vt 
Tethya,& Stellas, qu? quia duro corio integutur cum teftaccis, quia 
media funt inter plantas & animalia natura , cum Zoophytis expli- 
cari polfunt. Porro eodem libro infeda & zoophyta coniungimus, 


,o8 DE INSECTIS ET ZOOPH. 

quod quadam firit Zoophyta,qua ad inferorum , & quxdam infc- 
&a,qua ad zoophytorum naturam accedunt. Ab his ad ea vfquc dc- 
uememus,qua prorfus animantia non funt, quaque plantis omnino 
iimilia, atque omnis natura animalium expertia, in quo genere funt 
fpongia. 


De fcolopendns marinis. 






('CJPVT II. 


S VVM De Beluis marinis ageremus Scolopendram 
cetaceam defcripfimusex.Asliano.Nunc de alia dici- 
mus qua ex infedhs eft, terreftri fcolopendra fimilis, 
de qua hac Ariftoteles prodidit. £t<rt o 
fl«XctoT<ct/ J tS> iiS\£t 7g7ii %foxyciji. 3' 5 V-t- 

ytdoi /nKfSi Mts. ynorfa-f o tVS 1ovKs,r 'j yfo^u hQv 

iftAfWifO . f toXiWUs n&Xov,>@j XvrloMiX&fty tw ■%f<rqah yt- 

mlq 5 d/sr^tocnref «<A/ oi otj&s 6v To?s j&odsoi ffqofyn . Scolopendra 
marina afpeftu terrenis fimiles funt, magnitudine paulo inferiores, 
gignuntur in faxofis locis , colore magis rubro funt, pedum numero 
terreftres fuperant,fed cruribus funt gracilioribus , ferpentum more 
non in altis gurgitibus nafcuntur. Nos fpecies duas hic proponimus, 
prior minor eft, colore plane rubro, dodrantali magnitudine , in ia- 

xofis locis degit. A capite ad cauda vtrinque pedes habet plurimos, 

in flexui & volumina fefe contorquet , nunc longior , nunc breuioi, 
nunc gracilior, hunc crafsioreffkitur. Altera eft fuperiore multo lon 
gror, vtpotc qua ad cubiti longitudinem accedat, tenuior, colore ad 



liber. 


109 


candidum vergente. A capite ad caudam vtrinque pedes habet plu- 
rimos, veluti fuperior. Huius generis Scolopendras in ventriculo La 
certorum marinorum, & Acuum fiepe reperi , & fxpc ex ore extraxi, 
quod maximo eft argumento huiufmodi pifces iisvefei fine pernicie, 
pmerca eas non in litoribus,aut in litorum faxis,fed in alto mari, vt 
Lacertos & Acus,viucre. 


De Verme 



fcJVVT III. 


T In terra, ita in mari vermium nulla firnt genera. 
Sed in mari nonnulli vermes firnt huiufmodi, vt nui 
~ f la alia piclura,qua linea v na continua exprimi pof- 
f fint. Nam adeo indiferetas partes internas &cxtcr- 
nas habent, vt pili tantum crafsiores fiuc carnofi efle 
^hfemur,quos animalia dic neges, nifi motu cieri agitarique cofpe 
seris Nos de duobus generibus tantum hic agimus, quos fipe inter 
maris purgamenta reperimus.De quibus etiamfi nihil, quod fdam,a 
veteribus feriptum fit,tame committendum non eft , vt filentio pr?- 
teteantur. Etenim exiftimaredcbcmuspetmulta adhuc fupereiTem 
rerum cognitione, qua: veteres latuerint, quod natura tam fecunda 
fo vt multis fpculis omnia humano ingemo comprehendi nullo mo 
do pofsmt, qua’ maximi de caufa ad diligentem ictum mueftigatio- 
nem incitari debent prsclara ingenia, plurimumque ab eorum opi- 
nione diffcntirc.qui veterum lpuentis nihil addi poffe credentes , ad 
ea tanquam ad firencos fcopulos confencfccntcs , nihil vnqua laude 
dignum praftare poffunt, neq; bonas llteras vlla ex parte promouet. 
Ab horum opinione alienifsimus.cum experientia ipfa me docuerit, 
in anatome corporis humani, in piatarum ftirpiumque cognitione, 
in-roarinis: terremfque animantibus , atque alus plurimis rebus effe 
nuidam adhuc penitus incognita , quidam non fatis explicata, 
v„„id otii per docendi, medcndiquemunus nancifcl poffum , id 
°mne ad ea perferutanda 8t liietatum luce illufttanda confero. Sed 
Tvermes redeo , quorum prior quem, hic exhibemus , cute mol- 
li rontegitur , tota incifuris conftante : os vel roftrum obtufum 
! cft, parumque ptominet.vnde cpgnommammu . 



„ 0 DE INSECTIS ET ZOOPH. 

Aliis roftrum decft , fcd forame tantu hjbcnt,capcflcndi cibi gratia. 
T otus vermis digitali eft magnitudine, minimi digiti crafsitudine. 


Dc V erme 



QU^VT Uli 


„ Luto maris, & marinorum ftagnorum viuerc com- 

Mtperimus eum vermem, quem hic depinximus, qui fu- 
periore multo longior eft:nam aliquando duorum cu 
libitorum magnitudinem aquat,pollicifque crafsitudi- 
tsgsxsr&J* nem .Farcim inis longi figuram refert. Roftro eft mul- 
to longiore quam fuperior,fimili hippocampi roftro, vnde fj&xfof jy- 
yotipov nuncupauimus. Intus longum duntaxat ventriculi, vel inte- 
ftini d udum habet, aqua & luto pleni, vnde perfpicuum eft his tan- 
tum vefei. 


De vermibus in tubulis delitefcentibus. 



CzAVVT- V. 

^ASCVNTVR In laxis marinis, & fuper cocharu 
i vetuftaru teftas, tubuli vel fiphunculi teftacei, rotundi 
\ afperi, candidi, intus lauifsimi, quorum alij redi funt, 
v alij contorti & replicati. In his procreantur & viuunt 
vermes , qui foras fe exerunt haurienda’ aqua gratia. 
Hi colore, fubftantia, fcolopendra rubra fimiles funt, figura & ma- 
gnitudine nonnihil differunt.-longiisimi enim digiti magnitudinem 
ion excedunt . Pars pofterior folij myrtei modo in acutum definit. 

Priore 



III 


L i 13 E K. 

Priore parte vtrinque pedes habent , vcluti fcolopcndra:, vnde fiftu- 
la prominet in extremo obtufa tuba; modo, & perforata , qualem in 
alilo marino depingemus, ea aquam trahit. Horu vermiculorum te- 
Ita pharmacopcei noftrivtuntur,in compofitione vnguenti citrini 
pro dentali. Huic limilc teftam etiam dentale vocant, quo in eodem 
vnguento vtutur. Huiufmodi aliquot pictura: fuperiori afperfimus.- 

De Penicillo marino. 



Similitudine penicillorum quibus pi&ores vtuntur, 
wqui ex caudarum extremitatibus fiunt, vel eorum qui 
^bus albarium tectorio parietum inferunt, Penicillum 
| marinum vocamus, id quod hic exhibemus : figura 
^ .^J&enitn aptifsimc quadrat vt apparet.Tubulus eft tefta- 
ceus molli quadam & laxa fubftantia faxis alligatus, ita vt aquarum, 
vndis cedat, & agitetur. In cauo carnofum quiddam continetur co- 
lore variuimeft enim quoddam flauum.alia alio colore perfufa funt. 
Quum id carnofum fe exerit,f«ondem expadit,vc m pfM» 
fi. In faxis circa Lerinum infulam repentur, 





CeJTVT ni, 

N Mari Hirudo & marinis ftagnis viuit,ci qua: in 
; aquis dulcibus nafcitur pcrfimilis.Digiti eft magnitu- 
, dine.ceruice eft graciliore, cauda paulo crafsiore. Os 
& cauda; extremum Polyporum acetabulis ftmilu 
5 iunr, vt eorum adhaiione fele trahant. Corpus nile- 



DE INSECTIS 

dorummodo cx multis annuliscirculifuc condat, fcd duriore cute 
quam paluftrcs,quod in caufa eft, cur non ita in globum fc contrahe 
ic, nec ita fe colligere pofsint, feci caudam tantum & caput proferat 
& retrahunt.Interna omnia continuo du&u produda & indiftinda. 
In luto viuit, virus olet, cibo idonea non eft : pifces tamen lutofi & Ii„ 
torales ea vcfcuntur. In oleo antiquifsimo decoda aurium dolorem 
ledat.In oleo amygdalino, vel chamcemelino, dolorem hsmorrhoi- 
dum.In vino, vulneribus ncruorum & conuulfionibus vtilis eft. Vft £ 
alopecias cum aceto curant. 


DeOeftro fiue Afilo. 



A^VT Vl 11. 

B E S T R V M Siue Afilum marinum vocarunt vete- 
res, neque a voce neque a figura, fcd a natura: fimili- 
tudine qua: illi eft cum terreftri . Oeftrus enim terre- 
ftris eft infedi genus horrifono ftrepitu, vulgus tahon, 
Latini Afilum vocant tefte Virgilio. 

Eft lucos Silari circaftiabuftjue r virentem 
Thmmm alburnum volitans, cui nomen Aftlo 
Romanum eftfiettrum Graij vertere vocantes , 
tJfper, acerba fonansrfuo tota exterrita Jjluif 
Diffugiant armenta, 

xe: Nafcuntur ait Plinius , interdum in extremis fauis apes grandio- 

res } q U2 cateras fugant. Oeftrus vocatur hoc malum.Et Columella 
tradit nafei in extremis partibus fauorum , amplioris magnitudinis 
quam fint apes ca:tera:,e6fque nonnulli putat efle reges.V erum Gr?- 
coru autores otffVs appellant, ab eo quoa exagitet, nec patiantur exa- 
mina conquiefcere. Inde Oeftro perciti dicuntur furore correpti. Et 
oiffut & otffuXaruv ftimulari & concitari fignificat. Ab huiufmodi 
natura , beftiola in mari dicitur o<-r/>os, id eft , Afilus qui Thynnos & 
Xiphias jta diuexat & concitat, vt in naues aliquando exiliant, atque 
etiam nonnunquam in litus. Adeo nihil eft quod hofte careat. Qua- 
lis ver 



LIBER. iij 

lis vero fit Afilus marinus pauci noucrunt, quia exiguus eft admo- 
dum^ raro,vigeHtc tantum canicula, nec in multis pifcibus, fedin 
Thy nnis & Xiphiis, nonnunquam in Delphinis , nec tamen omnibus 
conipicitur.Eum ficdefcriplit Ariftotelcs. T 'un 3 r&v fit uW oirpx yn- Mfiettfa 

jdfj tff&i Tg. Trhfiryc/.. t 7 i 3 0/4310$ To 7 $ fyaf&lois, 5 ' [xiysjos yXvyy c Wk 
cvpxyvys. Afilus circa Thynnorum quorundam pinnas oritur fpecie 
fcorpionis, aranei magnitudine.Qua: breuis eft,& non fatis explicata 
Afili notio, ex qua Anium nunquam penitus no£fero,nifi fub Thynni 
pinna qua: ad branchiarum eft fciffura affixum confpexiflem sftuan- 
te canicula.Ergo ex ipfa fic fufius depingi poteft.Pro ore tubu 

lum fiue fiftula habct,pro corporis ratione longam. Vtrinq; fita: funt 
veluti manus dua: qua: ad os deduntur, fequitur aluus cum incifuris, 
cui affixi funt fex pedes, duo qui in extrema aluo funt , craffiores funt 
& longiores, qui fequuntur vtrinq; locati, paulo minores , reliqui duo 
qui magis in lateribus funt, omnium minimLOre fiue fiftula, fcorpio- 
nis terreftris cauds, pedibus, eiufde brachiis fimilis eft, aluo & magni- 
tudine, araneo.Vt Polypi acetabulis, ita hic ore adimet parti molliu- 
fcul 2 & pingui fub pinna ita tenaciter, vtauelli integer nonpoffit. 
Sanguinem exugit hirudinum ritu, vfque dum pra: plenitudine deci- 
dat & moriatur.Cur in fummo tantum a:ftu,& canicula: tempore pi- 
fces didos infeftct,id in caufa efle puto, quod affiate tantum nafcatur, 
autumno pereat. Cur iub pinna ha:reat,in caufa eft partis mollitudo, 
pinguitudo, & fanguinis copia . Reliquo corpore Thynni cute qui- 
dem I$ui integuntur, fed illi fubfunt fquama: duriores. Ex his intelli- 
gendus cftPlinij locus lib.ix. Animal eft paruum fcorpionis effigie, c *f4 
aranei magnitudine.Hoc fe & Thynno & ei qui Gladius vocatur, cre 
bro Delphini magnitudinem excedenti fub pinna affigit aculeo, tan- 
toque infeftat dolore, vt in naues fepenumero exiliant. Dubium non 
efth^c de Oeftro fiue Afilo marino dici.Sumpta funt ex maiori par- 
te ex Ariftotele. 6*3 6i urn w h<fa oir^Q 

\ . I . 7 .) /vmXmxiov 3 




ycup a/jpTZpoi w 'r _ „ 

2 l7f ov V/&» Ct^f» 5 t ov 5 

n,, on'A n St*f «,Si» mmt 

a\ms ■mrUm t^iTrhQ . Hic animaduertere licet quam procula ve- 
ritate abfit Autoriib.de aquatilib.quiPcdiculu marinum pro Ocltro 

exhibuit cum in eodem cotextu Ariftotelcs hunc ab illo ita diftinxe- 
rit vt imprudentis fit hominis fine ratione a vetere St probatiffimo 
feriptore diffenliiTe, vel paru oeulati qui Ariftotelis locum non vide- 
rit ouicfthuiufmodi.E'r 3 rf fiaXx* y.<°> h f4» « ‘h*'G ? 9 #“- 

0 ix. i t «fe ** ix * i Ss ibj« s 

6uv*» Isjc s ynltu & cwera qua: ante atauunus. Inmarx gignuntur 



„4 DE INSECTIS ET ZOOPHYT. 

in pifcibus Pediculi, non ex ipfis pifcibus,fed ex limo , afpe&u fimiles 
alellis multipedibus, nifiquod caudam ampliufculam habeant. Et 
mox. Adlus circa Thynnorum pinnas oritur, fpecie fcorpionis & cx- 
tera. Vides perfpicue ab Ariftotele Pediculum Afello multipedi con- 
ferri, cui ille Afilum comparat.Deinde cum Ariftoteles tam aperte Pc 
diculum ab Afilo dircernat,ille fine caufa dubitat, an Ariftoteles Afi- 
lum a Pediculo, & Pulice diuerfum conftituerit.Idem autor, inquit de 
Ariftotele, videtur Oeftrum feu Afilum diuerfum a Pediculo confti- 
tuere.Nos verum Pediculum marinum libro de Cruftatis exprefli- 
mus, in iis enim numerari debet, quod crufta tenui contegatur. 


De Hippocampo. 



CAPVT IX. 



|nno'KAMnoS a Grsecis diditus, apud Latinos 
lidem nomen retinuitxompofitum eftex dictione IV- 
^7rcj,qu? equum fignificat, & <] u£e flexuram: 

^nam Imo hic magnitudinem non fignificat, quemad 

P modum Marcellus Diofcoridis interpres arbitratus 

cft,vt fulius poftea demonftrabimus,(ed figura: & fimilitudinis nota 
eft. capite enim & iuba equum ?mulatur, vero vox addita, quia 
repando eft corpore, & in arcum fe curuante,pr?terea villofo, & inci- 
furis multis diftindto, quemadmodum qu? in arboribus & oleribus 
reperiuntur a Gr?cis dift?,a Latinis Erue? , a nonnullis Bruci, 

fcd no fine errorexft enim Brucus aliud infedti genus.Ergo cum Hip- 
pocampus Erucas maxime cauda referat, reliquo corpore equum , vc 
pidtura cxprimit,iW^/triw optimo iure vocatus eft. Romani, Illyri- 
ci,Genuenfcs CWnt/, Maflilicn(es,& noftri Cheual & Cheualot vocant. 
Veneti Draconem.Nonnulli Gallum marinum. Qui nunc Gr?ciam 
incolunt (Wi^t.Quidam Salamandram marinam. Hippocampus to- 
ro corpore inclfuras habet , dodrantalem magnitudinem non fupe- 



L I B E R. 

ratjGepe minor reperitur, pollicis eft craflitudine,roftro oblongo , tu- 
buli modo cauo fine fciffura,ab inferiore cius parte operculum fora- 
mini opponitur, ad claudendum, vel demictitur ad aperiendum:ocu- 
los habet rotundos, fatis prominetes,in capitis vertice pili eredi funt, 
qui adeo tenues funt vt non in mortuis & exficcatis,fed in viuentibus 
tantum Hippocampis, & natantibus appareant, quemadmodum & 
qui in reliquo funt corpore. T oto capite, collo graciliore, ventre pro- 
tuberante, equo valde fimilis eft. Poft oculos quo in loco in ca:tcris 
pifeibus branchix effe folent,pinnuk du? auriculis fimiles funt , ma- 
xime ob fitum,vtrinque vnica.Branchk vero nullas funt, neque te- 
d? neque detecta , fed fupra dictas pinnulas duo funt foramina fur- 
fum fpedantia.Sub ventre rimulas duas habet. Ex vna alui excre- 
menta, ex altera oua foras emittuntur. Cauda reliquo corpore te- 
nuior eft, quadrata, cum exochis aculeatis , toto etiam eft corpore fi- 
militer aculeato, veluti ex cartilagineis circulis compado, ex quibus 
aculei extant, membranis intermediis, vt nulla caro appareat. Colore 
eft fufco,pundis albis notato, ventre albicante. Ventriculum pro cor 
poris ratione fatis magnum habet, hepar rubrum, fimiliter oua rubra, 
cor exiguum. Caudam quouis modo infledas,& qualem viuo figu- 
ram tribueris,tale mortuus & cxficcatus leruat.Eft profedo & cogni- 
tu & afpedu pulcherrimus, iucundiffimufque hic pifciculus , denique 
huiufmodi vt in eo Natura folertiam, atque Dei Optimi Maxi. fum- 
mum artificium admireris. Obidfummiolimpidores artis fu? pe- 
ritiam in eo oftentarunt,tum ob difficultatem , tum ob elegantiam. 


Plinius de nobilitate operum & artificum loquens, Hippocampi me- 
minit. Std in maxima ait, dignatione Cn. Domitij delubro in circo 
flaminio Neptunus ipfe,& Tethys , atque Achilles, Nereides fupra 
Delphinos & Cete, & Hippocampos fedentes. Item Tritones,cho- 
rufque Phorci, Priftes, ac multa alia marina, eiufdem manus omnia, 
magnum & preciarum opus, etiam fi totius vit? fuiffet. Hec eft veri 

Hippocampi defcriptio,qu?vtccrtifTima ab omnibus effe iudicetur, 

qu? ab aliis de eo literis prodita funt refellemus. Primum in eo lapfus 

eft Marcellus Diofcoridis interpres, quod voce ixtm magnitudinem 
denotari fcripfit in Hippocampo, vt in Hippofelino , Hippomara- 
thro.eius verba funt. Credimus olerum & plantarum erucas, quas 
Gr?ci ngiuns dicunt, marino pifciafimilitudine nomen dediffe. In 
locuftrarum enim genere Hippocampus a veteribus numeratu r.Bre- 
uem paruumque pifcem feriptor hic effe ait , & nihilominus magni- 
tudinis nota ei coniunda eft.Quod enim Gr?ci multis in natura te- 
*, adiiciunt, grande fignificat,vt in Hippo felino, Hippomarato , & 
Hippolapatho indicauimus.Sed id fic intelligendum eft> vt hoc ani- 
mal comparatum olerum aut plantarum erucis /grande ht, marinis 



«6 DE INSECTIS E T ZOOPH. 

vero beluis, aut pifeibus breue & paruum. Nec aliud hic intelligi vo- 
luit dicens paruum efle animal. H xc Marcellus. Primum a nullo ve- 
terum Hippocampus in locuftarum genere recenfetur : nullus enim 
eft apud veteres recentiorefve Graecos aut Latinos feriptores locus, in 
quo non Colum diferte id feriptum fit,fed ex quo vel kuiflima conie- 
dura,vel fufpitio huius rei colligi poflit. Deinde vocula: vnius figni- 
ficatione & rei ipfius ignoratione coactus eft, a Diofcoride diffentire, 
friuola quadam excufatione adhibita. Cum enim feribat Diofcori- 
des Hippocampum ^xdosth ejyqfav fuxfovjd eft marinum efle ani- 
mal exiguum, tamen ob magnitudinis notam adie&am, ait breue 
efle animal cum beluis marinis collatum, cum olerum aut planta- 
rum erucis, grande. Quid obftat quaifo, quominus iWsin compo- 
fitionem nominum admittatur pro equo? an oportet verba rebus, an 
res verbis accommodari? Cum igitur Hippocampus corpore maxi- 
me equum referat , cauda eiucam,cur non dicemus dictionem ex 
vtraque compofitam,eaquefignificari paruum animal, cum id di- 
ferte feribat Diofcorides, qui & viderat, & penitus nouerat? Anceps 
eft hac de re Andrea; Matthioli fententia, qui in fuis in Diofcoridem 
commentariis duos Hippocampos defcripfit: vnumex locuftarum 
genere, quod tamen veterum Icriptorum nullus tradidit, vt iam di- 
ximus, &vt magis perfpicuum fiet ex locis quos poftea citabimus. 
Alterum verum, fi modo veram eius pi&uram exprelfiflet,ea enim in 
multis a naturali diffidet. Hanc de Hippocampo opinionem nec pro- 
batice improbat. Non dubito tamen quin fi infedi huius naturam 
& vires, de quibus poftea dicemus , penitus profpexiflet , expertufque 
fuiflet,in meam fententiam difccflionem faceret . Multo magis ridi- 
cule Hippocampum depinxit autor lib . de aquatilibus. Cum enim 
equinum caput & collum ei tribuilfet, os ei equi modo refciflum,na- 
rium foramina addidit, collum vero caudam, corpus reliquum tam 
abfurde pinxit vtmonftrum potius aut comentitium quoddam ani- 
mal exhibuerit, quam Hippocampum.Sed in his redarguendis proli- 
xior efle nolo. De viribus Hippocampi dicamus. Hippocampi cre- 
mati cinis exceptus cum liquida pice, aut axungia, feu amaricino vn- 
U.H .fimpl, guento illitus , alopecias replet , ait Diofcorides. Ex quo hax deferi- 
pht Galenus his veibis.Hippocampum animal marinum fi totum vi- 
ieris, alopeciis prodelTe a qmbuldam proditum eft , ipfumque videli- 
cet deficcantis efle facultatis, & tenuium partium, aut certe eius cine- 
rem, quem quidam vnguento amaricino commifcent, quidam pici li- 
qukk,alij veteri adipi luillo.Plura tradit Plinius. Leporis marini ve- 
ne ^ cium rc ^ in g unt poti Hippocampi. Et alio in loco interea qux 
ib'iitm.uf. 7 . lichenas & lepras tollunt, ponit Hippocampi & Delphini cinerem ex 
ibiduu.10. a ^ ua iU itum. Et E?ippocampi necantur in rofacco , vt perungantur 

tegri 



L 1 B E R. uj 

a:gri in frigidis febribus. Etipfiadalligantnraigris. Dc Hippocam- 

pi ventre venenato folus silanus fcripfit,hoc modo. Rei pifcatoris 

bene periti homines dicunt Hippocampi ventrem in vino deco&um 
ii quis dederit cuipiam bibere, eum primo ex ea potione acerrimo fin- 
gultu afficijdeindc tuflire,& ficca quidem tufli vehementer torqueri.- 
~M1 excreare, fed & ruperiorem ei ventrem intumefeere , & 
calidasfluxiones in fummum caput efferri, & vero per nares minuta- 
tim defluere,ac pifculcntum odorem reddere, fimul & oculos eius 
fanguine fuffufos ignei coloris flagrantia laborare, & eorundem ocu- 
lorum genas inflari, & vomendi quidem cupiditate ardere ferunt, 
verum nihil emittere. Quod fi natura euicerit , hunc tamen pericli- 
tata prius morte in obliuionem & dementiam incurrere. Sin in ven- 
trem inferiorem delapfum fuerit, ipfum omnibus iam membris ca- 
ptum e vita excedere. Ex morte porro qui euadunt, mente capti a- 
quam fummo Audio perfequuntur. Hanc enim ipfam idcirco expe- 
tunt afpicere, tum ftillantem audire, quod fane eis aegritudinis leua- 
tionem afferat, &fomnum conciliet. Itaque ad perennes fluuios, 
aut ad litora, aut iuges fontes, aut lacus, comorationes eis grats funt, 
cum tamen non magnopere dcfyderent bibere, fed & ipfum na- 
tare , & pedes aqua abluere eis plurimum iucunditatis affert . 

Sunt qui non hxc mala dicant huius beftiae ventrem procreare, 
fed Hippocampum algam acerbiflimam , ex qua ita afficiatur de- 
pafei . Haec Silianus de Hippocampi veneno , quo etiamfi hodie 
nulli vefcantur, tamen folo ventre non aliis partibus venenatum 
crediderim, quod, vt alia animantia omittam, in aliis pilcibus 
euenit. Draco fiue Araneus (pinis folis, Paftinaca folo radio, Iu- 
lides folo morfu venenum infundunt, alis partes fine pernicie 
funt edules. Quod hanc venenati ventris caulam quidam ad al- 
gam referunt, id non vere dicitur: neque enim alga vefeitur Hip- 
pocampus, vt oris ftru&ura demonftrat, fed aqua tantum & lu- 
to Neque alij multi pifces alga vi&itantes perniciofi funt, fed 

quidam ex his optimi, vt fcarus , atque faxatilium maior pars, quo- 
rum inteftina non reiiciuntur. Vt Hippocampi venenum , ita eiul- 
demremedium docet Cianus. Solertia, inquit veterani pifcatoris, 

& ad res maritimas bene prudentis , falutaris etiam repertus eft Hip- 
pocampus, is & Creten fis erat, & filios pifcatores admodum adole- 
fcentes habebat. Accidit, vt hic pileator Hippocampos fimul cum i a- 
Iiis pifciculis caperet, & peradolefcentes a rabida Canicula morde- 
rentur Gum eorum in Methyna Crctenfi ad litus iacentium vicem 
dolentes fpeatitores interficiendam caniculam cenfaeM, « u- 
lius iecur medicamentum ad rabiem cdendum.uuen.bu, - 

dumeffe, alij confulerent a Diana falutem petendam eide. 1 mclpi 



„8 DE INSECTIS ET ZOOPHYT. 

fcator cos de confiliis qua adfcrrent, laudatos dimifit , & Hippocam- 
porum exenteratorum alios affos eis comedendos dedit , alios in ace- 
tum & mei <:ontriuit,iifque morfus vlcera obligauit, atque hominum 
adolefcentium rabiem vicit, eofquc ad incolumitatem tantam refti- 
tuit . Hac Ailianus de remedio aduerfus canis rabidi morfum ex 
Hippocampo petito. Quod mihi cum ratione coniun&um efle vi- 
detur.-Venenum enim veneno alio expugnatur , & fape, vt ait Aufo- 
nius, Bina venena iuuant. Quare cum ob canis rabidi morlum t^ 0 - 
q»£/a agri laborent, re£te malum hoc curatur Hippocamporum ci- 
bo qui btyotpixlfy inducit. Ad pellendos vermes plurimum valere mi- 
hi indicauit Gracus quidam fi tofti fumendi dentur, cum aqua abfin- 
thij,vcl portu!aca,vel vino. 


De Stellis marinis. 


cavvt x. 


Ii. jVitkift. 


5 2 T rf P Ab Ariftotele vocatur marinum animal , a 
Plinio ftella,a fimilitudine ftellarum pidarum,de qua 
pauca ab iis feripta funt. 0 5 tyt&f/fyjos inquit 
Ariftoteles, «ra t?? rlw tpvQv,&^ on h 
m f a )($lW' • <pMt o Hg] ovws 

roi«?oj rw r £ v 'usvpf^w fj-ty^ov tivq. rlw o nsffi-w o^m t?i rc7$ 

y%«.$oiJ.w$. Qua llella vocatur adeo n atura calida eft , vt omnia con- 



tada protinus decoquat , detrimento etiam fummo Echinis Euripi 
Pyrrheni eandem efle confirmant. Forma cius ftellis qua pinguntur 
W>.$.cafeo' fimilis eft. Plinius. Pr^ter hac claros fapientia autores video mirari 
ftellam in mari, ea figura eft,parua admodum, caro intus, extra durio- 
re callo.Huic tam igneum feruorem efle tradunt, vtomnia in mari 
conta&a adurat, omnem cibum ftatim peragat.Hac vera efle alio lo- 
co confirmauimus. Sed plura ftellarum genera experientia nobis 
comperta funt, qua ordine a nobis deferibentur. Hac illis omnibus 
communia funt.Radiis quinque conftant,qui ex multis particulis, tan 
quam ex multis vertebris componuntur,vt in aqua mobiles eflent. in 
quorum medio oris (itus eft, & quinque dentium, vtin Echinis. 
Excrementorum nullus exitus apparet. Oreigitur Vrticarum more 
excerni qua fuperuacua funt arbitror . Duriore corio flue callo, 
Vt loquitur Plinius, omnes integuntur: ob eam caufam Arifto- 
teles cum Teftaceis aliis recenfuic. Nos inter Infecta & Zoophy- 


ta reponimus, quia ad eorum naturam accedunt , incifuras enim 

mul 



LIBER ii p 

multas in radiis habent, vixque perfe&a animalia dici poliunt, imo 
Plinius frudici fimiliora facit. Multis, inquit , eadem natura qua^.^. 
frutici,vtHolothuriis, Pulmonibus,Stellis. Sunt multa carum dif- 
ferentia:. Quadam magna funt, quadam parua qua nunquam ma- 
gis accrefcunt,alia aculeata , ali? laues , ali? ab aliis breuitate lon- 
gitudineque radiorum diftant, alia radiorum appendices, & quali 
ramos multos habent, alia iis carent. Poftremo alia rubefeunt , alia 
flauefcunt,alia nigricant, alia cinerea funt. Hac de Stellis in vni- 
uerfum. 



De Stelis prima fpecie. 


C ATVT 


XI. 


Stelis non magnitudinem fed figuram ve- 
rram reprefentamusieius enim brachia fiuc radij pedis 
^longitudinem ^quant.Duro quidem cono integitur. 

'|vtHolothuria,fedafpero,radijemm vndlque aculeis 

^W rnnniuntutmobibbus, quales in Echnometta videre 

^to^excauatifunt.exquibuscainof? appcndicul? depedel^ 

tern S pattes omnesindifereo- f„n t vt 11 
vinculis tenuibus conncx? 


dlesfunt^flauefonLfolamq^mMpars, 


.ededocftano- 
etia 


Stellam, v£r.°P inor > VolcnKsilCCrC 1 “° JT, r “ 

jnodo(idenhn fignificae vox Gr$ca)tadios habeat. 



120 


DE INSECTIS ET Z00PHYT. 
De Stella peftinata. , 



CAPVT XI l. 



! N T E R Stellas magnas h$c quoq; reponeda cft, vtpo 
tc cuius radij ad pedis logitudine attingat.Superiori li- 
milis eft 3 iis deptis qu? fequutur .Radij circa rotudu cor 
pus difpofiti,in exortu Tuo angulu acutu no coftituunt,' 
i^lcd obtufum. Aculei quibus latera muniuntur rari, re- 
di, pedinatim difpofiti,vndc pectinatam Stella appellauimus. [In to- 
tius corporis centro Stellula quaedam expreifa eft, a cuius ambitu li- 
nes quinq; per medium radiorum ad extremum vfquc protenfg funt. 
Radij initio fatis lati funt. Rara eft h$c fecunda Stelis fpccies. Ore» 
dentibus, vita, moribus, facultatibus aliis fimiliscft. 

De Stella latui. 


. z 

B C A P VT XIII. 

VEMADMOD VM In Raiarum , Cochlearum, 
Turbinum, Cancrorum, ita in Stellarum varietate Iufif 
fc videtur natura. Hanc igitur ab aliis iam deferiptis 
multis notis diftinxitfcft enim prorfus Isuis, aculcifque 

omni 




LIBER. 

omnibus atq; afperitate deftituta.Radij longi funt,rotundi,flexibiIcs, 
muiiucaudis perfimiles,eoiu intcgumentu cortici ferpentu fimile eft, 
& ob nigraru albarumq; macularu varietate fpectatu iucundu.In me- 
dio corporis trunco circulus ccrnitur,intra circunferentia quinq; ma- 
culis rotudis,& inter has Stcllul^ pidura diftin&us. a cuius circuferen 
tia quinq; radij exoriutur.Oris copofitione, victus ratione, a ceteris no 
diffcrt.Brachioru logitudine & vario flexu celerrime natat.Edulis no 
eft. Ea ad petitonsi ruptura cu ononide felici fuccefliivtipofliimus. 

De Stella arborefcente. 


CiAPVT xnn 
gMMENSA Etfummc admirabilis Dei potentia 
| atque folertia in rebus cadeftibus/ifque qux in aere & 
I terra fiunt,maximc vero in mari , in quo tam varis & 
jbftupends rerum forma: confpiriuntur,vt qusrendi & 
^^S^^contemplandi nullusvnquam foturus fit finis.Harum 
Wflfodw^plu eflc poteft,quod hic propono . Stellam arborefcen- 



DE INSECTIS ET ZOOPH. 

tcm a frondium & ramorum multitudine nomino . Huiufmodi duas 
vidi. Vnam permagnam apud Gulielmum Peliccriu Monfpelienfem 
Epifcopum, virum fumma laude digniffimum, ad Lerinum infula ca- 
ptam 3 alteram ex Italia ad me delatam. Ab aliis omnibus Stellis pluri, 
mum differt.Radios quinq; fiue truncos habet, in medio os, cum quin 
que appendicibus, qux multis paruis dentibus horrent, pars ea depref- 
fa eft,& fummifla, ambitus tumet, in quolibet radioru interu alio fora- 
men feu rima confpicitur. Quilibet radius ftatim in binos finditur, hi 
rurlus in binos ramos diuiduntur,atq; ita deinceps, quoufq; ad tenuif- 
fimos Sc capilloru tenuitate referetes deuentu fit. A quolibet oris an. 
gulo linea albicans prodit, & per omniu ramoru mediu produda eft, 
alioqui tota Stella nigricat, & tenui, neq; admodu dura led afpeta cu- 
te contegitur.Ramuli omnes intro fleduntur,quod argumeto cft hos 
tanquam cirros a natura ad cibucaptandu coditos effe, quibus vndiq; 
in orbe difpofitis pr^da elabi no poteft.Id fpedaculu aliquado in ma- 
ri ftudiole coteplati fumus.Stella paruo filo alligatam in mare demit- 
tebamus,in quo expanfis ramis natabat, fed prodam aliquam propin- 
quare fentiens, brachiis omnibus contradis amplexabatur Viticse ri- 
tu.Rara eft hxc Stell? fpecics,& ob raritatem pulchritudinemque in- 
ter anathemata fufpcnditur. 

De Stella reticulata, fiue cancellata. 



£ cJ T VT XV 
T E L L A M Hanc a retis fiue cancellorum figura, re- 
ticulatam fiue cancellatam nuncupamus, & quia inter 
diftindiones retibus vel cancellis fimiles extant tuber- 
cula quadam rotunda, tuberofa etiam vocari poteft. 
Inter maiores Stellas reponenda cft: brachia enim ad 
pedalem longitudinem perueniunt,cralfiora funt aliarum Stellarum 
radiis. Aculeis paruis vtrinque eadem munita funt. Os habet cetera- 
rum 




libe r. 

rum modo. Eleganti illa & reticulata diftiruSbionc fpccbabilis 
inter anathemata collocanda. 


De Stella Echinata. 



'AUVT XVI 

a T F. L L A Hxc inter faxa viuit,corporc exquifite ro- 
tundo paruoque conftat,& radiis quinque fed breuio- 
nbus,vndc fit vt minor fit exteris. Ilii e paruo circulo 
:n quo crucis figura dcliniata eft, veluti e centro exo- 
riuntur tenues, frequentifiimis aculeis horrentes, qua 
de caufa Echinatam nominauimus,in lateribus difpofitis. Radio- 
rum flexuofu motu ferpentum ritu repit hate ftella , & in ficco po- 
lita eos mouere nunquam delinit, quoufque in partes difiecerit, qua: 
feparats etiam moueritur per flexus:vt vermiu partes, & lacertorum 
cauda: abfcifle.Os habet czt erarum modo.Cochleis paruis,cancrifq; 
vefcitur.In fcopulis Agathe nfis finus reperitur. 

De Sole. 




g, C U P VT XVII. 

k T a ftellaium pidarum figura, Stella: marina: nomen 

§ habent, ita a Solis pidura Sol marinus vocari poteft 
ff is quem hicdepinximusDiffertenima Stellis quod 
gg in his e medio corporis trunco veluti e centro radij 
q z 



124 DE INSECTIS E T ZOOPH. 

enafcuntur.inhocvcroex corporis rotundi circunferentia,breues^ 
minime alperi fuperiore in parte, fcd veluti ex fquamis compofiti,in 
lateribus vero paruis aculeis rigentes, albi ad extremum vfque graci- 
lefcentes. Corpus illud rotundum, in medio rofx pi&x figuram ex- 
preffam habet.Ore victu, facultate a Stellis non differt. 


De Holothpriis 


CcJPVT XVIII. 

A Z A ConuertendisAriftotelis libris de Hiftoria, 
partibus /generatione animalium, & Theophrafti li- 
bris de Hiftoria & caufis plantarum Latinam lin- 
guam locupletiorem, auctioremque reddere ftuduit. 
Sed quoniam Latine feribendo Graea maxime fu- 
giens, nominibus Latinis omnia exprimere voluit , aliquando tene- 
bras rebus ipfis offundit, ita vt de ipfis difficile ancepfque iudiciu re- 
liquerit.IdquodinHolothuriis& Tethyis dilucide apparet : Gracis 
enim vocibus abftinens oAody^ta vertibula vocauit , Callos, & Tube- 
ra. Tr$uc/. vero iifdem nominibus Latinis exprimit, ex quibus voci- 
bus rerum confufio fequitur: neque enim eadem funt oAoS^a, qux 
rydva.. Quare diuerfis nominibus vocanda fuerunt. Hancfenten- 

tiam noftram Ariftotelis autoritate confirmamus. De Holothurijs 
iibli JehiH. enim ita fcripllt. kmXiXvfyjd. fyj ifiy , kyjmfgi O oiov 

fp-.h 7g oAofly^a. Id eft, Multa faxis quidem foluta funt, ve- 

runtamen immobilia, vt oftrea,&: qux Holothuria vocantur, quibus 
de fiio quxdam addit. Gaza ita interpretatus. Non defunt complu- 
ra qux cum abfoluta funt j mouerejamen fe nequeunt , vt Oftrc£,& 
qux tota fimplici, mitiorique tefta operta, vertibula appellantur , & 
'Uh.tJchift. Calli, aut Tubera. De Tethyis vero fic. 7g. o ^Aty^w* ry&va. rvruv 

Tnirruv tyji <pjQ> TSS&rloigTliM , ytf cu/roSi' fjgvov 3' em/jg. Tea 

ogfciKto W 4 S.T 0 5 offaggrifi per«£p 'Siffig/w jgt) cg-fky^v. kfs Hg\ rifjjty 
(Icnxf $vfQ <rxA yfi. ■mpocrxlqvKt Tezjs ogfaxeo. Qux Te- 

thya dicuntur, inter hxc omnia naturam maxime particularem for- 
tita funt.His enim folum vniuerfum corpus tefta occulitur, qux inter 
coriu & teftam medix eftnaturx . Quare bubuli corii modo fecatur, 
faxis igitur teftafua adhxret.Quare cum Holothurioru genus a faxis 
_ __ liberu fit,Tethya vero hisaffixafint, non dubium quin Arift.diuerfas 

9 - ires effe exiftimauerit.Idem de Tethyis fcripfit Plin.Tethyx tormini- 
bus 




LIBER ' bj 

bus& inflationibus fuccurrunt,inueniuntur hsin foliis marinis fli- 
gentes , fungorum verius generis quam pifcium . Ex quo loco, etiam 
ii corruptus lit, fatis clare colligitur Tethyaharere. Sic vero emen- 
dant, vc pro Tethys legamus Tethya,exAriftoteIc,& Athenso. Cui 
emendationi illa etiam adiungenda,vt pro foliis, fcopu lis legamus ex 
Ariftotelis loco fupra citato, maxime cum fungis comparet, qui fem- 
per haerentes rcperiuntur. Holothuriorum vero alibi meminit 
Plinius. Multis eadem natura qua: frutici, vt Holothuriis, Pul- 
monibus, Stellis . Sunt igitur diuerfa Holothuria a Tethyis. Qua- 
re feparatinii de ipfis agendum , quodhoc quidem loco fit quia 
Zoophyta funt, minimumque fenfus & motus habent. 


De Holothuriorum prima fpecie. 



CzAWl XIX. 

AVCISS1MA Sunt ab Ariftotclc & Plinio de Ho-' 
lothuriis literis prodita, ab aliis nihil , quia inter cibos 
non habentur, fed in litoribus negle&a iacent . Sunt 
autem Zoophyta faxis non hsrentia , afpero corio 
conte&a. Id genus quod hic proponimus altero ex- 
tremo obtufumeft& planum , in quo rofe picta: imaginem infcul- 
ptam efle dicas, circa quam funt acetabula. Inde parua appendix & 
mollis dependet, pifculentum odorem. refipit, nec minus ingratum 
ac in.fuauemquam Lepus marinus. Altero extremo tenuius cft. In- 
tus partes omnes funt indifereta:. 

q 3 



de insectis et zooph. 


DeHoloturiorum fecunda fperie. 



cjpft xx. 


NTER Maris purgamenta id reperi, quod hic re- 
praffentatur , quod quia vita, integumenti afperitate 
&• duritia, partibus internis indifcretis cum Holothu- 
rio conueniatjHolothuriorum fpeciem eiTe puto. Al- 
tero extremo caput difcrctum habere videtur rotun- 
dum, osinmediorotundum,rugofum, quod aliquando dilatatur, 
aliquando conftringitur. Sequitur corpus cralTius, aculeis multis ri- 
gens, videtur in caudam deficere, ex cuius vtraque parte dua: funt ap- 
pendices, pedum, pinnarumve loco, fed differentes . Superior enim 
ftri&ior eft ,'in ambitu incifa,in acutum delinens , ad quam a ceruice 
producta eft linea, altera latior vbique.Harum beneficio motum ali- 
quem habere videtur, cuius prorfus expers eft primum genus, quod 
aliquando acetabulis fuis, faxis hsret, fed foluitur, quo differt a Te- 
thyis-qua; femper harent firmi flime, vel faxis vel oftreorum teftis. De 
quibus iam dicamus. 

■ e ? 



DcTe 



liber: 

De Tethyis. 


127 



C*A?/UT XXL 


8 H'0YA Qug & r>?(3» appellat Athcnsus, quid ab' 
Holoturiis differant, iam diximus. Noftri bechusvo- 
cant.Plinius Graeco nomine vfus eft,nifi quod femi- 
nino genere extulit , fi non mendofi lint codices 
noftri, in quibus T ethcas aliquot locis reperias. Ari- ^ 
ftoteles cum qualis fit eorum tefta , quoque modo faxis adhaereant 
expofuiffet, Fufius reliquas partes perfequitur. Duo, inquit, foramina 
habent, a fefe diftancia, valde exigua, ita vt fere oculorum aciem fu- 
giant, quibus humore reddut & accipiut. Corio {poliatis primum ap- 
paret membrana neruofa, corpus ambiens, carnemque ipforum to- 
tam continens. Nulli e caeteris teftaceis fimilis eft, in omnibus tamen 
fui generis eadem. Adhaeret hxc vtroque ex latere membranae cir- 
cundanti,& qua adhaeret, ardius id in vtraque parte eft, videlicet 
qua tendit ad meatus foras du&os per corium, quibus hauriri & 
emitti humorem diximus , quafi alter fit os , alter excrementi exitus, 


alter cralfior eft, alter tenuior, intus cauus vterque, inter hos modico 
intercedente interuallo.Haec ex A riftotele quibus pauca adiiciemus, 
quo notior fit Tethyorum hiftoria. Ea non folum petris, fed etiam 
oftreorum noftrorum teftis affixa funt,& in iifdemveluti tumores 


durielfe cernuntur.Oui figura funt, aliquando longiore. Tefta extra 
fufea inaequalis & rigida , intus argentea, laeuis. Tethyorum ca- 
ro membrana alba inuoluta ventriculi formam refert, rotundam fci- 
licet oblongam , meatus cralfior & amplior gula: proportione 



„8 de insectis et zooph. 

refpondet , alter minor podici. Vterque colore efl rutilo vel rufo,' 
reliquum corpus croceum. Id totum corpus corio nudatum feor- 
fum depingendum curauimus,quodex duobus meatibus eminen- 
tibus, quos modo defcripfimus , agnofces. Reliqua Tethya corio 
fuo tecta adh^rent. Quum digitis pre mitur, aqua per meatus exilit, 
alioqui fenfum fugientes. Iis inefl fapor falfus cum amarore coniun- 
dus, ob quem detergit , flatus difcutit , vt non fine ratione fcripferit 
U.^cdfis. Plinius, Tethya torminibus, & inflationibus fuccurrere,& tenelmum 
diffoluere, renumque vitia. 


De Mentula marina. 



C A P VT XXII. 


lib-b 



j?E N T V L A Marina nullus veterum, quod qui- 
0 dem legerim , mentionem fecit pr$ter Athen$um. 
^ Ko\v^cqy 4 o £ tlfVKiv fois kSftfwt&ifyjois, 

\ as $0 fos <pm,<3 Ja.Xdr1iov aj&K». Colybd$- 

\ nam dixit Epicharmus loco antedido, vt Nicander 

ait, Mentulam marinam. Sed Colybd?na ex cruftaceorum efl gene- 
rent ih libro de cruflaceis annotauimus. Horum igitur exemplo id 
Zoophytum quod hic proponimus Mentulam marinam vocamus, 
eius figura & fpecie maxime nos ad id impellente, atque etiam vul- 
gari appellatione, qua Maffilienfes & noflri vtuntur. Quantum ad 
integumentum attinet, teflaceis annumerari debet, non cruflaceis, vt 
mentula marina Epicharmi. Corio enim duro conflat, vt Tethya. 
Quum viuitintumefeit acdiflenditur , pofl mortem flaccefsit. Fo- 
ramina duo habet, quibus aquam trahit, & reiicit. Partes interna: in- 
diferets funt. Multa huiufmodi Zoophyta circa flcechadas infu- 
las capiuntur. Varia funt, alia viridia, alia nigricantia, alis fla- 

ucfcentia. . 

DeAl 



LIBER. 


De altera Mentula marina fpecie. 



[tATVT XXII/. 

8 t EQVE Zoophy tu iftudaMentula contradat for- 
| ma multum diftat,fi eam cum fcroto accipias.Ex du- 
I a quidem tefta cdftat, fed veluti cartilaginea, tpiUa, 
t rugofa,perfpicua,Eoramina a fefe feiufta duo habet, 
6 quibus aquam reiicit,quum comprimitur. Fartcs in- 
ternas indifcretas habet veluti reliqua Zoophyta. 



XXII//. 

^7:,+ 'uqPdr P T I V S Mihi non videor zoophytum id nominare 
SlfljSfl quam Pennam marinam. Eft enim pennis magnis iis 
jHsgi® mia in pileis geftati folent perfimilis. Noliri tamen 
pifcatores forma extremi alterius fimilitudine indu- 
Tooaof diti. Mentulam alatam vocant. Eit enim ea pars peni 

fine praputio,id eft, elandi fimilis, altera vero parte pennam refert. 
Pars illa crafsior qu ? glandis fpecie cft/cilTuras aliquot habet, quales 

funt brachiatum fciifura in Galeis.Qua pennam reprimat, teftu ■ 

cis tenuibus conftat.quas alumini feiffii (imiles funt, iis fubftatia aha 
quadam tener a innititur. NoSu maxime fplendet,ftella modo , ob 
candorem & lauorem. 


,30 DE INSECTIS ET ZOOPH. 
De Vua marina. 



C tA n? vt xxv. 


■ OSTRI Pifcatores oua Sepiarum racematim 
compada , a pediculo vno dependentia , earundem 
atramento afperfo, Vuam marinam nominant, de 
qua re didum eft, quum de fepiis ageremus. Sed de 
ea Vua non loquitur Plinius quum fcribit. Reru qui- 
dem non foliim animalium fimulachraineife, licet intelligereintue- 
tibus Vuam, Gladium, Serras. Sed eam Vuaintelligi opinor, qua hic 
depingitur , qua externa in parte vua flores optime expreflos refert. 
Eft autem oblonga quadam & informis mafla , ex vno pediculo de- 
pendens. Partes interna indifcreta funt, inter quas aliquando repe- 
riuntur veluti glandula parua,cuiufmodi vnicam feorfum depinxi- 
mus. Vua marina in vino putrefada , iis qui inde biberint tadiu vini 
jjl.iM4f.io; affert, ait Plinius,cuius rei caufam foetori & marino odori attribuo. 


De Malo infano marino. 



'AUVT XXVI. 



E B V S Nouis fcu anonymis noua nomina impone- 
da funt, quod hic facimus coadi. Nam cum nomen 
nullum apudveteres recentefue fcriptoresrepererim 
huius zoophyti,a fimilitudine malorum infanorum, 
qua c Albergaines noftri vocant, alij fommes damours, 
Maliinf 



LIBER. i; 

infani nomen huic accommodare vifum fuit. Vux marina fpc 
cies quibufdam videri pollet, fed quia flores vua nullos refert, verum 
foliorum potius, vel plumarum forma , quia etiam pediculo differt, 
dilucidioris diftin&ionis gratia ab Vua marina fecreuimus,&: a fimi 
litudine mali cius terreftris , quod oblongius eft ( nam eft & alterum 
rotundius)malum infanum appellauimus. Facultate ab Vua marina 
non differt. 


De Cucumere marino. 



AUVT XXVII. 


V C V M E R I S Marini meminit Plinius l i b. i x. 
BpjSijp&Ji qui & colore, & odore cucumeri terreftri limilis eft. Is 
F cftproculdubio quem proponimus , cucumerem par- 

uum figura, colore, odore referens. Digiti eft crafsitu- 
dine & longitudine, tuberculis aliquot afperfis, v eluti 
in cucumere terreftri paruo.Partes internas indifcretas habet. 


De Pulmonibus marinis. 



£c A^VT XXVI JI. 

AET' MONES Attice pro nvAwws dicuntur ab 
|lj f'M$ ^ Ariftotele, pro marino zoophyto quod fponte proue 

|f b nit. Latine ena Plinius Pulmones vocauit. Multis, in- 

Tj ||1S S quit eadem natura qus frutici, Holothuriis, Pulmoni 
^^^^Mbus,ftellis. Ab eodem l i b. xxx i i. idem zoophytu, ^ ^ 
vt opinor, halipleumo appellatur. Inter teftacea haberi ab Ariftotele (if iy 



i 3 i DE INSECTIS ET ZOOPH. 

rede dicitur. Eo enim loco Arifto.de teftaceis tantum Ipontc proue- 
nientibus tradat; Id indicat initium fequctis capitis. Sed eode modo 
teftaceos Pulmones intelligcre oportet, quo Holothuria, Tethya, & 
ftellas, id eft, corio duro contedos. Veteres de Pulmonibus marinis, 
vt de re tu nota omnibus, &vulgari fcribetes, quales elfent fufius non 
expoluerunt. Vnde euenit,quemadmodu in aliis multis rebus, vt qui 
fint nunc dubitemus. Coniicere licet Pulmones,vel a pulmonum no- 
ftrorum figura, vel ab eorundem fubftantialaxa, molli, foraminibus 
plena, nominatos fu i (Te. Vnde Arift.fpogias aplyfias pulmonibus co- 
parauit,fed an marinos, an animalium pulmones intellexerit, in du. 
iib.ii.cdf.io, bio eft. Pulmonis marini cinis adalligatus, inquit Plinius, egregie 
fu”' P l '°fi uu i a purgat. Et Pulmone marino lignum fi confricetur, ardere 
' ‘ F ’ videtur. Alibi tradit Pulmonem marinum decodum in aqua calcu- 

lofis praclare mederi, & perniones emendare. Sed ne ex his quidem 
qui fint Pulmones marini licet colligere. Qui res marinas tradant, id 
Vrtica genus quod priore parte operis noftri defcripfimus,quod no- 
ftri, & Itali obfcceno nomine nuncupant potes demereo Pulmone 
marino exhibent, fed non fine errore, vt ex iis qua de Pulmonis ma- 
rini facultatibus fcripta funt, confirmare facile eft . Nam Pulmonis 
marini cinere egregie profiuuia purgari a Plinio traditum eft , & de- 
codum in aqua calculofis perutilem efle . Qua: noftris potes vocatis 
conuenire non poliunt : nihil enim aliud funt quam fubftantia mol- 
lis, pituita: concreta perfimilis,qux in aquam abit. Quare nec in' ca- 
nerem redigi , nec in aqua decoqui corpore aliquo fuperftite po- 
teft. Adde quod nihil cum pulmonis figura, neque cum lubftan- 
tiafimile habet. Nos cum illa qua laxis affixa funt , diligentius ri- 
maremur & contemplaremur , 'inuenimus fubftantiam quan- 
dam illis harentem , corio duro & nigro intedam, intus mol- 
lem,fungofam, & fiftulofam , fpongiarum aplyfiarum modo. Ea in 
laxorum rimis nafcitur, cuius imaginem non exhibemus, quia com- 
mode pidura exprimi non poteft. Vel pulmo marinus dici poteft, 
corpus quoddam rotundum, pila marina modo, virefcens, foris fub- 
ftantia feltro fimile, intus totum fiftulofum veluti fpongia aplyfia.In 
mari aqua plenu. eft, & graue. extra mare in fe concidit & flaccefcit. 
In laxorum rimis delitelcit,& inter algas. Quum vero per mare fer- 
tur tempeftatis fignum eft, quod de pulmone marino fcripfit Plinius 
c # Jf * LI b. xvn i. Pulmones marini in pelago, plurium dierum hyemen 
portendunt. 


DeEf 




DeElchara, 


QUTUT XXIX. rr;::. T; -. 

g y O D Hic rbprqientattius tioftri pifcafotesj»)?ifcfe 
appellanti hmiiitudinc pulchri & beire ocioratifto- 
rismuemnoftri^re/hldc Galli callet vocant. Sufpicor 

tantum, nec du pro certo habeo, fit nc verem Eichr- 

ra, cuius mentionem a folo Athenio fieri 'comperto ■:»*' 

ex Archippo. Super faxaenafeitur ex pediculo exurgens, aliquando 

fupra lignarn mare dcieda , nonnunquaiiipediculo caret. Lx dma 
terreaq; fubftantia cotiftatjcute rubra contegitur, qua fublata totum 
corpus foedatur cribri inftar perforatum,laduci cnfpi/iue capita- 
ta: foliisfimile. In cibis illutile, protfus eifc Aduerfus vipera maligna 
prodeft. Vehementer enim fccat,& fupcruacuamcarncm ablumlt. 

De Spongiis. 
r ■? V 7' .v V -V. 


■ Pifdbus citerifq, animantibus marinis, tam fangui 
ne praeitis quini fanguitiis expertibus, ad ea tadem 
■deiienimus quibus parum fenfus,motufque ineft: po 
ftremo vero ad ea qui iis protfus carent,' quispiam 
tis fiiiiiliafuntpn quo genere funt Spongipxasemm 
eiuimodicffe vt fenfu motuque omnideffituti fmt, priore parte ope 
ris noftri dcmonftrauimus, Reliqua igitur qui de Spongiis dteenda 
funt more noilro percrademus. Dicuntur a Gricis & mry. 

vil & earum piliatores wsr)'® fpong i:ltorKVel f P on g iari i- A S P on 
minatura molli, laxa & fiftulofa, quicunque funt huiufmodifpon- 
giofa vocantur. Vnde pulmonum noftrornm fubftantia fcongiofa a 
mcdicisvocatur,& laxa carOprfhumidaquc qui in vlceribus accre- 

r 3 



m de insectis et zoopei. 

fcit a Chirurgis. Spongias 'in humore pratorum cnafccntes appellat 
iit,,*#* Plinius. Marcellus medicus fpongiam qui pruno fylueftn adnafei- 
tur 3 & au? in rubo rofario agrefti,qua pharmacopcei hodie Spogiam 
bedegaris nominant.Sed ad Spongias marinas redeamus, quas in di- 
uerfagenera dmerfi autores partiri funt.Diofcorides.E Spogns ma- 
res appellauere, inquit, tenui fiftula/piffas.quaru duriores tragos no. 
minarunt .fceminas aute qui contrarias dotes habent. Anitquatuor 
Sponiiaru differentias conftituit.Nam alii rari,aln ipifli, alii te- 
nuifsiml,fpifsifsim ? ,«lidifsimi 9 ,quas «Meas nominabant.Mol 
litudims , duritia: , magnitudinis earurii differenta a loco & fitu fu- 

muntur. Quiprimifuntgeperismagnitudineamplifsima (iunt,vt 

circa Lyciam , qui fecundi generis, mollifsims , qui tertij duriores. 
Omnes qui in altis tranquilifque gurgitibus funt, molliores efficiu- 
tur.qui in fummis faxis , & ab vndis procellifque agitatis, duriores: 
flatus enim ac tempeftates,Spongias,& ea qui in mari nafcuntur du 
riora reddunt, & incrementum impediunt. Quartum genus earii eft, 
quas aplyfias vocant, quia nunquam lauentur,quafi illotarias voces, 
ait Gaza, hs ampliores quidem meatus habent, fed reliquo toto cor- 
pore denfsfunt,nihilo tamen denfiores fu perioribus/ed lentiores & 
libj.ti». omnino pulmoni fimiles.Eadem tradit.Plinius ex Ariftotele. Colore 
differunt:nam illots nigricant, quasdam crocea: funt fine fuco. Arte 
Candida: fiunt vt tradit Diofcondes, e. mollifsimis recentes per ?ftus 
tincis falis fpuma qus petris cohsret,iniblatur inuerfs, hoc eft par- 
te caua furfum fpc&ante,& qua abfcift? fuerint deorfum.Si vero ?fti 
ua ferenitate ad luna fternantur perfufs falis fpuma, aut maris aqua 
maximum candorem referunt.Tingebantur etiain delitiis aliquan. 
Hl.iu4f.il. & p ur p ura te ft e pii n io. Tria Spongiarum genera nobis nota hsc 

funt.Primum earum eft qus rara: funt,patentifsimafque habet fiftu- 
las,quas nulli alteri rei aptius copararepoflum , quam hepati huma- 
no mebrana fua fpoliato,& per mediu Medo, in quo tum cernutur 
infinitarum venaru fiftuls^quaru alis funt maxim s , alis minores, 
alis minims, tamen fenfui patentes. Vocatur a Gallis grofefpome. 
Eiufdem generis aplyfias efle puto, fed prope limum & lordes nafei, 
quamob caufam tam fordids funt,vt elui non pofsint.Secudum ge- 
nus effedenfijm,quod paruas admodum fiftulas habet, & tenue quod 
ad erafsitudine corporis attinet, & molle, tatumq; mollitudinedifferc 
a primo genere, quatu ftupa crafsifsima afpeErimaq;, a delicatifsimo 
& tenuifsim o bno. Noftri efponge femelle appellant, & eft colore ma- 
li arantij. Tertium genus eft denfilsimum, fpilfum, validum, cine- 
reum, alcyonio tam fimile, vt vix nifi guftatu vtriufque diferimen 
ajnofcas.Hoc fiftulofum non eft, fed f?pius cauitatem vnam,& eam 
amplam habet, In qua Cacellus hofpitatur. His fpongiaru generibus 



LIBER. i. 

explicatis nunc de vfu dicemus qui apud veteres frequens erat,& 
valde multiplex. Martialis. 
tibi ferte datur tergenda fpongta menfis 
Vtilii y exj>reJJo tjuum leuu imbre tumet. 

Pneftabant & ftrigilum vicem , linteorumq; affedis corporibus. 
Et contra folem apte protegunt capita,Plinio tefte . Eadem ratione 
nos qui comam non alimus ad detergendum caput commode vte- 
mur, maxime afperfo falebenecontufo. Galenus aliquando noua, 
aliquando antiqua fpongia vtendumcenfetjfspius lota inlibr. ad 
Glauconcm & methodi med. Vt cum reficcandum , degerendum- 
que in cedemate,in febribus , in aliis calidis affectibus fpongia noua 
& Iota:recentibus enim plus falfuginis ineft,&, vt ait Plinius, Recen- 
tes difeutiunt, molliunt, mitigant, veteres conglutinant vlcera. Cor- 
pori adhibentur modo Ciccx, modo cu aceto, vino, frigida, aqua cxlc 
fti,cera, pofca, meile. Vlcera humida & fenilia impofits ficcat. Fra - 
dura: & vulnera fpongiis vtilifsime fouentur , fanguis rapitur in fe- 
cando, vt curatio perfpicipofsit. fic quum corporum diffedionem 
tradamus, fpongiis vtimur ad ebibendum fanguinem e venis affa- 
tim profluentem, & partium confpedum nobis adimentem. Vulne- 
rum inflammationibus imponuntur nunc ficca: , nunc ex aceto in- 
fperfe,nunc e vino, nunc ex aqua frigida. Imponuntur epiphoris ex 
pofca, & aceto calido ad capitis dolores. Ex aqua vero cselefti impo- 
kx feda recentia non patiuntur intumefeere. Imponuntur & inte- 
gris partibus, & fluxione occulta laboratibus, qua difeutienda funt, 
& iis qua apoflemata vocant, meile decodo perundis. Item articu- 
lariis alias aceto falfo madida , alias ex pofca, fi ferueat impetus , ex 
aqua.Eadem & callo falfa madida. Ad canum morfus vtiliter conci 
Ia imponuntur,ex aceto, aut frigida, aut meile, abunde fubinde hu- 
medanda,ait Plinius.Sed neque hic frigida, neque acetum mihi pia 
cct:ab his enim intro venenu pelleretur , verum mei prodeffe poteff, 
tum venenum digerendo , tum attrahendo. Circumligantur & hy- 
dropicis ficca, vel ex aqua tepida pofcave, vtrunque blandioribus 
opus efljOperirive aut ficcari cutem.Nos fumma cum vtilitate ventri 
& tibiis hydropicorum fpongias impofuimus , cute tantum acu per- 
foratarum enim facile per carnis inania fpatia aqua efluit. Chirurgi 
in vlcera fiue vulnera capitis & thoracis vtiliter fpongiam mollif- 
fimam immittunt, vt fanies defluat, & a fpongia exhauriatur.Eadem 
& ad vlcerum oras dilatandas vtuntur , vel filo alligata, quum ftridi 
funt finusjvel cera liquida denfata,vel fine filo & cera, quum magna 
funt vlcera, & parum profunda.Cum cera vero fic praparatur. A la- 
pillis, conchulis,ahifque qu? in fpongiarum fiftulis latere folent dili- 
genter expurgata, cera liquefada perfunditur, tum inter tabellas 



,36 DE INSECTIS ET ZOOPH. 

duas exprefla, attenuataqne.in fruftula diflecatur. Penicilli ex fpon- 
giis fiebant, in oculorum affedibus , autore Plinio. Mollifsimum 
genus earum penicilli, oculorum tumores leuant ex mulfo impofiti. 
Item abftergends lippitudini vtilifsimi . Prsterea fanguinis proflu- 
uium fiftunt ex aceto, aut frigida.Non alia quidem quam exficcandi 
facultate Spongis id faciunt, quibus & illud accedit, quod ferofo & 
tenui ab iis exhaufto , quod crafsius eft fpilfatur , venafque tunc ob- 
ftruendo fanguinis impetum inhibet.Idem eadem de caufa efficiunt 
falicis & cannarum flores, & pili tenues leporis. Rurfus vfta fpongia 
veteres in multis vfi funt. Vritur autem vt alcyonium, autore Dioico 
i' r jj e ^ cum p a j c j n fru dum fidile mittendo , & oblinendo vafis 
fpiraculum luto, itaque fornaci mandando , & cum figlinum perco- 
M u u dum fuerit, extrahendum.Idem Plinius. Et oculorum caufa combu- 
runtur in cruda olla figulim operis, plurimum proficiente eo cinere 
Wm. contra fcabritias genarum, excrefcentefque carnes, & quicquid opus 

fit ibi diffringere, fpiflare, explere. Vtilius in eo vfu lauare cinerem. 

Cremari etiam cum pice prodidit Plinius. Omnium, ait, cinis 
cum pice crematarum fanguinem fiftit vulnerum. Crito 
vfta vtebatur ad conferuandos capillos, vt videre eft 
apud Galenum l i b. i i. de compofitione med. 

^ 'tomi. Idem verifsime tradit vftam 
acris efle & digerentis facultatis.Cs* 
tcra petes ex l i b. x i. de fa- 
cultate fimplic. medie. 


G VI 



'37 



GVUELMI 

RONDELETII de 

PISCIBVS STAGNI M A- 

RIN! LIBER. 



De Stagnorum differentiis. 

QtAPVT I. 

TAGNOR.VM Genera funtpluradiint 

enim ftagna marina qua: Ai/inoOsVrfajvo- 

cantur a Gracis : funt ftagna lalla , etiam fi 
marina non fintjunt S£ ftagnantes aqua: 
dulces. Stagna marina fa&a funtvelamari 
exundante, alueofque fuos egrefio.vel ab 
aqua marina per ocultos & fubtertaneos 
meatus induente , id quod fieri aiunt in ea 

cftLam invlla aliaftagni parte, eaquedecauiameliorcsdhcfimt 
Dirces Vel fafta funt ftagna huiufmodi,mari per euripos hue fau- 
CCS in ‘cana loca fefe exonerante, maxime auftns diutius & vehemen. 
tiusflanttbus, quemadmodum contra etiam accidit, vtmboteahcon 
ftitutione ftagnorum aqua intumefcant,8c m mare relabantur. Ta e 
cft apud nosflagnum Latera Plinio vocatum a Pomponio mela 

ftannum Volcarum. Aliud eft non pr 0 culaNarbona,aliudeftmPro 

mneia ouod vernacula lingua nominatur. Stagna illa vel 

natura fiunt. velaite.Hancimitatictiamhodievicintmel qutvdias 
babentftaeno nolito vicinas, foffas ducunt, in quas hyeme vna cum 
ftanni aqua' exundante fubcunt Mugiles, Aurata , atqtalij piices qui 
in ftagnis marinis degere fo!ent,id quod fit longe minor. umpen dio 
quatnveteres olim pifeinas fuas extraxerint, vt Lucullus & Horten- 


, 3 g DE PISCIB. STAGNI MAR, 

fius,quipra:terimmenfos fumptusqui in exxdificationem pifcinar 
rum faciendi erant, magno alere pifces cogebantur. Alia funt , vt di- 
ximus, ftagnafalfa non tamen ob maris influxum: ea enim in lo- 
cis mediterraneis reperiuntur, funt & fontes & putei huiufmodi, 
non aliunde quam a natiua loci falfugine. Inter Narbonem &Car- 
cafum ( Carcafona nunc vocatur ) ftagna qusdam funt, mea sta- 
te in fummis sftibus ita exficcata,vtrelida in imo aqua pauca in 
fal concrcuerit, quo ne vicini vterentur in regiorum vedigalium im 
minutionem, aratro profeiffum & fubadum eft folum. In his fta- 
gnisnon reperiuntur marini, led aliarum aquarum dulcium pifces, 
illicque ob mula aqua: dulcis permiftionem viuunt : nifi quum in 
fummis feruoribus dulci aqua abfumpta falfa nimium & amara: pro- 
xima reliqua redditur.Nec dubito quin Lupi, Mugiles, Aurata:, aliiq; 
huiufmodi pifces huc illati commode viuerent,vt in oftiis fluminum, 
& in marinis ftagnis viuunt. 


Qui pifces in ftagnis marinis viuere foleant. 

[z A1>VT, 11. 

ROCELLOSO mari &: rigente hyeme, ftagna no 
lira marina magnam pifeium copiam nobis fuppedi- 
tant.Capiuntur in his Mugiles, Lupi, Aurata:, Mormi- 
ri, Salpa:, Anguilla:, Aphya: alba: , Mulli lutarij, Squil- 
luls, Cancri, ConchuIs,aliquando Corui & Coracini. 
Sed qusrenda caufa cur marini quidam pifces in iis & fluuiorum 
oftiis libenter verfentur. Marina ftagna petunt maxime pifces ijqui 
litorales funt vt Mugiles, & Aurata:. Ii etiam qui pelagij quidem funt 
fed in litora pariendi gratia fecedunt. Alij pelagij qui inlitoribus 
non pariunt, vix vnquam aut ftagna, aut flumina fubeunt,nifi quum 
auidius prsda perfequuntur : ob hanc enim caufam, Rhombi fepe in 
oftijs fluminum reperiuntur , fic & Delphinos aliquando in ftagna & 
flumina ipfa penetrafle certum eft. Illi igitur ftagnis gaudeut , tum 
quia eorum natura litoribus maris affinis eft , tum quia pifces ifti dul- 
cis aqus permiftionc gaudent, quscopiofior eft in ftagnis, ob plu- 
marum & riuulorum illapfum, vnde fit , vt iidem pifces etiam flumi- 
na fubeant,quod aqua dulci deledentur.Roma: Lupi capiuntur, mul 
tis aliis in locis & Lupi , & Mugiles , & Pafferes in fluuiis procul a ma- 
ri difsitis. In caufa eft partui aptior & commodior locus ,& optimi 
conuenicntifque alimenti copia, quo qui non capiuntur neque in 
fluuiis, neque in ftagnis inueniuntur,vt Pagri, Rubeliones,Con- 




LIBER. 139 

eri R.ais,Galei,Locufta:,Aftaci,atque alij infiniti. Quare ncc mituli 
nifccs quidam in lacu degentes praxergrediemiumfluuioruin aquis 
r,on gaudeant, & contra Humorum pifccs eorundem impetum fem- 
per fequuntur, lacuum aquas afpernantur.Id Plinius de Tigrxflumi- UUufa. 
ne & lacu Arethufa literis prodidit. Induit lacu Arethufam omnia 
illata pondera fuftinentem > & nitrum nebulis exhalantem. Vnum 
K enus'ei pifeium eft,& hic aqua: tranfcurrentisnon mifcetur.alueo, 
ilciit nec e Tigri pifccs in lacum tranfnatant. In caufa eft aquarum 

‘natura diucrfis qualitatibus pradita. His & illud accedit, quod pi- 

fces nonnulli placida & leniter fluente, alij rapida vnda deleftltur. 
Scdinaqu arum qualitatibus hoc eft animaduertendum, ede quafda 
quas omnino pifccs refugiunt,neq; in his viucrevllo modo poffiint. 

Etenim calidae quidem & frigida: pifccs alunt, modo non mimam 
neque immodicd in vtrauis qualitate excellant. Vtqua: modice lul- 
phurea: fuerint pifces alere poffunt/in contra, no poffunt.In Aruer- 
nise fonte quodam aluminofo pifces vidi. Quod fi aqua; per cumcu 
los quoidam labentes,vel atramenti futonj, vel ochra:, vel fandara- 
c2 vel aluminis, vel alterius venenata: rei qualitate cotamtnentur, 
pifces non nutriunUn bituminofo ludes lacu nullum omnino ani- 
mal, neque plantam ineifc author eft Galenus, imo cum duo m cum 
fluuij confluant longe maximi , pifeium que copia fcatentes, nullus 
omnino pifc.um Humorum oftia excedit , ac ficaptos q uls ln 
iniiciat/eleriter moriuntur, adeo tum animalibus tum pUntis ini- 
micum eft, quod exquifite amarum eft,fqualldum & ficcum. Sed de 
his fatis iam admarinoruftagnorum pifces aggrediamur, quorum 
amplior tradatioSc picta* ex opere noftro Oemanmsp.fobus, 
petenda: funt : fuperuacuum enim foret eademhic repetere , & eaf- 
dem effigies rurfus prsfigerc. 

De Aurata. 

CATVT III. 

STAGNA Marina vere cateruatim fubcunt Aura- 
| ta: vt illic sftatem tranfigant-deinde in mare remeat 
g§ non impedita:. Verum noftri ex Tamaricum ramis 

fiBf fepes contexunt, trianguli figura, cuius extremum & 

DHKBS acutum angulum ingredientibus aperiunt, rcgredie- 

^^occluduntjnaisifqucadhibitisjvcl retibus, vel vetnculo, quo m 

norc carnium opfoniis nobis omnino interdatam eft,inctedibdc 

Lratarummuftitudinem capiunt, ^“^1^ ratio tertmquoquc 

anno tantum repeti poteft.Hie Aurat? figura ab alus non mnetunt. 



r 4 o DE PISCIB.STAGNI MARINI 

quam ex libro quinto prioris partis operis noftri petes. Pinguiores 
quidem funt/et? lutum magis olet, vel quia in luto degunt, vel quia 
Conchulis pifciculifque luto viuetibus vefcuntur , tum etiam limo, 
lutulentaque aqua. Vnde& Mugiles qui a pifeibus omnino abfti- 
nent lutum refipiunt, & omnes pifces qui in puriore ftagno verfan- 
tur mirius lutum refipiunt.Nonfunt tamen ifta Aurata negligend? 
in marinarum inopia, fcd euifeerat^ coquenda funt,& fceniculi,vel 
origani, vel alterius odorata herba ramulis infarcienda, vt virofus 
ille odor euincatur. 


De Sparo. 



CcJWl Illi. 

T Litoribus,ita ftagnis marinis Sparus gaudet .• fre- 
quenter enim in iis capitur, fparo marino plane Fimi- 
Iis,& fpecic,& ceteris corporis partium tum interna- 
rum tum externarum differentiis. Macula in cauda, 
nigricante ab Aurata paruadiftinguitur. Carne eft 
molliore & nimis humida atque infuaui, cuius figuram repr^fenta- 
mus minorem quam marini Spari, quia ad eam magnitudinem non 
accrefcit in ftagno ad quam in mari. 



De Salpa. 

C^PVT V. 

a ALPv£ Quoque in ftagnis marinis frequentifsime 
inueniuntur, lineis fiue virgis a capite ad caudam du- 
dis parallelis marinis fimiles. In ftagnis tame noftris 
frequentior eft ea qua Vergaddle a noftris dicitur, id 
__ eft virgatus pifeis a virgis quibus Salpa fimilis eft , fi- 
gura ver o no item , fed Auratis vel Sparis potius : funt enim Salpa 
ipiftiores & longioreSjinter Auratas & Lupos media. Ab iis virgati 

noftri 



liber. ! 4 

noftri neque partibus internis, neque faporis infuauitate, neque car- 
nis mollitie, neque victus ratione differunt. Sed virgati in ftagno fo 
liim reperiuntur, Salpa: & in mari & in ftagno. 


De Mugilibus. 

C ^ 7» V T VI. 



? V G I L E S In mari in fluuiis , in ftagnis capiuntur, 

/ tefte etiam Ariftotele. (St /jS^oiw x&fftlstK ?ys M.f.detijfl 
u ? Tui 4osc fiajrWra) HisTb 7g.s Xlfxtcts, ygj Hi fi- 

i gura a fefe non differunt fed fapore & fucco. Nam 
1, quauis omnes fiue in mari fiue in fluuiis, flue in fta- 
gnis carne abftineant , tamen ftagnorum Mugiles pinguiores funt, 
marini ficciores, fed faporis gratioris : plus enim fordium & limi in 
ftagnis eft quam in mari , ob id libcntifsime in ftagnafe recipiunt, 
nullique fere pifces in ftagnis frequentius reperiuntur quam Mugi- 
les, neque tutius alibi viuunt,velut fadis induciis cum Lupis capita- 
libus hoftibus : ftato enim tem pore congregantur, & coeunt in gre- 
gem hyemis tempore quum ftagna fubeunt. Sale conditi Mugiles 
diu afferuantur. Quatuor Mugilu genera fecimus priore parte ope- 
ris noftri quorum omnium figuras illic expreffas habes. 


De Lupo. 

£cJPVT VII. 

V P V S Fluuios & ftagna ingreditur cum Mugili- 
busvt fupradittum eft. In ftagno marino pinguefeit, 
magifque tum palato placet quam marinus, qui car- 
ne eft ficciore. Omnium ftagni marini pifeium falu- 
berrimus eft & optimus Lupus, quia carniuorus eft 
lutoque non vefeitur. In miram magnitudinem accrefcit , vidimus 
enim aliquando tricubitalem.Quum ftagna frigoribus coglaciant, 
moriuntur Lupi,& in fummo fluitantes apparent. Quare dicendum 
magis ab his frigus timeri quam ab Auratis, Mugilibus & ceteris. 
Guius rei caufam priore tomo reddidimus , neque enim eam Iapidi 
ejui in capite eft tatiim afsigno ; nam & Auratis & Mugilibus infunt 
in capite Lapides, & in nonnullis yt in Coracino multo maiores, ta- 
men ij omnes frigore non intereunt.Hyeme & vere optimi funt Lu 
.pi;,sftate minus probantur, vtpotequi fictiores fint. Saliti non 

f j 




, 4 i DEPISC1B. STAGNI MARINI. 

sque boni ic Mugiles , nifi recens faliti edantur : tunc enim melio-' 
res funt quam fi diutius ferirentur . Recens capti duriore funt car- 
ne. Caput maxime commendatur , vt caput Glauci , omniumque 
pifeium qui pingues funt, ptopterea quod circa caput pinguiora 
funt omnia. Contra caudam Mugilum noftri magis probant, quia 
ciim Mu°iles pnchumidi fint, & pinguitudine molcfta referti , cau- 
dam ob crebras excercitationes minus pinguem pratfcrunr. Parui 
Lupi maxime qui in fofsis & magislutofis locis degunt minus pro- 
bandi, magni contra, illi enim ad pratdam perfequendam non tam 
validi Jierbis ac radicibus in luto altis contenti funt,alij non niG pi. 
fcium bonorum prarda viftitant . Vtriufque Lupi figuram expref- 
fam habes tomo primo. 


DePafferibus & reliquis planis pifeibus. 

[WTVT VI 11. 

’ c T Ccenofa regio planum educat pifcem , Soleam 
J. Rhombum , PalTere, fic in ftagnis marinis omnium 
\ iftorum , praffertim Pafferum copia magna reperi- 
* tur,quia lutum amant, quo abundant ftagna , & co- 
,J » modifsime illic pariunt.Pafferes cum ouis & femine 
(lac vulgus appellat)capiuntur, molliore funt carne,lutum redolen- 
te, minus maculofi funt, & minus flauefcentes quam marini. Soles 
in iifdem ftagnis parus funt , & prstenues, nigriores, odore qui lu- 
tum refipit,a marinis diftinguuntur.Hyeme capiuntur. Eodem tem 
pore & Rhombi aculeati , maxime ad fauces ftagnoru marinorum, 
vbi pifeibus aliis infidiantur , nec multum a marinis aut odore , aut 
fubftantia,fuccove differunt. L?ues autem cum Pafferibus in ftagnis 
capiuntur, a quibus parum differunt,inter eos Pafferes & Rhombos 
aculeatos medij. 



Dc Mullo marini ftagni. 

CAPVT IX. 

8 X Aliquot Mullorum generibus lutarium Mullum 
vilifsimi generis Plinius appellat a luto. Hunc fem- 
per Sargus fequitur , & ccenu fodiete co, excitatum 
deuorat pabulu. Hic Mullus htoralis cft,ied & opti- 
mo iure qui in ftagnis degut, lutarij vocari poffunt, 
quod illic cceno yiuat. Multo maiores marinis fiunt, no tamen ideo 
* mehores. 



liber * 

meliores, quos tamen nonnulli magnitudinis caufa pneferunt, 
cum tamen bonitate & fucci proflantia multum diftent. Figura fi- 
miles funt , colore minus purpureo, fquamis tenacioribus, lineis 
aureis a capite ad caudam dudis cuidentioribus. Nec litoralibus 
gratia , nec lutariis ftagni , laudatifsimi qui Conchylium fapiunr, 
ait Plinius , quod non line caufa quis miretur, quod Conchylia 
multo duriore fpiffioreque fine tefta, quam vt Mulli ea diffra&a car- 
nem internam vorare pofsint . Cancellis vefei nil mirum, quorum 
c fu deteriores fieri tradidit Galenus : crufta enim molli admodum 
veftiuntur,ncc femper intra teftas alienas toti conduntur, fcd fe- 
pius partem anteriorem proferunt , aliquando extra teftas reperiun- 
tur,quum capaciores quorunt. Laudatifsimos igitur Mullos dixe- 
rim, qui Conchylium lapiunt, non qui Conchyliorum carne vefcun- 
tur,fed qui inter edendum eandem odoris faporifque gratiam refe» 
runt quam Conchylia. 


De Gobionibus. 

CAPVT X. 

8 0 B 1 0 N I B V S litoralibus fimiles reperiuntur in 
marinis ftagnis irr.iyXbwci, id eft,fubflaui, nigricantes, 
& albi , qui quanuis in ftagnis degant Iitoralibus,ta- 
men multo inferiores non funt, licetque iisin litora- 
lium penuria vti, neque enim lutum multum olent, 
quia herbulis & pifciculis aliis magis vefcuntur,quam aqua lutoue. 


De Aphya Cobite & Atherina. 

CAPVT XI. 

«ganjsajf PHY A Cobitesin ftagno frequetilsima cft Uie vo- 
catur: colore, figura a Gobionibus non differt ,fed 
GpSnafit magnitudine , parua enim femper manet , Gobiones 
EJttpjKgS multo magis augefcunt.Item a fluuiatili differt quod 
fljfPI&s» breuiore fit & crafsiore corpore , fluuiatilis longiore 
& graciliore. Atherina vt in litoribusqta in ftagnis capitur vere ma- 
xima copia, lutum redolet, frixa & elixa editur. 



144 


DE PISC1B. STAGNI MAR. 


De Cruftatis ftagni marini. 



( tA 1? V T XII. 


S R I A Potiffimum cruftatorum genera in ftagnis 
noftris viuere comperio,pmer hac nulla fere alia. 
Primum eft fquilla gibba marina; omnino fimilis dor 
fi gibbo , cornu frontis, magnitudine. Diftat fapore, 
nam marina eft &\Adot,caramot noftri vocant. Alte- 
rum genus eft Squilla parua qua; nunquam maior fit, in ftagnis no- 
ftris frequentior multo quam in mari ,ciuade noftri vocant. Marina; 
prorfus fimilis eft.Tertium genus eft Cancer nomine vacans, magni- 
tudine media, fimilis marino. Chelas duas habet , pedes quaternos. 
Fcemina: intus eft pars quadam crocea qua mares carent, quam ouo- 
rum materiam efle puto. Quo tempore ouis turget, optima eft. Cx- 
ters partes interna; alba in fcemina & in mare omnes. Hoc Cancro- 
rum genus inter marinum Sr fluuiatilcm medium eiTecomperio,vt 
in marini & in ftuuiatilis vicem vfurpare poflimus: ftagnorum enim 
aqua partim marina, partim dulci conftat. Quando igitur fluuiati- 
les d efu nt, ftagni Cancros aqua hordei abluendos cenfeo , vt in ea fi 
quid fit falfuginis deponant, quibus tum feliciter vtemur in his affe- 
dibus, quibus fluuiatiies valde prodeffe pradicantur. Atque hoc ex- 
pertus profiteor , & phthificis multum auxiliari, illis, ita vt diximus, 
lotis,&iniurecapi,velcum cremore ptiifana codis phthificos diu 
fummo valetudinis eorum commodo alui. Ex iisdem cinis pulmo- 
nes exulceratos mire reficit & recreat , fi in aqua adianti, vel planta- 
ginis lotus cum lade afina,vel cum cremore ptiflana hauriatur. Ex 
eodem cinere medicamentum fit, quod a cane demorfis maxime fuc- 
currit.Quare minus rede faciut Medici quidam qui fluuiatilibus vel 
ftagni marini cancris fluuiatiies Aftacos fubftituunt, omnibus do- 



L I B £ K. 


'45 


tibus Cancris de quibus loquimur, inferioresrilli enim molli prxhu- 
midaque fubdantia condant, & qua: facile diffluat ac difsipetur, ne- 
que corpus fatis nutriat , neq; peculiare vim ad pulmones iuuandos 
infitam habeat. Cancri verofluuiatiles dulci funt fucco , teperatam 
fubdantiam indicante , quem perlibenter amplexatur natura, quo 
reficitur & fouetur, qui hxret, difsipatuque facilis non ed, & natura 
fua pulmonum malis decurrit. Cancri dagni marini figuram capi- 
ti prxfiximus vt melius a exteris eiufdcm forma: didinguatur. 


De Pediculis & aliis beftiolis ftagni marini. 


J N STAGNIS marinis nafcutur Pediculi, ita con- 
s glomerati vt pifces etia hamo iam captos abfumant. 
) A marinis neque figura, neque vidus ratione, neque 
| viribus differunt.Quare leporem ad ea qua: de ma- 

_ r rinis dida funt remitto. In iifdem dagnis gignuntur 

etiam Pulices , a marinis non differentes , & Tinea: parux, quales 
in aqua dulci reperiuntur. 




g E R M I V M Eadem genera in dagnis proueniunt, 
|| qux in mari , a marinis non diuerfa,fed inter dagni 
vermes frequentior edlongus lumbricus iis qui in 
$ corpore humano procreantur fimilis , fed breuior fi 
modo verum ed lumbricos quofdam ad ternum cu- 
bitorum magnitudinerti aliquando perueniffe. Lumbrici dagni bi- 
num cubitorum magnitudinem non fuperant, pollicis funt crafsitu- 
dine, nullas partes diferetas habent. Dicas ede intedinum tenue are- 
na plenum. In fedandis doloribus terredribus non cedunt, fi prius 
arena expurgati & in oleo amygdalino codi artuum doloribus ad- 
hibeantur vel tepide in aurem dolentem immittantur. A menfis pm 
nino reiici debent. 




S E S T A C E A Pauca in ftagnis marinis procrean- 
tur, plura tamen quam in aqua dulci:crafiioru enim 
partium eftaqua ftagni quam fluuiorum , & magis 
corporata calidiorquc,ideo ad duriora & magis ter - 
rea gignenda aptior. In ftagnis igitur rcperias oftrea 
qusdam & Conchas nonnullas , & Cochleas , eam maxime rotun- 
dam & ilriatam quam hic exprefsimus. Ceteras cum dc marinis di- 
ceremus exhibuimus. Mytuli in ftagnis etiam reperiuntur , fed 
non nifi vbi faxa funt , vel ligna haerentia. Circa hxc enim 
na{cuntur,byflo alligati, ex duabus teftis conftantes, fo- 
ris nigris intus plumbeis. Carne funt molli, fla- 
uefcente. Marinis funt longiores, fed ma- 
rini fpifsiore tefta , pala - 
to gratiores. 

f 



C APVT 1. 



r V M Nullum fit in aquis (alfisviuentium 
i pilcium genus, cuius formas plures non tta- 
1 diderimus , deinceps fequi debent aqua- 
- rura dulcium pilees , inter quos primi erunt 
, lacufttes. Cum enim a mari marinifque fta- 
i gnidifcefieris, lacus & amplitudine & lati- 
| tudine catteras aquas fuperant , & ex His riui 
plurimi jfepius etiamfluuij exoriuntur, vel 
eos praeterfluunt. Sunt autem lacuum per- 
petua; & perennes aqua;, ftagnorum non item; nam hyeme colleftf, 
vel plurimum aufts aillate ficcantur. Lacus fere omnes pilcium opti- 
morum tam funt feraces, vt in mediterraneis marini fluuiatilelque 
nondefldercntur,ve!utiin Italia, Germania , Allobrogibus.. Quo- 
rum aliqui funt lacubus quibufdara proprij & peculiares qm in nullis 
aliis aut lacubus, aut ftagnis , aut paludibus , aut fluulls repenuntur, 
vt qui anime in lacu Benaco dicitur.In Arethufa e “ e P“ cm “ ^ ( 
quod tianfcurrcntis Tigris non mifcetur aluco tcftis eft Plinius, Ii- 
cutinecex Tigri pifces in lacum tra.nfnatant.Alij funt lacubus cum 
citeris aquis communes. De propriis dicemus & communibus non 
omnibus quidem,fed de nonnullis duntaxanCiteros viris doais & 
lacuum magnorum accolis pertrafflandos relinquo , in idque ftu- 
dirnn vt incumbant , fummopere hqrtor & moneo. . Pritcrca qua: 
de pifeibus huiufmodi generatim dicenda funt, ex primis libris lupe- 
rioris operis petenda funt. 


t x 



DE PISCIBVS LAC VSTR.IBVS 


De Chalcide. 



i .<! T 2 


V T 7 11. 

H A L C I D E M’In lacuftrium numero a nobis re- 
poni fortaflc mirabitur quifpiam cura Oppianus cura 
marinis numerari^. . 

XaAx$g$ xv figioTdf n yfj «,/*&£$ (poptov), 
A 0 y> 0 d/,AVjo T£ AMjOi' «Aes 7rp^ov y 
tf ‘CSi7^yyi^b\iyoi(\ r irsi$fX}iy<d\yxXa7(j ; 

Chalcides ftJThJJk Jimul zAbramidefque feruntur 
Sedibus g/ njarm habitant, nam fdxa frequentant , 
zAut &quor medium^curua aut per littora currunt. 

^ i Praterea Athenaeus marinis fimilibus coniunxit. XaAxi $ss ^ (£ 
ofjux (iftofq l«s Et alibi : fylota. ^ o^ym Ego 

vero Ariftotelem fecutus.ex quo Oppianus & reliqui fua maiore ex 
c Jt ™- parte expifcatifunt, inter lacuftres colloco, ille enim l i b.v i i i.dehi- 
ftoria animal.Cum dixerit fluuiatiles & lacuftres a peftc quidem im- 
munesefle,fed horum nonnullis proprios morbos accidere, idque 
exemplo in Siluro & Cyprino fluuiatilibus declaraflet , idem.in lacu- 
ftribus Balero & Tillone comprobat, quibus Chalcidem addit, vt li- 
milem,ideft lacuftrem.Quod fi quis paru probet, illud faltem ex 
Ariftotelis fententia cogetur fateri Chalcidem ab eo in eo genere ha- 
beri,quod & fluuiis & lacubus commune eft, cuius generis eft Cy- 
U.sJehifl. prinus : Ioqucns enim de lacuftrium fluuiatiliumque partu & gc- 
■ neratione , hac fcribit. Kvro/wo? /$ iget&xis y \Z<ut$ , i m&q o 

r r °X5 y itsi rots x<jj>ois. -pxXyjs fodi | §1$ . 6i ctMo< cJle 

rS znxurS . tixTisQ j imus cji ro7s tSfc>djj.vx(j rliv Tufe-fm nf\ rfv 
\i‘jMW7rfcs (sc j(^/i(D2v.Cyprini quinquies aut fexies pariunt,maxime 
iuxta fydcrum rationem, Chalcis ter.Reliqui femel anno.Parjunt au- 
tem omnes in ftagnis ftuuiorum & arundinetis lacuum. Quare cum 
Chalcidemfquem Gaza Erica interpretatus eft , quam etiam Dorion 
tcfteAthenao KaA&SiJclu) vocauit) Ariftoteles vel lacuftrem velflu- 




'1U.BE/K1!.: I aC j 

uiatilem effc ccnfuerit, qualis ca fit,& quo nomi ne hodie nuncupe- 
tur inueftigare oportet. Chalcidem igitur lacuftrcm efle puto qua: in 
Allobrogum Iacubus fatis frequenter capitur, Lugdunumque defer- 
tur^ [elerin nuncupatur,ob maximam fimilitudinem quam habet 
cum pifciculisparuis,Triffis fimilibus, quibus abundat Oceanum ma 
re celerinos Galli vocant. Eandem efle puto qua: in Italia Sardanel- 
la vocatur a maxima cum Sardinis fimilitudine,cuiufmodi etiamfjsrc 
Larius lacus, qua: aMediolanenfibus Agonas nominatur. -Eandem 
etiam producit Verbanus lacus, nili quod maior fit, Illa: in Iacubus 
ita pinguefcunt,vt quum in craticula affantur , pinguitudo. voluti 
oleum deftillet,a qua pinguitudine fuftt qui Liparim appellant. Ma- 
xima copia Vere capiuntur, & muria condita: feruantur minores, ma- 
iores non itcm,quia non xque in fale poffunt contabefcere. Squ alnis 
te&2 funt tenuibus, facile d eciduis, argenti terfi modo corpus fplcn- 
det.Os habent magnum fi totum corpusfpe&es, branchiarum oper- 
cula incifa.Pinnis, cauda, partibusinternis Sardinas referunt. 



De altera Chalcide. 



C cAl? VT IU. 


A Eundem cum fuperiore pifcem Sara- 
appellant, quem in Iacubus fuis capiut , & muria 
condiunt, ac infumo exficcant,vt alio tranfuchere 
poffmt.Huius generis quida funt minores, Sardinis, 
velThriflisparuis tam affines, vt vix intcrnofcas , vt* 
pidura noftra demonftrat. Alij ad magnarum Thriffarum magnitu- 
dinem accedunt. Chalcides tradit Ariftoteles a pediculis infeftari, 
quo in loco videtur mihi pediculorum nomen latius patere:vt eo be 
ftiok omnes infedte comprehendantur. Locus eft huiufmodi. tw 5 
yzXxfei e/a-sriT rr\ rsari^i V7ro & fcfJryict yy'o<A J ‘ 

foqfSQ. Chalcis vitio infeftatur diro (fic Gaza re&w r textuum inter- 
pretatur) a pediculis multis natis fub branchiis interimuntur. 



ISO 


DE PISCIBVS LACVSTRIBVS 


ruwp- 


lH-ll 


namtt.up.S. 



CcJVVT 1111. 



5 I Cyprinorum nota propria fit palatum carnofum 
habere lingus vice, plurima quidem funt Cyprino- 
[ rum genera. Nam qua; Tinca & Brama nomina- 
! tur, atque plures alij pilees palatum carnofum ha- 
bent. Quoniam vero qua: Carpa a Gallis omnibus 
vocatur, inter carteros omnes pifces maxime carnofum palatum ha- 
bet, atque ita euidens,vt vulgus etiam linguam appellet, eam pro ve 
terum Cyprino hic deferibemus, & Cyprinum elfe comprobabimus. 
Aliquot alios quibus nota ha:c communis eft cum quibufdam aliis 
huictanquamfpecies fubiiciemus. Sed primum id perueftigandum, 
lit ne Cyprinus pifeis marinus an fluuiatilis , an lacullris. Oppianus 
cum marinis litoralibus rccenfet. 


yjf7r&miTi oi tpiXot ajyta.\o7Q. 

Et aliquando poli de partu matinorum pifeium loquens. 

Utrti o w&C/.wiQ yc rtt/ ij-WoiQv IctQr, 

Neque hunc folum fed etiam alios omnes quorum Ariftotelcs 
meminit, Oppianus marinos facit. Athenams a marinis non feiunxit, 
et^m A riftotelem citans.Ki^r^aws toj' irosfis K^orL 

auonyi^ua v.At Dorion eode Atheneo citante inter flu 
uianlcs & lacu ft res collocat. Aa&u v dV iwlvs o? tois M jurajo» ^ m- 
Miuoisxg&x&yut ygaip} urus. X(7rAu%vov y^xSQfats •/.v&y.ct.w. Prior locus 
eft .Cyprianus ex carniuoris & gregalibus eft pifcibus,vt tradit Arift. 
Sed hunclocu poftea excutiemus. Alter eft. Dorion vero in lacuftri- 
bus& fluuiatilibus numeras lic fcnbit. Lepidotu quem vocant quida 
Cyprianum, A rift.fine controuerlia aliquot in locis fluuiatiles Cypri 
nos elfe facit, vt quu nonnullis pifeibus palatu carnofum pro lingua 


LIBER. iji 

datum effe ait,veluti inter fluuiatiles Cyprino.Et alio in loco de flu 
uiatilibus & lacuftribus tradans,vt Silurum, ita Cyprinum toni- Lu - dehi J i - 
truo fopiri magno fcribit/ed leuius. Item alibi de partu lacuftrium ‘ltksjtbift. 
& fluuiatilium fcribens. Iamvero experientia docet non folum in Cd ? 
fluuiis,fed in lacubus magnis & in ftagnis Cyprinos nafci. Quare no 
refert fi inter fluuiatiles vel Iacuftres annumeres. A Gallis omnibus 
Carpe vocatur. Genere ab Italorum Capione differt, vtpoft dicetur, 
quod propter eos dico qui nominis affinitate in eum errorem indu- 
fti funt , vt Carpionem Italorum cum Carpo, noftra confuderint. Cy- 
prinum Veneti unam vocat, Romani ‘Burbamm, alij Carpanum, alij 
Carpenam. Kinrfvoi & K mpvms a Gracis vocatur. In lacubus & in 
fluuiis quibufdam ad infignem magnitudinem accrefcit : vidimus 
enim qui trium cubitorum magnitudinem attigerit, nec folum lon- 
go fed fpiffoeft corpore , fquamis tegitur maximis & latifsimis , a 
quibus Xtm&oTov appellatum fuiffe puto a Dorione. Vix enim alium 
reperias qui validiores vel latiores habeat fquamas . Colore eft fla- 
uelcente rf&xime quumfenuit. Iunior colore eft magis ad fufeum 
inclinante. Capite eft breu i pro corporis ratione, Tincis hac parte fi- 
milis.Ore eft medio labris adipofis,carnofis,flauefcentibus. Ex fupe 
rioris labri lateribus iuxta angulum fciffura: oris extat appendix 

vtrinque vna, mollis, flauefcens L , in acutum deficiens P°^ sis 

appellare.Supra has alia: breuiores funt, & ideo minus euidentes ni- 
gricantes. Dentibus caret Cyprinus, fed horumvice os palati medio 
infixum planum habet, kue, triangulare, ex aduerfo,in parte infe- 
riore offa duo incifa,in gulam recurua. Oculis eft mediis, ante quos 
funt foramina-Pinnis natat latis , du$ fits funt ad brachias magna, 
in medio ventre dua inter quas & caudam alia eft vnica, qua ferra- 
eo aculeo & valido innititur , inter hanc & pracedentes eft excre- 
menti meatus.Ex medio dorfo vmca erigitur ad caudam fer J conti- 
nua robufto etiam inciibque aculeo fulta. Cauda lata eft , ex nigro 
rubefcenSj vt & poftrcma pinna. Linguacarct.vtiam diximus , ftd 
eius loco palatum carnofum dedit natura fapomm percimedomm 

■ caofa.quod euulfum linguatformam adeo refert, vt non folum vuj- 
rnis fed etiam viri dodt lingua vocent, 6c lingua veram eifc pratra- 
dtedefendant, adeo difficile eft opinionem euellere , qua in ammts 
hominum penitus infedit. At qui in os viuorum Cypnnotum digi- 
tos immiferit, qui viuos mortuofve diffccuerit, cernet fuperioti oris 
' para fiue palato carnofam fubftantiam affixam, inferiori nullo mo 

■ do terentem, nec vllo pafto folutam aur liberam, vt-lingua dici no 

dcbeat,nift imperfefla admodum incertaque.Itaque non iarn fate _ 

& inueteratte opinioni nemo fidem adhibeat, fed Anfto- 

teltcue ficfcribenti. £v oras fV «"H- 



, 5 Z DE PISCIB. STAGNI MARINI 

yyixwcuo$v%(!pi r yX&Tt&v tyv<n fdpfy&ri S' &fU§^S i 6^v'l t y*-f> x, vx tui o 
motsluv lytovut 6 &pa.yosi<fi QpioSbis potiat Tm&iMM tv%7s xtncpt 
ms.ufilois /j.y tmntXfxlyoii htf&as Sox^vIcwlUv tmx/ yXw/^r. Aquatiliu gene 
ri quos pifcesvocamus,data qde eft lingua, fed imperfe&aftncertaq;, 
oflea enim nec abfoluta.Sed palatu nonullis carnosu jp lingua eft,vc 
lut inter fluuiatiles Cyprino, ita vt nili diligeter infpexcris, lingua id 
cfle videatur.Huiufmodi palato carnofo proditi funt & alij pifccs, vt 
Balerus,Tinca,& plures lacuftres q lingua & detibus caret. Qui den- 
tes habet qbus alimetu retinere queat, iide & lingua obtinet oflea,im 
perfeda,inferioriq; parti h?rete,velvt lingu? illi olTe? detes infigipof 
fcnt,queadmodu nonullis in palato.Nullis horu palatu eft carnosu. 
Sed ad Cyprinu redeamus.Is jp corporis ratioe verricula vel magnu, 
vel pariiu habet.Hepar mediu,in quo fellisvefica nigricas.Splene ma 
gnu, pinguedine obducta inteftina.Ouis diftetuvetre fcmp repias,qa 
qnquies autfexies anno parit,autore Arilt.ledex ouis incremetutar 
du eft,ouaq; edita a mare leruatur quu cogefta repererit, reliqua pe- 
reut.Cyprinus enimBalerus &fimilesvadis le intrqdut cjfcu parturiut 
ac fi^penumero lingulas fceminas, mares tredccimvcl quatuordecim 
perfequutur, fcemina oua progrediendo emittit, mares fe&antes Ce- 
rne fuu ouis afpergut, verum plurima pereuntreum fcemina no ftabi 
iis,fed mutans continue pariat, dilsipari oua necelfe eft, videlicet ea 
qua no in materia inciderint aliqua fed excepta ab vnda ferantur, ll 
lud vero notandu no folum maris & fcemina' comiftionc Cyprinos 
nafci,fed etia ip6te,& line vllo maris & fcemina femine, ‘id quod ex- 
perientia mihi c6firmauit:vidi enim in aquis in caua loca & monti- 
bus fepta receptis & colledis fpote generatos Cyprinos, in qua loca 
nec riuus,nec ftagnu,nec palus, nec lacus, nec fiuuius vllus, nulla de- 
nique aqua prater calefte influxilfet. Qua Galli omnes Carpam vo 
cat,vcteru Cyprinu elfe exfuperioribus notis perfpicuu eft, maxime 
ex frequeti partu, ex fquamaru magnitudine, ex eo quod lacuftris fit, 
& fluuiatilis fententia Dorionis & Arift.Na quatit ad Athenailocu 
ia citatu attinet, dicimus integrum no efle,neq; enim carniuorus Cy 
prinus ab Arift.ponitur,cum herbis, muco, luto yelcatur,neq; verba 
haefenfum vllu habet: r o yX®!&> iyjmlZ ^ 3 .%^ 5’ w zm- 

«0, tradit enim Arift.lingua Cyprino deelfe fed eius loco palatu car 
nofum habere, idq; maxime in pifce que exhibemus cofpicitur. Sed 
de hac nota fatis iam diximus.Noftri Cyprinos in pifeinis fcviuariis 
includunt, alij in paludes & ftagna coiiciurit, magno prouentu:nam 
tertio vel quarto quoq; anno maximos quofq; diuedunt, relictis par 
uis ad propagationem. In Iacubus Allobrogum & Italia* vt in Lario 
capiuntur Cyprini admirada magnitudinis. Capiuntur in flumini- 
bus&riuis,vt in Sequana, A rari, Lado. Vniuerfe qde carne funt mol 
liore,humida , paru glutinofa , fatis infipida,fed pro locoru in quibus 
jpueniut,& nuriutur differetia, magis minufue falubres vel infalubres 




LIBER. i 

funt.Qui in fluuiis magnis vrbibus vicinis earumque fordes excipien 
tibus degunt, mali funt fucci, a quibufdam tamen cupediarum ama- 
toribus valde probatur,quod pingues fint & praegrades, magis proba 
di qui in rapidis Sr puris aquis nalcutur & viuut.Qui in paluftribus & 
ftagnatibus aquis, lutu olet. Lapis palati aegris in graui febris $ftu alie 
uametu aliquod adferre traditur q> fitim fedet &refrigeret.Eode fan 
guinis e naribus fluxiones cohiberi fi ore cotineatur,funt q affirmet. 

De Cyprino clauatofiue Pigo. 


c j ? v t i. 

Mediolaneflbus Pigus vocatur pifcis,Gr$cisveteribus 
% vt arbitror incognitus, quamobre nomine Gr^co atqj 
4 ctia Latino vacat, etia fi Plinius huius metione fecerit, 
® vt mox dicemus,nulIo tame jpprio nomine impolito. 
UzymJk Vulgi ergo appellatione fequ etes Pigu nominare pol 
fumus.vel,quia exCyprinoru eft genere a clauis qui c mediis fquamis 

exiftuntCyprinuclauatu vel aculeaturedtevocabimus.ycnoc maxi- 
me diferimine a eseteris diftinguatur.Huc optime exprefium Pilis mi- 
hi dedit GuinusMedicus.Eft igitur Pigusex Cyptinoru genere, qui 
in Latio & Vcrbano lacu tanti repetitur , vt affemt Mcdlolanentcs, 
Cyprino ita fimilis.vtdeptis aculeis Cyprinu cile affirmes. Eft enim 
eode corporis habitu.Pinnas totide eode in loco litaSjOSjOculos.pala- 
tu eode modo carnosu, interna omnia fimilia habet. A brachiis line 
curua dufta eft.piais notata.colore eft glauco, yetre rubeface. Squa 
mis magnis tegitur, S quari medio oriuntur aculei acuti vcluti eryftal 

lini. Vita moribus, fapore,fucco, Cyprino fcpenori fimilis.mfi q, pau- 

lo melior eft.Pigu efle cuius meminit Plm.lib.ix.du? certiffim? aozx 

demonftrat.Plinij verba primi fubiici em tis, deinde notas declarabl- 

mus.Duo lacus, inquit, Itali? in radicibusAlpiu Larius Si verbanus ap 
pellatur, in quibus pifcs omnibus annis V ergiliaru ortu exiftut.lqua 
mis c6fpicui,crebris atq; pr?acutis,clauori caliganu effigie , nec am- 
plius q circa ei mefetn vifuntur.Not; funt h?, prior q, in Lario &Vet 
bano tati lacu reperiitur hi pifces,teftibus omnibus horu lacuu acco 
In reliauifq; Italia: populis. Aitcrafumitur ex clauis e mediis fquamis 
enatis vt piftura oftedit.quos clauis caligaribus coparat Plin.Sut autc 
caligecalceameti militaris genus ad mediu vfq; tibiam, vt m antiquis 
marmoribus,& numilmatis perfpicitur.vnde claui cahgares.quic - 

gis affigebantur vel ad conftringenda vel ad ornandu, quales Tuis 

etiam horiis: calceis futis affigunt. 



154 DE PISCIB. LACVSTRIB. 


De Cyprino lato fiue Brama. 



CATVT VI. 

a i Cyprinorum genera plura ftatuenda funt, eis non 
inepte pifcem iubiiciemus, quem Galli Brumam vo- 
cant, Itali Scardolam & Scardam: fquamis enim , cor- 
poris {pecie, vita Cyprino fimilis eft, fed latiore cor- 
pore & compreffo,quod illi ex lacuftribus & fluuiati- 
libus maxime conuenit,ac proinde ea differentia a Cyprino diftin- 
guetur. Sunt qui ob nominis affinitatem quam Bramam vulgus vo- 
cat, Abramidem cfle putent, fed non fine errore : nam Oppianus,& 
Athenseus qui Abramidis meminerunt, Thriffis femper coniunxe- 
runt vt fufpicari necelTe fit Abramides Thriffis iimiles effe,vel eiuf- 
dem generis, atque marinas qua ftatis temporibus fluuios fubeant, 
qua de Brama dici no poflunt.Quare rebtius Cyprinus latus dicetur. 
Eft autem pifcisfluuiatilis&lacuftris, maximus & Iatiffimus, capite 
paruo pro corporis magnitudine , dorfo repando & cultellato, corpo 
re compreflo, fquamis magnis te&o.Linea a branchiis ad caudam du- 
dacuruaeft. Ad branchias pinna dua funt, in medio ventre duaa- 
lia,ab excrementi meatu alia eft ad caudam continua. Huiufmodi 
pifces in lacubus maximi nafcuntur. Vidi in Aruernia lacu quodam 
Bramas qua binum cubitorum longitudinem, pedum totidem lati- 
tudinem squarent. Stagnantibus aquis delectantur, illicque muco, 
herbis, luto vefcuntur. Quare in his tantum fluuiis reperiuntur qui 
tarde fluunt, turbidaque funt,& craffiore aqua, qualis eft Araris,mul- 
ti item in Gallia Belgica, nec in iis ad eam vnquam magnitudinem 
accrefcunt, ad quam in lacubus & ftagnis. Carne funt molli, pingui, 
excrementitia,a nonnullis tamen habetur in pretio. In craticula afla 
tur,vel Farina bene fubacta & pifta includitur aromatis codita, fed 
fuauior eft quam Falubrior. 

1 T» . 


J54 


liber. 


De Cyprini mira Ipecie. 



QtAUVT VII. 

E C Potui nec debui ftudiofe leftor filcntio praterire 
m miram Cyprini fpeciemqu? Lugduni in foro pifcario 
P viua empta eft, dum h$c commentaria mea pr$loiam- 
ilrvSv y iam committenda eifcnt.Nullus fuit qui non, demptis 

capite & roftro, Cyprinum effe iudicarit huncpifcem. 
Nam fquamarum figura & colore, pinnis, earundem fitu, cauda idem 
plane eft cum Cyprino.Pinna dorfi initio aculeum incifum habet , vt 
in Cyprino.Eundem aculeum habet alia pinna qu? excrementorum 
meatum fequitur,qus rubefcit,item cauda; pars eirefpondens. Tota 
cauda lata eft vt in Cyprino.Duas alias pinnas habet ad branchias, fi- 
militer duas in ventre.Caput habet non protenfum vt Cyprinus fed 
Delphini capiti fimile,roftrum fatis longum fed obtufum quale reue- 
ra pictura rcpr^fentat.ex fuperiorc roftri parte iuxta oris fciffuram ap 
pendix carnofa vtrinque vna depedet,vt in Cyprino, hac fuperior eft 
alia breuis & vix apparens nifi propius infpicias vtrinq; etiam vnica. 

DeBallero. 





£ U T V T VIII. 
LVGDVNENSIBVS &lacuumquiin Allo- 
brogibus funt accolis, pifcis Brams corporis fpecie 
1 valde affinis Bordeliere nominatur, quod litora femper 
1 fectetur & qua:rat : bord enim litus fignificat . Hunc 
* Baller um efle puto cuius inter ftuuiatiles &lacuftres 





I 5 6 de piscibvs lacvstrib. 

bis meminit Ariftotelcs. Bramstam fimiliseft vt parum cautis pro 
bramisfanc vendatur, fed ab iis magnitudine corporis & fquama- 
rum differt, & pinnarum ac cauda: colore. Eft igitur Ballcrus capite 
breui ore paruo,fine dentibus,fcd horum loco offa habet afpcra, fine 
lingua, fed palato carnofo.Pinnas duas habet ad branchias, duas alias 
in medio ventre, ab excrementi meatu vnicam ad caudam vfque , in 
dorfo aliam.Pofteriores pinna cum cauda rubro colore perfufa funt, 
vt in Percis fluuiatilibus videre eft.qnain dorfo eft nigricat . Linea a 
branchiis ad caudam curua produ&a eft.Branchias quaternas habet. 
Os in medio palato habet, ex aduerfofita funt offa duo loco inferio- 
re, altera parte ferrata quibus contrario occurfu cum palati offe her- 
ba atteruntur.Ventriculum paruum habet, inteftina pinguedine ob- 
lita,hepar ex albo rubefcens,in quo fel viride, fplenem rubrum. Vita 
& moribusa Cyprino non differt. 


De pifce fuperiori fimili,& proprio 
Lemani lacus, 



CAPVT ix. 

a V P E R I O R I novalde diffimilis pifeis eft Lemani Ia 
cus proprius qui Vangeron ab accolis vocatur, Mugili- 
bus roftro fimilis eft,led paulo lon'giore.Dentibus ca- 
ret.Pinnas duas fubaureas habet ad branchias , ift nic- 
dio ventre duas alias croceas , ab excrementi meatu 
vnicam,in dorfo aliam.Cauda in duas definit, quas fquama: initio in- 
tegunt, etiamfi non adhireant. Cyprino & corporis Ipecie & carnis 
fubftantia fuccoque affinis, & vilis habetur. 


DeTin 


libe r: 

De Tinca. 


157 



C^PVT X. 


I N C JE nomen ab Aufonio vfurpatum hodie quo- 
^8 i§fp ^ Ue * n ^ a ^* a & ^ £a ^ a feruatur.Pifcis hic in lacubus fta 
prM= gnis k fluuiis qui rapidi no funt viuit. Ex viridi flauc- 
S0w kit, corporis fpecie, pinnis & carum fitu, palato carno- 
pSySJSJ*! fo Cyprinum imitatur, fquamis autem differt, paruis 
enim admodum & tenuibus tegitur, muco femper obdu6tis,quam ob 
caufam Tinca: lubrica: funt.Pmerea circa oculos circulus in Tinca 


ruber eft, in Cyprino flaucfcens.Linea a fuperiore branchiarum parte 
defcendens corpus mediu interfecat.Pinnas duas habet ad branchias, 
alias duas in ventre, vnam a podice, aliam in dorfo breuem fine acu* 
leo . Cauda ? in pinnam latam definit. Lapillos habet in capite Aura- 
ta & reliquorum marinorum modo. In ima oris parte offa ferrata pro 
dentibus.Branchias quaternas duplices. Ventriculum paruum , fel a- 
queum in hepate, veficam geminam aere plenam in ventre, oua pau- 
ciora quam Cyprinus.Nutritur aqua, luto, & muco , quamob caufam 
paluftribus & lacuftribus aquis, & fluuiis tarde fluentibus gaudet. Vi- 
lis eft,& pauperiorum cibus. Aufonius. 

£t 'virides vulgi falatia 7 inu. 

Craffo,gIutinofo,excrementitioque eft fucco.Sunt qui Tincam, 
Ariftotclis effe putent, quem Fullonem vertit Gaza, de quo 

ha:c tantum Ariftoteles. 6* 0 4^ uta - > <W<0*ls lv Ub.^deU- 

MuA^ t &y&tuos '0 $ tffts.Id eft, Fullo quem vocat, litora petit tran- 
quillioraffed is quoque gregalis eft.Pra:terea eundem effe cum eo qui 
Dotionirra^iC? vocatur. Athen^us. Tradis. Aa&uv h ?a> ■zKg/ iyjvut 
5 l cmc rvi s^rjQas tS yvcxptas.vyqbv, tpvai nay(gs casita eft,FuI 

lo.Dorion in lib.de pifcibus ait fullonis deco&o macula omnem elui. 

Alij dubitant sitne idem Fullo Ariftotelis, & Tntfdjs Dorionis, cuius 
dubitationis caufam nullam video, cum Fullo Ariftotclis lacuftris fit 
velfluuiatilis, Dorion vero marinos duntaxatpifces numeraffe vi- 
deatur . Quod vero Tinca & Fullo idem fint non inde neceffario ef- 
ficitur, quia Tinca: decocto fordes dcterguntur. Idem enim & An- 
guillarum^ Ichthyocolls, & aliorum pifcium admodum glutino- 

v 5 



*57 


de piscibvs lacvstkib. 


forum decoctum pmeftarc poteft: nam lento & glutinofo humori 
quod pingue c!l&fordidumha:rec, atque vna vtrunque abluitur & 
tollitut.Tinca; quidem muco obducuntur ,& fefe mutuo lambunt, id 
quod aliquandoobfcruaui, bis Lucios vulneratos fefe adfricare, 8c 
muco vulnera conglutinare tradunt.Non immerito a P.IouioPlati- 
na repreheditur,qui Tincas antiquitus Maenas fuiife exiitimauit,cum 
Mxax folum fint matin?, Tinca; paluitres fiue lacu lires & fluuiatiles. 
Vidi Roma: Iudatos quofdam Medicina exercentes qui carpo & plan 
tis pedum Tincas per dorfi longitudinem dlfciiias admouerentinfe- 
bribus ardentilfimis.Sed id liiliin tempore liat, non modo nihil pro- 
fuerit, fed maxime obfueritmam frigiditate intro repellente , ac ma- 
gis conftringente augetur incendium. 



De Salmonum generibus. 

CAPVT x/. 

_i VL TA genera Salmonum (latui polfunt, vnum 
i eorum qui in Oceano nati flumina eodem influentia 
b fubcunt, alterum eorum qui in Lemano lacu reperiun 
|tur,aliud eorum qui in Benaco, aliud eorum qui in 
rapidis fluuiis & riuis e montibus ortis viuunt.de qui- 
bus omnibus fuis locis dicemus Tuiffc Salmones fluuiatiles & mari- 
nos indicant Plinij verba LH.ix.In Aquitania Salmo fluuiatilis mari- 
nis omnibus prafertur.QuiPiinij locus duplicem fenlum habere po- 
teft.vt Salmo fluuiatilis malinis Salmonibus prsfcratur : de iis enim 
pifeibus loquitur Plinius, qui pro locorum varietate principatum ob- 
tineant, vel vt Salmo fluuiatilis marinis omnibus ptatftet.Sed Salmo- 
nes marinos elfe experientia comprobat: in Ligeri enim Garumna, 
Rheno, atque aliis Galli* & Germania: fluminibus' certum eft capi 
Salmones etiam nonnunquam mira; magnitudinis e mari illuc pro- 
fedoSjin quibus fluminibus aliquadiu enutriti, pinguiilimi,fuauiflimi 

atquelautkimiredduntur.Quiinfluuiisreperiutur aliunde no pro- 
nai Trutt* vocantur.Quod ii cui mirum id videatur, contempletur 
qujfo diligentius Salmonis ac T rutt? fpecie.ac notas fingulas, ispro- 
culdubio eas omnes adeo confentire perfpiciet, vt facile mihi fitaiien 
furus.Hoc ego in Salmone S: Trutta magna (quam Salmonatavul- 
o-usnoftrum vocat) fum expertus, nec notam vllam qua diuingui 
poffent comperi.Idcm periculum feci in Salmone paruo , & eiuidem 
magnitudinis Trutta, aeque eandem in his fimilitudinem compen.Id 
omnibus commune eft, quod pofteriorem dorfi pinnam paruam ha- 
bent 



LIBER. ij8 

benr St fubrotundam,pingucmque.Sed fingula declarabimus fuis lo- 
cis.Nunc de Salmonum lacuflrium generibus dicemus. 


De Carpione. 




ftdPVT X1J. 

?NTER LacuftreSjTruttas vel Salmones Carpio ab 
i Italis nominatus reponetur , quod figura patrium nu- 
vj) mero St carnis fubflantia illis fit fimilis, vt ex collatio- 
O. ne cuique perfpicuum ciTe poterit. Recte igitur voca- 
Se bitur Salmo vel Trutta Bcnaci lacus, quod in nullo 
alio reperiri omnes affirment. Ferunt olimin Italia SPirae appella- 
tum, deinde quum quidam cui carius pifeis hic venditus fuerat facete 
dixiffet fe Carpione emiiTe,indc vocari cceptum pto Pirnc farjime, Eli 
igitur Carpio pifeis pedali magnitudine, capite, ore, dentibus , bran- 
chiis, pinnis, cauda, fquamarum paruitate Truttis fimilis. Corpori 
maculas afperfas habet nigricantes & rufas. Ventre eft, candido, late- 
ribus aureis, dorfo nigricante.PinnuIam dorfi pofteriorem adipofam 
habet, qua: Salmonum St Truttarum nota efEHoc tantum a Truttis 
differt quod ventre fit paulo prominentiore, Se roftro longiore. Cz- 
tetum partibus internis, carnis fuauitate & fubflantia Truttas opti- 
mas refert, quantum guftu deprehendere mihi licuit, quum per litora 
Emaci iter facerem. illic eninr diligentius Carpiones contemplatus, 
6ealTos& elixos mihi parari iuffi fine vllo condimento , vt verius de 
fucco Se fubflantia iudicare poffem. Tanti faciunt pifcem hunc Itali 
vt vix vllum alium vel marinum, vel fluuiatilem cum eo conferen- 
dum putent.Et eft reuera pifeis bonus, carne duriufcula/rccaque, mi- 
nime olutinofa,rubefcente, denique omnino Truttis vel Salmonibus 
fimili Editur Carpio elixus ex aceto.Solent St Benaci accol? in farra- 
gine frixum, foliis inuolutum, aceto irrigatum per vicinas vrbescir- 
cunferre.ldem mos eft apud nos Cemeneorum montium incolis in 
Truttis feruandis St alio mittendis. Aiunt Carpiones diu feruatos con 
tabefeere & deteriores fieri, quod Se multis aliis pifeibus accidit, maxi- 
me iis qui delicatiore ,St friabili funi carne. Contra qui duri St gluti- 
nofifunt, alternari meliores fiunt, St concoctu faciliores. 


i€o DE PISCIBVS LACVSTKIB. 


De Salmone Lemani lacus fiue V mbla. 



T> VT XI 11. 

V L L V M apud veteres fcriptores nome reperi pifcis 
^ |81£, » eius qui a Lemani lacus accolis Vmhle dicitur. Acne 
IB&f v quis nominis affinitate decipiatur differt ab Vmbrapi 
| £ (ce quiin Gardone Galli? noftr$ Narbonenfis flumine 

$5 capitur,quauis Iit is quoque in Truttarum fiue Salmo- 
num gcnere.Item ab eo eiufde nominis qui in Lado noftro reperitur, 
qui Mugilis fluuiatilis fpccies eft.Eft igitur Vmbla, Lemani lacus Sal- 
mo, magno ore, non (olum in maxillis dentibus armato, fed etiam fex 
magnis in lingua.Corporisfpecie, pinnarum numero fituq; partibus 
internis Truttis vel Salmonibus fimilis.Caput liuefcit.Brachiaru oper 
cula argetei funt coloris,in extremo aurci.Hepate eft carnofo, in quo 
fel fitu eft.Carne eft fuaui,ficca & dura cum Tenuerit . Aliquado duos 
cubitos longi huiufmodi pifces a Lemano lacu Lugdunu. aduehutur. 

De altero Salmone Lemani lacus fiue V mbla altera. 



T vt XIII/. 

I S C B S valde inter TeTe fimilcs non Tolum tractatio- 

• ne,Ted etiam nomine coiunguntur,vt T hriik,Tnchi- 

! des & Trichiz . Sic fimilis fuperiori Vmbla: hic quem 

* exhibemus, Vmbla etiam vocatur, fed difcrimmis cau 
\ fa cognomen additum fuit, appellat enim Lemani Ia- 



LIBER. 161 

eus accola Vmble cheualier, fortalfc ob magnitudinem, pratftantiam 
& robur.Neque vero a fuperiore folum differt,vel fexu,vel state, vt 
ex fequenti deferiptione petfpicuum fiet.Eft igitur hic pifeis Salmo* 
nibus &Truttis,qus vulgo falmonats dicutur,fimilis,roftro rccur- 
U o,quo a fuperiore differt, id enim longius habet, & acutius. Maxil- 
la inferioris extremum incuruum in maxillam fuperiorem eius rei 
gratia cxcauata recipitur, •vt in Salmonibus videre elt.Maxill§ lineis 
multis diftincls funt.Dorfum ex csruleo nigricat. Venter aureo co 
lore, Hepar fkucfcit,in co eft fel/ple nigricat. Verticulus gula: fub. 
icftus eft,longus,fpiffus, cuius innumerabiles funt appendices, que. 
admodum in fuperiore.In infignem magnitudinem accrefcit._Car- 
ne eft frcca & dura, in affulasdiuiditur.qua: Caryophyllis confixj m 
craticula affantur, & oleo fiue butyro irrigantur.. Paratur etiam hic 
pileis Trutts modo.Caputmaxime commendatur vt Salmonis. 


De Truttis. 



l^ATVT XP. 

auMfcae» R VTTAS Salmones effc fiuuiatiles vel lacuftres 

^^™mo eft qui negare pofsit.fihas cum Salmonibus 
£ marinis qUi flumina fubeunt diligentius contulerit, 
3 & partes omnes tum internas tum externas, vita mo, 
riLeaccuratiusinfpexcrit. Sed vt : Salmonum, ita 

5ES 

f . , ir r „ rma ni 2 Allobrogum capiuntur, quxTruttzfalmo- 
narxTd eft in^almonem verf^^codcm carnis rubore.De his nunc 

’ nnalescobisflippediracLcmanuslacus, quas Salmones la- 

birorum magnitudinem accrefcir. Trums alus fim.lis vel lupen 


1 6z DE PISCIBVS LACVSTRIBVS 

Vmbla:,vel Salmoni femina:, maxime roflro recuruo, fquamis mi - 
noribus quam Salmo minufque argenteis , fed pluribus 8: fre^uen- 
tionbus maculis purpureis cofperfa.Pinnis, earum fitu, maxime pin- 
na dorfi pofteriore adipofa, partibus internis, carnis fubftantia & co 
lore Salmoni fimillima.Tales Trutta: permagna: e lacu Lemano Lu 
gdunum deferuntur, quas primo afpe&u nemo eft videndis Salmo- 
nibus afluctus,qui non Salmones effe contendat. Aufonius in Mofel 
la Sarionem pifcem medium facit inter Salmonem & eum qui Sa- 
lar ab eo vocatur. Sitnc Sario T rutta noftra , dubitotfolam enim in 
magnitudine differentiam ftatucre videtur. Vcrfus cius funt. 

7&jue inter geminas fj>ecies,neutrumpe & -vtruntjue 

Qui nec dum Sario, nec iam Salar ^mbtguuf^ue 
- ■ Amborum medio Sario intercepte fub &uo. 

•In multis Gallis fluminibus Trutta: cum fenucrint,lacuftres 
Truttas squant magnitudine.Aiftate caro magis rubet. Lacuflribus 
& fluuiatilibus pinguibres funt marini Salmones in amnium dulci- 
bus aquis faginati,citiufquc fatiant.llls carne funt ficciore,atq; hac 
maxime differentia inter vcfcendum fecerni poffunt. 


De Lauareto. 



CcAT>VT XVI. 


ERN AC VLIS & propriis vocabulis in rebus no- 
ftris explicandis & veterum nominum penuria vti 
cogimur, vt in pifce qui in lacubus Allobrogum tan- 
tummodo reperitur nominando , vulgi appellatio- 
nem fequimur &Lauaretum vocamus, quem Sal- 
monum Truttarumque generi adiungendum effe fuaderet pin- 
nula illa dorfi pofterior adipofa Salmonum & Truttarum gene- 
ri propria, nifi multa alia reclamarent, vt oris conftitutio Thnf- 
fis quam Salmonibus fimilior, os fine dentibus, caput compreffum, 
corpus maculis carens, caro mollis & candida. Lauaretum igitur in- 
ter Salmones & Alofas ambigere merito dicemus. Is quod nuquam 

fordidis 




LIBER. 163 

Corel idus fit,fed bene ablutus (It, ob munditiem & candorem no- 
men habere videtur.Lacuum Allobrogum proprius eft vtBurgetij>& 
yEquebcletij. Nec vllus eft qui in Italia , Germania, Gallia, aut alibi, 
vfpiam viderit.Pedali eft magnitudine, corpore vtcunque compreflo, 
Alofte vel Harengi modo : cos enim pifccs capite & ore plane refert. 
Maxilla: dentibus carent, fuperioris latera inferiora operiunt & clau- 
dunt.Corpus fquamis tegitur argenteis. A branchiis per medium cor 
pus reda linea dcfccndit.Pinnas duas ad branchias habet, totidem in 
medio ventre, proxime anum pinnulam vnicam,in dorfo priorem 

maiufculam , pofteriorem paruam & pinguem , Salmonum Trutta- 
rumque modo. Cauda in geminam definit longam & latam, in ex- 
tremo nigricantem. Branchias quaternas, duplices habet , cor angu- 
latum, hepar fine felle. Autumno parit.Carnc eft candida, molli, lua- 
ui, minime glutinofa , boni fucci, mediocriter nutriente.Ex prsdidis 
Jacubus fapiffime Lugdunum conuehitur. 


De Pifce Lemani lacus Bezola 


vulgo nuncupato. 



fci <? VT XVII. 


T Lauaretum lacus Burgctius & A-quebelctius fe- 
. r U nt,ita Lemanus Bczolam vulgo didam, non admo 
| dum difiimilem,nifi quod colore minus eft candido 
4 ad caruleum inclinante , roftro acutiore , capite mi- 
l nnre, ventre latiore & prominetiore.Nullum pileem 
rtureriascumquo melius coparari poflit, quam cura Harcngo,quem 
iLaiinis d epinximus.Carne eft molliore quam Lauatctus,& ab eo 
(bpoftsfbauitate.S: fucci bonitate mulcum fuperatur,nec m pretto 
■habetur. Propriuseft pifeis Lemam lacus. ^ ^ 




DE PISCIB. LACVSTR.13VS. 


De alio pifce proprio Lemani lacus. 



QtA^VT XVIII. 

S T Et alius pifcis Lemani lacus proprius qui ab ac- 
colis la Farra,vc\ Ferra, vc\ Pala dicitur, Lauarctos vel 
ThrilTas referens, magnitudine cubitali, ore paruo 
fine dentibus, vt in Thriflis, colore cinereo , corpore 
_ depreffo, & lato fquamis , pinnarum fitu & numero 
Lauaretis fimilis. Linea a branchiis ad caudam reda & candida du- 
cta eft. Pinnulam dorfi mollem pinguemque habet , caudam latifli- 
mam.Carne eft candida &fuaui, qua: Lauarerorum Truttarumque 
carni non cedit.Aiftate & Autumno capitur, Hyeme in altis gurgiti- 
bus latet.Salc conditur & feruatur in Hyemen. 




CAPVT XIX. 

fgVGDVNENSES Pifcem qui in Arari inuenitur 
^ Lota vocant, qui a Gebennenfibus Motella quali Mu 
' ftella nominatur.Pifcis eft fl uuiatilis & lacuftris , Mu- 
| ftella: marina: vulgari, de qua l i b.i x. operis noftri 
de marinis pifeibus diximus, fimilis admodum, nili cl 
corpore rotundiore & {pifliore.Ex maxills inferioris extremo pi- 
vnicus veluti ex mento barba propendet, nullus in fuperiore cmi- 
,vt in marina.Pinnis quatuor natat, dua: funt adbrachiasfita:,dua: 


liber. i( 

in ventre, ab ano vnicam continua habet ad caudam, huic squalem 
& fimilem in dorfo,quam prscedit alia pinnula.Cauda mucroni o-Ia 
dij figura flmilis cft.Paru u lis fquamis corpus tegitur, quod e rufo tu- 
(cum eft, & maculis nigris vndulatim difpofitis confperfum. Dentes 
paruulos & tenues habet. Muco oblita & lubrica effc Lota,vt Anguil- 
la.Ventriculiimparuum habet cum multis appendicibus, inteftina 
conuoluta, hepar albicans, in quo fellis vcfica, qua: ex viridi flauefcit, 
fplenem rubrum, veficam oblongam, aer e plenam.Branchias quater- 
nas & dtfplices.Nafcitur in lacubus & fluuiis leniter fluentibus, vt in 
Arari.Hepar pro corporis ratione magnum eft, & delicatu habetur, 
oua noxia, quemadmodu oua barbi, qua: ventriculu kdunt,& aluum 
turbanr.Caro tota a Lugdunefibus-habeturdn pretio.Si quis Lotam, 
Muftellam lacuftrem vel fluuiatile appellauerit,non inepte mea qui- 
dem fentetia fecerit, modo no eam accipiat, qua: ex mari fluuios petit 
qualis eft Muftella Aufonij qui Muftelle nomine Lampetra noftram 
defcribere videtur, dequa fufius diximus in opere de marinis pifeibus. 



C^JVVT XX. 

N Lacubus & fluuiis minime rapidis Lot? fpecies, 
vel ei perfimilis pifeis nafeitur qui a vulgo Barbota no 
*|18 ||B minatur.Lotam corporis fpecie refert , nifi quod ro- 
|p| ftro eft acutiore, item cauda tenuiore & magis in a- 

cutum deficiente, ventre prominentiore, aliis omni^ 

bus fimilis:Nam veluti e mento cirrus propendet, ab excremeti mea- 
tu pinna vnica eft continua ad caudam, huic alia refpondet in dorfo 
paulo longior, hanc procedit altera paulo longius quam in Lora a po 
ftetiore diflita. Corpus eodem modo coloratu & maculofum , cutis 
leuis eft & lubrica. Vita etiam & moribus conuenit.Hepar habet ma- 
gnum & delicatum,albicans.Carne glutinofiore eft quam fupenor, 
muco enim & cceno vefritur,in eoque delitelcit. 



f%> 


G VLI E EMI 

F.0NDELET11 DE 

P I S C I B V S F L V V I A T I- 

L I B V S LIBER. 


De fluuiatilium pifcium differentiis. 

£zA?VT I- 

^ VONIAM e lacubus magnis nonunqua 
fluuij’ riuiauc oriuntur, lacullribus pifcibus 
fluuiatilcs lubiungimus, fepius vero e fonti- 
bus etiam paruis maximi fluuij promanant. 
Pifces qui in iis capiuntur, vel in iis procreati 
I funt, vel e mari adnatarunt, quorum alij in 
| oftiis immorantur, vel vlterius in dulces vn- 
das non penetrant , vt Mugiles, Lupi, Pafle- 
rcs,Sturiones. Alij dulci aqua adeo deledan 
tur,vtlubire non definant, donec ad fontium ipforum fcaturigines 
perucnerint,nifiintcrcipiantur.De his omnibus diduri non fumus. 
De nonnullis qui mari relido fluuios petunt iam didum eft, in prio- 
re operis noftri parte.Pmerea qui in ipfis fluminibus nafcuntur funt 
innumerabiles, atq; horum permulti fluminum quorundam proprij 
ad quorum tradationem & explicationem, diligentiam atq; operam 
conferre debent maxime ij qui celeberrimis fluuiis funt vicini. 
Nunc igitur eos tantum trademus qui & celebriores funt,& llluftrio- 
res,a Salmone dudo initio, qui quamuis in mari natus fluuios fu eat, 
tamen quia adeo dulci aqua gaudet, vt natali folo relido, in illa per- 
petuo viuat,ncc in mare reuertatur,vt opinor, quia in mari rarius ca- 
piatur, in fluuiatiliu tradatione locum habere poteft, maxime cum in 
lacuftribus pifcibus , de quibus proxime diximus, nonnulli Sa mo- 
num generis habeantur. ^ 


LIBER. 167 

De Salmone. 



QiA 7 Vl 11. 



1 ALMONVM differentia: aliquot diucrfa etiam 
] nomina ex varia altatis inclinatione impolita effc di 
) cuntut: maximum enim & quiitm fcnuitjSalmo- 
1 nem proprie vocant , hoc minorem quique medix 
' eft aetatis Sarionem, liue vt alij legunt, farionem ex 
AufonioTnMofella, cuius verius citauimus quum in lacuflribus de 

Trutta loqueremur, Galli differentias duas agnofcuntjinagn os, Sal- 
mones vocant, paruos Tdra/o .Prxterea marem a fcemina diffingunt, 
hanc enim ob roftrum magis aduncum, hami modo, Seromiappel- 
lant.Salmo in Oceano tantum nafeitur, qua de catifa fluuiostatiim 
eos fubit qui in Oceanum influunt, fallunturque ij qui in Rhodano 
capi exiftimant-Plinius Salmonem nuncupauit.Grxcis incognitum 
fuiffe,& ideo Grxco nomine carere nihil mirum, cum Grxci veteres 
in Oceanum non penetrarint-Galli hodie ide nomen retinent, item 
Germani ii recens (it pifcis/m falitus mutato nomine Ucbs ab eis no 
minatur. A Tlandris Saelim. Vere ex Oceano in flumina fe recipit, 
in Rhenum in Germania, Garumnam & Dordonam in Aquita- 
nia Ligerim, Sequanam in Gallia, Tamefim in Anglia. Gre- 
gatim natant Salmones cum Alolis', fefe m altum fcpe effe- 
runt , in aqua dulci pinguefeunt , & falfo omnifucco depofito dul- 
ces , fuaucfque fiunt & eo magis quo longius d mari recefferint. 
Inituris nonnunquam pariunt. Thunnos aequant magnitu. 
dine , paruis fquamis teguntur, quibus macuk rotunda: afper- 
li funti iis etiam notatum cil caput , fed frequentioribus & maiori- 
bus in femina qus dicitur, quam in mare. Dorfum caeruleo eft co- 



168 DE P 1 SCIB. FL VVIATILIB VS. 

lore, ad nigrum vergente. Venter argentei coloris imulus. Maxil- 
la inferior furfum recurua cft, fed in fcemina magis. Dentes habent 
in vtraque maxilla longos & acutos.Item in lingua oculos magnos, 
branchias quaternas. Pinnis totidem natat, dux ad branchias fitx 
funt,alix dux in vetre qux fubfunt ei qux in dorfo eft maior, quam 
fcquitur alia minor , adipofa quam Salmonum & Truttarum ge- 
neri communem efle diximus. A podice vnica eftcarnofa& pin- 
guis. In pinnam deficit bifidam cauda lata, vt ab ea Salmo meri- 
to 'ntervVfos nominari pofsit. Ex his externis notis prxeipuas non 
omifit Aufonius in Mofella quum dixit. 

Vecte paniceo rutilantem uijcere Salmo 
TranjierimJ.au cum njaga n verbera cauda 
Gurgite de medio fummas referuntur in ajndas 
Occultus placido tjuum proditur atpuore pulflts 
Tu loricato frjuamojk peElore frontem 
Lubricus , ftj dubia faBum fercula ctena 
Tempora longarum fers incorrupta morarum 
Praflgnis maculis capitis } cut prodiga nutat 
Aluus^opimatocpue fluens abdomine e venter . 

Quantum ad internas partes attinet cor angulatum habet, ven- 
triculum oblongum cum permultis appendicibus, hepar rubrum in 
quo fellis ex viridi nigricantis vefica h^ret.SpIen ex rubro niger eft. 
Caro priufqua coquatur albicat. Coda vel falita rubefcit,pinguis eft 
maxime in vetre, tenera, friabilis,duIcis,ob id citofatiat, maxime ca 
pitis & abdominis partes , qux quum elixx in aqua folum eduntur, 
ventriculum replent, & naufeam faciunt. Quocirca magis eos pro- 
bauerim , qui in vino, aceto & fale multo elixant.vel qui aftulas ca- 
ryophyllis confixas in craticula aflant,& cinnamomo, faccharo, ace 
toque condiunt. Recens falitus vituperandus non cft. Plinius Sal- 
monem fluuiatilem Aquitanix marinis omnibus prxfert, idque iu- 
re, carnis enim teneritudine &fuauitate prxftantes in his qux dixi 
fluminibus capiuntur. Optimi etiam ex Rheno Bafilcx edutur,mul- 
to meliores Antuerpianis , qui quamuis aliis pinguitudine non ce- 
dant, tamen faporis gratia , & fucci bonitate aliis funt inferiores, 
eam , opinor , ob caufam quod illic mari propiores fint. Pifces funt 
carniuori,in mari latent, ob id rarius capiutur.Horum felle ad ocu- 
lorum fuffufiones & maculas, purulentafque aures rede nos vti pof 
fe arbitror, eorundem pinguitudine ad aurium dolores.Carne falita 
& vfta ad vlcera capitis manantia. 

De Par 



De Paruo Salmone. 


C^^VT 111. 

ARVOS Salmones qui pedem vjium vix fuperat, 
Galli & Aquitani Tacons appellant, fimtque Truttis 
adeofimiles, vt vix a peritis internorcanturjnili pro- 
pius infpexerint.Sed aliquid eflc quo difcernatur ca- 
pite de Truttis docebimus.Cum igitur parui ifti Sal- 
mones maioribus omnino fint fimiles, dempta fola magnitudine, & 
in iis folum locis capiantur, in quibus Salmones, non polium no exi- 
ftimareTaconem, Salmonem eflc qui in fluminibus non in mari 
nafcatur, quorum aqua cum frigidior fit,& ad procreandum minus 
idonea quam marina, breuiores gignit Salmones. Adde quod in pro 
prio & natali folo fcelicius omnia proueniunt,quam in alieno. Id in 
Lampetris cernitur, qus in fluuiis genitis femper marinis funt mino 
res, nec in eam vnquam magnitudinem accrefcunt.Quare autTa- 
cones necefle elt efle Salmones in fluuiis natos , aut recens in mari 
editos , qui patres fccuti fint, certum enim elt Salmones in mari pa- 
rere , Tacones autem vel minores adhuc elfe quam vt pariant , vel 
imperfedos efle Salmones , & veluti abortu editos , id indicat quod 
in iis nunquam vel oua vel femen , quod lac vujgus appellat , repe- 
rias.In Garumna & Ligeri frequentes & optimi habentur. 


De Truttafluuiatili. 



Q zA T V T 1111. 

? V A M Galli Truitte vocant, nos inde mutuato nomi 
| ne Truttam appellamus, non Trodam: eftenim jE.- 
1 liani Troda idem pjfcis cum Amia , vt ex vtriulque 
f deferiptionis collatione docuimus lib.vhi. ope- 
ris noftri de marinis pifeibus. Sunt qui maiore Trut- 
tamJramSalmonatam vocamus, Sarionem Aufonij elTe credant, 
vt iam in lacuftribus diximus. Aliorum iudicio Trutta noftra Salar 
cft Aufonij. 

‘Purpurei (que Salar Jlellatus tergora guttis. 

Truttarum differetiis proximo libro explicatis aliquot alias ad- 
demus. Qusdam funt parus, & esc quidem albx,cuiufmodi multas 



! 7 o DE PiSCIB.FLV V1ATILIBVS. 

Santonum & Boiorum fluuij alunt ,alia his maiores funt & flaua 
quales in Erari capiuntur, quas vulgus ob auri laminulas quas vna 
cum arena hauriunt flauefcere credit. Sunt quadam fub nigra ma- 
culis rubentibus notata, colorem illum ex fenio contrahi exiftimo, 
ea enim omnium maxima funt,& iis hmiles qua Trutta falmona- 
ta vocantur, quod Salmonibus magnitudine fere pares fint, qua in 
magnis Iacubus Allobrogum, Italorum, & Germanorum capiutur, 
quas lacuftres Salmones optimo iure nuncupare poiTumus , cute 
quide nigricante, fed carne iubrubra & ficciore in fenedute. Sed de 
fluuiatilibus nunc agimus, ex quibus alba cubiti magnitudinem vix 
attingunt, capite mugilem quodammodo referunt : funt enim capi- 
te breui fubrotundo,carnofo,vel potius pingui,coIoris ladei. Denti- 
bus acutis maxilla & lingua armantur.Dorfum ex albo modice fla- 
uefcit. Corpus fquamis paruis tegitur, & cute qua facile rugatur , & 
a carne diuellitur,abfceditquc.Guttis rubris eadem fpargitur. Linea 
reda a capite ad cauda duda eft.Pinnis quatuor natant quemadmo 
dum Salmo, duas itidem in dorfo,a podice vnicam habent.Corpore 
funt fpiffo in caudam latam deficiente, eaque fimiliter in pinna bre- 
uem fed latam.Hac maxime parte Trutta magna a Salmonibus, & 
parua ab iis quos Tacones appellari diximus difcernuntur : in iis 
enim cauda gracilcfcit,in Truttis femper lata eft, miliis pinna cau- 
da longa & bifida vt in Alofis, in Truttis breuis & non aiuifa. His 
accedit roftrum acutius in Salmonibus quam in Truttis. Partibus 
internis a Salmone & vmbra fluuiatili non differunt, nifi quod ven- 
triculi appendices plures & euidentiores habent. Eas qu$flauefcunt 
& nigricant ab albis differre comperio, quod illis roftrufit acutius, 
& veluti in fronte macula nigra.Praterea alba minores funt,& car- 
ne minus flauefcente.Trutta vefcunturpifcibus,vermibus,arena. ; 
Aqua pura & frigida mirum in modum deledantur,quam ob cau- 
fam aquarum fcaturigincs miro defiderio conquirunt , & in fontes 
amnefque , ex altis & praruptis fcopulis proruentes incredibili im- 
petu feruntur, id quod in Gardonis Gallia noftra Narbonenfis flu- 
uii pracipitiis fieri experientia compertum eft, in ea enim fubeun- 
tes Trutta nonnunquam decidunt in difpofita a rufticis retia , qua- 
rum temeritate admoneri nos oportet, potentiorum viribus ceden- 
dum effe,vt illud prudentifsimc dictum fit. 

Felix tjui nunquam direxit brachia contra 
Torrentem. 

Ex his efficitur vt haud falfa effe credamus qua de iifdem feri- 
bit Paulus Iouius in libello de Romanis pifeibus , eas aduerfos am- 
nes, vel e pranuptifsimis etiam cautibus decidentes incredibili impe 
tu fubire. Ab Nare enim fluuio in Vclinu lacum , qui hodie pedclu- 

cus eft, 



L I B E K. j- 

cus eft,ftupenda velocitate volucrum modo afcedere credi, qui lacus 
ab altilsimo montis vertice certis primo coarSlatus anguftiis,& mox 
tota aquarum mole prxcipitatus,nec fubiectis quidem cautibus ma- 
defactus, veluti e cxlo in ipfum profluentem Narem effunditur.Mul 
tis in locis Truttx optimx habentur. Vnde mirum no immerito eru- 
ditis hominibus videtur, nullum falte nobis nunc notum, apud vete- 
res Romanos Truttx nomen latinu fuiffe,cum Truttarum magnam 
copiam, vt nunc, ita olim fuburbanos amnes fuppeditafFe maximeve 
rifimile fit. Solus ex Latinis Ambrofius Tro&a nominauit , fed eam 
vtiam monui, intelligere oportet, qux a Trocta JElhm diuerfifsima 
fit:ea enim marina eft Delphinis infeftifsima. Non defuerunt qui Lu 
pum varium veterum fuilfe cenfuerint ex Columella , quum Lupos 
fine macula pifeinis includi pofle afTeueret,alibfque effe Lupos dicat, 
qui varij appellantur, vt Lupi illi marini fint qui amnes fubeut, varij 
autem fluuiatiles qui fint Truttx.Scd ea opinio ex eo facile conuelli- 
tur,quod de marinis tantum metionem faciat Columella , ufque qui 
in pretio haberentur.Poftremo Lupos varios ad eorum diferime qui 
Plinio autore Lanati a candore dicebantur di£to$fuifle oftendimus 
libro nono operis noftri de pifcjbus marinis. Vtruque mare noftrum 
nobis fuppeditat,& vtrunque illic exprcfsimus.Truttx prxfertim fe- 
nioris caro ficcior eft Salmonis carne , nec xque friabilis , ideo con- 
coftu difficilior . Sed quo puriores vndas fe&antur , eo meliores ef- 
fe neccfle eft. Qux in lutolis & ftagnantibus aquis degunt , deterio- 
res. Medicos audiui qui faxatilium marinorum loco, Truttas febri- 
citantibus , aliifque xgris edendas apponi iuberent , quorum fen- 
tentiam non probo. Quanuis enim T ruttx aduerfo torrentium im- 
petu fatigentur, & inter faxa degant , permultum tamen earum ca- 
ro a faxatilium carne diftat,qux tenera eft, & friabilis, leuiS, quxquc 
facile & concoquatur, & diftribuatur, denique optimi fucci. Sunt ta- 
men Truttx fanis cibus gratifsimus,& bonus, prxfertim fi calidx nec 
diu afleruatx edantur. Sunt qui eas non probant nifi ftatim ac ex 
aqua educis funt, atque adeo vius in feruentem aquam confician- 
tur. Alij in farragine frigunt, & inter folia nucis iuglandis , aut alia 
odorata conferuant. 

y 1 



i 7 i DBPISCIBVS FLVVIATILIBVS 

De Vmbra fluuiatili. 



fc^TVT V. 

S V I Citra diorifmum de pifcibus loquutur, Vmbram 
marinam cum fluuiatili perperam confundunt, cum 
hac ab illa permultum differat.De marina Arifto.Ga 
lenus,Athenaus,Oppianus, Plinius, Columella locuti 
funt. De fluuiatili fotus, quod fciam , meminit Aufo- 
niusin Mofella. 

Effugiens oculos celeri leuis umbra, natatu. 

Nos marinam libr.v.operis noftri.De pifcibus marinis defcripfimus, 
nunc de fluuiatili dicamus, qua non foliim nomine fed & colore ma 
ririis fimilis eft,a quo vtrique nomen: corpus enim eft opaci loci mo- 
do fubfufcum & fubobfcurum , cubitalem magnitudinem non exce 
dens. Galli Narbonenfes demptis Monfpelienfibus, Vmbram vocat. 
Pifcis eft ex Truttarum genere, Carpioni Italico corporis afpedu affi 
nis.Pinnis & earu fitu a Trutta non differt.Duas itaque ad branchias 
habet, duas in ventre, ab ano vnicam, in medio dorfo priorem maio- 
rem, pofteriorem minorem , fubrotudam & pingue, fquamasparuas 
& maculofas fimiliter habet.Carnis fubftantiam , partefque internas 
omnes eafdem habet. Capite vero aTruttis differt, quo Carpioni .fi- 
milis eft: capite enim longiore eft quam Trutta, ore minore, nec tam 
hiante , roftro no acuto fed obtufo maxime in maxilla inferiore, fine 
dentibus, & fine magna maxillaru afperitate. Oculis eft patulis, cor- 
nea tunica aurea , pupilla nigra. Corpus a medio fenfim gracilefcit, 
in caudam tamen latiufculam & pinna bifidam, latifsimam deficit. A 
branchiis ad caudam linea reda per medium corpus produda eft. 
Branchis intus funt quaterna, ventriculus longus & fpiffus,pinguitu 
dine qua lade candidior'eft,obdudus, a quo multa apophyfes pen- 
dent. Hepar rubet cui alligata eft fellis vefica , fel nigerrimum eft, 
fplen longus & niger .Intcftina fine gyris vilis ad anum demiffa funt. 

Vefcitur 


liber. 

Vefcitur terra, aqua Umo * vnaque cum his & cum arena auri iami- 
nulas haurit, obid vukus auro nutriri vmbra credit, & reuera in ven 
tnculo & inteftinis aiftum reperiri certirsimum eft. Came eft ficea & 
alba, qualis eft Truttarum paruarum caro . Hyemc latet, sftatccutn 
Truttis capitur , cui cum in fucco & fubftantia permultifquc aliis fi- 
jnilis fit.Truttarum generi & tractationi fubiecimus. Pura aqua ma- 
xime dele&atur. 


J 7j 


DeAttilo. 



C^yvr vi. 



i,X Fluuiatilibus pifeibus maximos exequi cum fta- 
ftuiflemus, a Salmone quicetaccam magnitudinem 
^attingit exorfi,Trutta: & Vmbra: tradationem ad- 
f iunximus , quod eiufdem fint generis, & in multis fi- 

_ I, miles , etiam fi magnitudine pares non fint. Quibus 

explicatis ad magnos reuertimur, in quibus eft Attilus Pado procul- 
dubio peculiaris, etiamfi quidam hac de re dubitent, quibus vix fieri 
pofle videatur , tam vafta: magnitudinis pifcem in fluuio nafei, quin 
potius e mari amnem fubire.Verum id mihi a vero alienum non vi- 
detur , cetaceum pifcem in vaftis Padi gurgitibus & recefsibus pro- 
creari & nutriri . Quod fi vel in Mediterraneo mari , vel Oceano 
'nafceretur, vel illic, vel in aliis fluuiis repertum aliquando fuifle 
necefle foret, quod nemo vel vidit, vel fcripfit vnquam . Quare 
Padi folius alumnum dicemus efle Attilum, de quo hsc Pli- 
nius. Attilus in Pado inertia pinguefeens , ad mille aliquan- 
do libras , catenato captus hamo , nec nifi boum iugis extractus. 
Hunc vere a nobis reprafentatum fuifle indicat nominis affini- 
tas : ab Italis enim iddello & c Aduno & csldeno vocatur . Indi - 
catpifcis ipfius figura nufquam alibi quam in Pado vifa . Poftre- 


I?4 DE P1SCIB. FLV VIAT1LIBV S. 

mo ipfa 'magnitudo. Huc accedit doctorum hominum quibus Italia 
hodie ornata eft confenfus, in quibus cft Calcagninus qui cum fatpe 
in Pado Attilum viderit, in cpiftola quadam optime exprefsit , quam 
adicribcre ineptum non fuerit, quod nulla alia deicriptio Attilii no- 
bis ptopitisinciiendum proponere pofsir, ea eft huiufmodi. Quod i 

ffle percontaris an Attilus quem Ladanu vulgaris nomenclatura fo- 

let appellare, is fit que Italia Moroncm, Vfone Panonia vocitat, pau- 
cis refpondeo.me eundem no exiftimare.vel ex Plinij teftimonio.qui 
eum Pado vult cile peculiarem, quo loco de propriis quorudam am- 
nium pllcibus agit. Sed ego vt tecum agam liberalius , non modo te 
adPlinij/ed ad oculorum etiam tuorum teftimonium ptouoco.To- 
tam itaque Attili effigiem, ac membraturam quanta potui breuitate 
perftrinxi,& quia non fatis perfpicue id fieri poifet, nifi noti alicuius 
pileis exemplo vteremur. Hyccam fiue Sturionem , qui nullo ferme 
loco non nafeitur, mihi propofui. Qgi licet in mari natales habeat, 
folet tamen aduerfus amnes mira fubire voluptate , donec iam prae- 
pinguis redeat. Moronis fiue V fonis exemplo vtendum non duxi, 
quod neque ij pifces cognofcantur,ncque mihi eoru imago fatis me- 
moria inhaireat. Sic ergo accipe. Attilus hoc differt ab Hyccafiuc 
Sturione,quod Sturio pelagius eft, Attilus amnicus & Pado peculia- 
ris.Sturio non temere vifus aquare quatuor talenta attica, id eft,tre- 
ccntas lihras.Plinius feribit Attilum ad mille libras, id eft,fupra x 1 1 1, 
talenta excreuifle. Qua magnitudo fane infigitis , & raro perfpicua. 
Attilus quum ad certam magnitudinem cxcreuit , fquamas hifpidas 
abiicit,quas per quinq;verfus difpofitas gerit, in luffima fcilicet dorfi 
fpina,cx vtroque latere geminatas, & fibi qu afi parallelas , extremus 
verfus pinnas attingit. His abicflis taclu lasuis euadit, nec habet 
quod vnguem offendit-Contra Sturio femper hifpidas fquamas fuas 
tota $ftate retinet-Caro Sturionis callu habet,& mitifice palatu oble 
fiat, Attili contra fluxa cft & mollis, & palato parum jucunda. Exifti 
tnk pifcatores tsjwaf&ddd eft, partem priorem Attili.ad poftetiorem 
vix eam habete proportionem, quam quatuor ad vnu.Tota enim vix 
huius pifeis (ita eft in capite & parte capiti attigua. Qua: obferuatio 
etfi ad Sttltione etia aliofqs pifces pertineat, autore Ari.ac Phn.cmus 
verba funtvidelicet:capita pifeibus portione corporu maxima,fortaf 
fis vt mergatur: tamen in Attilo nefeio quomodo pr^ter ceteros lucu 
lenta eft atq; admirabilis.Parui fiunt oculi Attilo in tata mole capitis. 
Sturio & Attilus habet os in parte jpna,eo prope in loco cui in ceteris 
perfe&ioribus animatibus refipodet omoplat^.Os vtriq; fine deti us, 
fied Sturioni ferme orbiculatu, Attilo multo maius,& ad lineam o i 
qua incifium,quo aperto vafto illo hiato pifces deuorat,quos reipiran 
do aj' AntiMu/fit» pifcatores putatjcotraxit.Loca pifculeta maxime 



liber.. 


'75 


frequetat,hybcrno pracipue tempore Vorticofas voragines: ad quas 
pifces frigoris impatietes, teporis gratia ie recipiunt. R.oftru Sturioni 
refimu ac latiufculu,ad imagine fere Delphini & oxyrynchi. A teilo 
planu & paulo minus qua in mucrone delines. Attilo tergi color al- 
bicans & lanofus, Sturioni vergit in glaucu. QnodPliniustraditde 
Clupea minimo pifciu,li Attilo co paretur, qua vena quadaeius fau 
cibus mira cupiditate appetit, curnq; ita exanimat : hoc libi ingenue 
incopertu noftra artate pifcatores teftantur. Ceterum quod inertia 
pinguefcat,quod catenato capiatur hamo, quod nili iugis boum ex- 
trahatur, hac & certa fiunt, & Padi accolis dant quotidiana Ipcctacu 
la.Hactcnus de Attilo Calcagninus,quibus pauca addemus ad Atti- 
lum agnofcedum non inutilia. Os claufum ad obliquam linea inci- 
fum eft,fedapertu & hians rotundu. Ante illud pendent e rollro ap- 
pendices carnofa & molles.Branchias opertas habet,ad quas pinna 
fit* funt.Clypeata offa tergo gerit Sturionis ritu, fed ea tempore abii 
cit,quod in caufa cft cur alij fine olsibus.alij cu ofsibus depingattpoft 
qua: pinna dorfi eftvnica,cui parte fupina fubiacet dua, quales om- 
nino fiunt Sturioni. Cauda etia in duas deficit. Sed ne iis qua antea a 
nobis diSta fiunt repugnare videatur quod dixit Calcagninus, os At 
tilo & Sturioni efife in prona parte , cum dixerimus Sturioni, Galeis, 
pluribufq; aliis pifeibus, quibus os no eft in proptu, fed fub rollro la- 
tet.vt in Sturione & Attilo, illis effe in fupina no in prona parte, ani- 
maduertendu eft Calcagninu no fatis reae,neqi ex Arifto.fententia 
prona parte appellaffedupina enim diceda eft no prona, qua fub ro 
ftro eft.qua veter & vifcera cotinetur,qua vero fuperior capitis pars 
& dorfiim, prona , vt refte fic dicamus Attilu & Sturione os habere 
in fupina parte Vranofcopu in prona^Juod Arift.authoritate com 
probamus. Is enim de pifelu genere & differentiis tradas fic feribit. 
L 5’ tTO 'y f0r yh wt- 

nl-m iSas, wptMw rf W hi % s S “ rimiyurvf 

x, & asyJ-yps.- Gaza fic.Pilciu genus inter ea qua aquas lncolut,vnu 
diftingui a caceris lure pqteft,cum forma cuariet numerofiore. Ha- 
bet id caput,8r prona, Se fupina. parte qua venter & vifcera cotinen 
tur fupina habet.Id quod no folu de pjfcibus fed etia de quadrupedi 

bus traditur ab Ariftotelc. £yun o fe « 4"®/“- 

m i, typi i. Ais. & 5 owicS-M k ms Gftnl- 
cri id eft , partes quas homo habet, 6; priores, quadrupedes infra ha- 
bent & fupinasiquas autem ille pofteriores, ha pronas. Sed ad Atti- 
lumreuertatur oratio. Is came cft molli, parum fuaui, pro Sturio- 
ne dclicatifsimo aliquando venditur , fed fapore impoftura detegi- 
tur. Pifcatores Ferraricnfes mihi aliquando narrarunt Attilum ca- 
pi fagena per tranfuerfum amnem imeda, ex cucurbitis exficca. 


lib.i.de hyi 
ftir.cap.ty 


Lib.i.dehift. 

C4f.U 



, 7 6 DE P1SC1B. FL-VV1ATILIBV S. 

tis fufpcnfa , in quam nauiculis vtrinque difpofitis vrgetur & com- 
pellitur. 

De Galeo Rhodio . 




[cjyvr vii ; 

i I C Pileis quem hic reprsefentamus a nonnullis Cops 
| vocatur, & eo nomine defignatum, atque optime fi- 
I gura expreffum mifit ad me dcctifsimus Medicus & 
virhumanifsimus Antonius mufa brafauolus. Alij 
nominis affinitate decepti Copfi appellant, eft enim 
id nome alterius pileis. Ego vero hunc Galeu Rhodienfem efle,fiue 
vulpe Rhodiefem exiftmio, cuius obiter meminimus in l i b . x 1 1 1 1, 
operis noftri de marinis pifeibus, quu de Acipefere fiuc Sturione lo. 
queremur,que Archeftratus eude effe cu Acipenfere credebat, non 
line ratione in hac opinione indudus:eft enim pileis ifte Acipenferi 
fiue Sturioni perfimiIis,no folum corporis fpecie & partibus ied etia 
guftu ac fapore, dempta vnisa differentia, qua non nili ij percipient, 
qui citra ingurgitationem cibum hunc fumpferint, quique exquifi- 
toguftatu fuerint. Ad communes igitur & vniuerfas notas attenti, 
& non ad cuiufque rei maxime proprias, fine quibus rerum differe- 
tis penitus cognofci non poliunt, facile Galeum Rhodium cum Stu 
rione confundent, quod Archeftrato euenit, cuius lententiam refel- 
lit A thensus cuius verba fubiunga, non vt Acipenferis folum a Ga- 
leo Rhodio diferimen cognofcatur, fed vt verum Rhodiorum Ga- 
leum feu Vulpem a nobis hic exhiberi comprobem. Kftfrfdos 5 or 
cctoAco tynsfairtfilS’» V Atyw , 7 dvTcv I7ry 

vyiT) rZmfx P ' opiois jus& vtfipfom 

k, r£v fifMluy A^X^y» 5 KwtXwKfxLibX iles 
X) pg-zpofvyyoTSfos ‘yjiptfli > ^tyuvcs zxumv Etpau op° 

Apyiff&los iffefi 75 poSictx5 yaXtto xlyw Tote tl&ipois cr ^ U 

fWV, E’k 5 po&> y&for r kxiAsf^Jv hvAAv 
i oaXttt A,$y Zvfoj&rtot xiwa 7rlm.i Archeltrams 


liber. r 

qui Sardanapali vitam vixit, dc Galeo Rhodio-feribens, eunde effe opi 
natur cum eo qui apud Romanos cu tibiis & coronis in camis circun- 
ferebatur, coronatis etiam iis qui gcftarent,vocantq; Acipcnferem. At 
hic quidem Acipefer paruus cft,& porrediore roftro , & figura trian- 
gulari magis quam illc.EtiArcheftratus de Rhodienfi Galeo loquens, 
amicis patrio more cofulensait , Galeum Rhodium feu vulpem fi tibi 
vendere noluerint, quauis mori debueris, rape, quem Syracufij canem 
pinguem appellant.Hadenus ex Archeftrato Athensus . Quod fi Ga 
ieum Rhodium cum Sturione (eu Acipenfere contuleris nullu plane 
coperies qui ei Iimilior fit eo que proponimus, his exceptis quod Stu- 
rio longiore eft roftro, & corporis figura magis triangularimam alio- 
qui Sturionem totius corporis figura, tergi oflibus acutis, & clypeoru 
modo cfformatis,aliis item in lateribus difpofitis, pinnis, cauda, ore in 
fupina parte fito omnino refert.Is quemadmodum Sturioncs relido 
mari amnes fubit,reperitur enim in Pado,& in Rhodano , & pro Stu- 
rione venditur, nec ab eo diftinguitur,nifi ab excercitatiflimis, & cx- 
quifiti guftatus hominibus.Hanc differentia me docuit Gulielmus Pe 
liccrius Monfoeliefls Epifcopus vir fingulari dodrina proditus. T um 
ex capite craluore,& roftro breuiore obtufioreq;,tum ex guftu Galcu 
Rhodium fiue Vulpe deprehenditfferinum quid refipit, quod de Stu 
rione dici non poteft,carneq; eft duriore, a quo fapore Galei & V ulpis 
nome habef.Galei enim & vulpes ex Galcorum genere ferini funt la- 
poris & ingrati. Ego quoq; non vifo capite , inter edendum diuerfam 
pifeis huius naturam a Sturione facile iudicaui,fi tamen in dulci aqua 
diu natauerit,in cibis haud afpernandus eft. 


De Exoffe pifce & de Ichthyocolla. 



ETACEVS pifeis eft; quem hic proponimus carrila- 
gincus,fine oflibus vilis aut fpinis, fine fquamis. Capite 

F eft cralfo & lato, ore magno & in promptu pofito, e fu- 

periore maxilla quatuorapophyfescamofa: dependet. 
Oculos paruos habet pro' corporis magnitudine. Car- 
ne eft pt;dulci & glutinofa admodum,ob id falitura: idonea, qua me- 



yjt DE PISCIBVS FLVVIATIL. 

lior redditur & rubefeens Salmonis modo , atq; etiam durior , quam- 
ob caufam aliquandiu maceranda priufquam coquatur. Eam Tanais 
& Ponti accola Romam & Venetias trafmittunt,iHicq; in foro pifca- 
rio venditur. Ab huius pifeis carne vifeida admodum & tenaci, &r ab 
intellino fiue mebrana interna longa, quam complicatam & exficca- 
tam pro Ichthyocolla vedunt,in Ponto Collanus dicitur vulgo, a Bo- 
nonienfibus Copfi , ab aliis Italis Colpefee, a Tanais accolis Harhotta, ob 
appendices e maxilla barba: modo dependentes.a Germanis Hufi , & 
tfujen,* Gr^corum nonnullis Morona , Quo vero nomine veteres huc 
pifcem defignarint,inquirendum.Primum coru improbanda eftfen- 
tetia qui Marione dici arbitrentur, quod vox hac affinis fit Gr^corum 
huius statis appellationi, qua pifcem hunc ex quo glutinum fit, nomi- 
nant.Cuirei Plinij authoritatem adiungunt ex LiB.ix.Et in Danubio 
!J ' Mario extrahitur porculo marino fimillimus. Sed cum Marionis no- 
men apud nullum autorem G racum vel Latinum legatur pro pifcc, 
Barbarum eflfe iudico , deprauatumque effc Plinij loeu modo citatum 
docuit me Gulielmus Pelicerius Monfpelienfis Epifcopus in Plinij le- 
dione exercitatiffimus & diligentiffimusmeq; enim Mario legendum 
efle,neq; mari, vt in vulgatis noftris exemplaribus habetur, fed maior, 
ex veterum & optimorum codicum collatione, & ne ab code loco re- 
cedamus, alia eius vitia corrigemus, & inde pifeis de quo nunc agimus 
nomen Latinum eliciemus . Locus ita nunc vulgo in excufis legitur. 
Pracipua magnitudine Thunni inuenimus taleta xv.pepediffie. Eiuf- 
dem caud? latitudinem duo cubita & palmum.Sunt & in quibufdam 
amnibus haud minores, Silurus in Nilo,Efos in Rheno, Attilus in Pa- 
do inertia pingucfcens,ad mille aliquando libras, catenato captus ha 
mo,nec nifi boum iugis extradus:atqui huc minimus appellatus Clu 
pea, venam quandam eius in faucibus mira cupidine appetens.morfu 
exanimat.Silurus graffatur vbicuq; eft omne animal appetens , equos 
innatantes fape demergens, pr^cipue in Mano Germani^ amne pro- 
pter Lifboum,& in Danubio maior, porculo marino fimillimus. Et in 
Boryfthene memoratur pracipua magnitudo, nullis offibus , fpinifve 
interlitis, carne pradulci.Statim initio eius loci pro Thunni, Thunnu 
rede cmendauit Maffarius,vtvnicushic intelligatur miranda ma- 
gnitudinis, sicq;legatur.Pr^cipua magnitudine Thunnu inuenimus 
talenta x v.pependifTe &c.Deinde pro Efos in Rheno, legendum puto 
Exos, de quo ExofTe pifce,ea poftrema intelligenda funt . Et in Bory- 
llliene memoratur pracipua magnitudo nulhs offibus, fpinifve inter- 
litis, qua pifei quem capiti huic prafiximus apte quadrant. o i us 
enim fpinifque,qua etiam pifeium olfa dicutur,prorfus caret, vt xos 
optimo quidem iurc dicatur.Hac poftrema Plinij verba ad Silurum 
referri non poliunt, vt quidam falfo opinati funt: Silurus enim ex 



liber: , 79 

Plinio l i b. x x i i.fpinas habet. Siluri, inquit, fluuiatilis, qui & alibi co- 
quam in Nilo nafcitur, carnes impoliti recentes, fiuc falfa:. Eiufdem 
cinis extrahit, & adeps, & cinis fpina: eius vicem fpodij prtebet.Ex ouo 
loco illud quoque colligitur Silurum Nilo amni peculiarem non effe, 
nccExoffem Rheno quamuis in loco piius citato fcripferit Plinius, 

Silurus in Nilo, Exos in Rheno: nam Silurum etiam hodie in Danu- 
bio capi conftat , Exoffem in eodem Danubio , atque in Boryfthene. 

Cum igitur tres prargrandes & cetaceos pifces propofuifiet Plinius, 

Silurum, ExolTem, Attilum, fingulcs deinceps explanans per epexe- 
gefim primum de Attilo, deinde de Siluro, poftremo de Exoffe dicit. 
Abfurdum etiam non fuerit pifcem hunc lchthyocollam appellari, 
nam etfi nomen hoc glutinum ex pifce lignificet, tamen pro pifce in- 
terdum fumitur tefte Plinio libro x x x i i. Ichthyocolla appella- Ca ^ 7 ' 
turpifcis,cuiglutinofumeft corium, idemque nomen glutino eius. 

Idem gluten Diofcoridi venter eft pifcis cetacei, prxftatque candi- h 
cans, natione ponticum. quale hodie quoque ex eius pifcis intcftino 
ex Ponto mittitur , quod maximo eft argumento pifcem hunc 
lchthyocollam effe. Sed quoniam in Ichthyocolla: mentionem in- 
cidimus , ex quibus pifcis partibus gluten excoquatur, & quibus aliis 
ex rebus etiam fiat, explicandum .Quidam ex ventre non ex corio fic- ^ M ^ 
ri dicunt. Ariftoteles non ex vno tantum pifce id confici exiftimaffe 
videtur.Ineft, inquit, in cute omnium lentor quidam.mucofus, verum 
aliis magis, vt in tergo bubulo, ex quo glutinum facere folent.Quinc- 
tiam ex pifcibus glutinum a nonnullis excoquitur. Ergo ex Galeis c$- 
terifque cartilagineis pifcibus, ex fepia fieri poffe puto. Dofti quidam 
eam Afinorujn Ipeciem , quam Molitam Galli vocant, Ichthyocol- 
lameffe arbitrati funt, quod ea glutinofa fit admodum, & eius par- 
tes qusdam in glutinum denfari poffmt. Sed ea opinio ex eo facile 
conuellitur,quod Plinius & Diqfcorides Poticam lchthyocollam im- 1 XW* 
primis commendant. Awptp6* ii v « fota/j-m vQ xdjw, hmfa- 
L, i wrf*. Plinius.Ichthyocolla vt glutinum 

taurinum laudatur, Pontica,candicans , & carens venis fquamifquc 
& qua: celeberrime liquefcit. Molua autem non folum Ponti, fcd 
& maris Mediterranei accolis omnibus plane incognita nunc eft, & 

olim fuit, quia in Oceano folum capitur. Quamobrem Ichthyocolla 
efTe non poteft etiam fi ex ea glutinum confici poffe no nege. Quan- 
tum ad priorem fcriptorum diffenfionem attinet, id tenendum & ex 
corio fiue ex cutc,& exinteftinis ventriculoq;, atque ex capite, pinnis, 
cauda pifcis Exoffis.item ex taurorum & boum auribus, collo, gluti- 
num excoqui poffeuneft enim in coriis glutinofus & mucofus diurnor 
alis vero partes quas diximus ex craffa & vifcida pituita & coftant, & ^ 
aluntur . Mad efcere debet Ichthyocolla, ait Plinius, concffa m aqua, - 

z ^ 



flo DE PISCIBVS FLVVIATIL. 

aut aceto node & die.Et mox, Tundi marinis lapidimus,vt facilius li- 
quefcat.Vtilem eam in capitis doloribus affirmat, & tetanothris.Dio- 
fcoridcs vtilem effe tradit emplaftris capitis , & leprarum medicami- 
nibus^ tetanothris qua: cutem faciei erugant & extendunt.Eiufdem 
vfus ad maturados abfceffus plurimum confert,& peritoneo difciffo, 
fiuc in enterocele fiuc in Epiplocele voliter admoueri frequeter Ium 
expertus.In fanguinis fputo,in iure capi diffoluitur , vel cum medica- 
mentis alfumi prodeft,necnon in pulmonum vlccribus cum Cancro- 
rum fluuiatilium cinere.Mifcetur cerato illiMefux Diapente nuncu- 
pato.Eius vires aPaulo JEg.hx traduntur.Ichthycoll* vis eft opplcre 
& ficcare,rede mifcetur emplaftris capitis, & glutinantibus, & iis qua: 
ad lepras tollendas, & erugandam faciem confkiuntur.Pmer ea qu$ 
di&a funt addit Auiccnna valere ad veficas ex vftione fadas , & ad 
fcabiem vlcerofam quod deficcet & glutinet.Non folum ex pncibus, 
U , ua p. i9 . fed etiam ex aliis animantibus glutinum fieri autor eft Plinius.Boum 
coriis, inquit, glutinum excoquitur, taurorumq;,& id pnecipuum. 


De Siluro. 



B E antiquo Sturionis noftri nomine grauiffimi qui- 
que noftra: tempeftatis feriptores variis fententiis in 
ter fe diflenferunt, quarum plurima: permultum ■* ve- 
ritate difaepanc . Alij enim Sturionem Lupum eiie 
exiftimauerunt, alii Padi Attilum,alij Plinij Turno- 
1 nem 



liber: * 

nem, alij Hyccam. Quas fcntentias doftc & ingeniose refutauit 
Paulus Iouius in libello de Romanis pifcibus. De eadem re nos quo- 
que fatis copiose difceptauimus libroxiii i.operis noftri de ma- 
nnis pifcibus, quum dcSturione traftaremus. Verum quemadmo- 
dum Iouius aliorum de Sturione opiniones a veritate alienas optimo 
quidem iure reprehendit , ita ipfemet merito quoque reprehenden- 
dus mihi videtur, quod de Sturionis nomine non rette fenferit,quem 
Silurum antiquorum effeexiftimatj quemque pro Glani Theodorus 
Gaza apud Anftotelem femper interpretatur. Sed hanc reprehen- 
fionem a Iouio accipi velim , a candido animo nulla maleuolentia 
fuffufo , limanda: veritatis ftudiofo profe&am . Sunt igitur James 
admodum coniecturs quibus vtitur Iouius qualis hsc eft , quod hac 
mtequifnam pifeium antiquitus fuerit Silurus, penitus ignore- 
mus , qui adeo in mari ac fluuiis teftimonio Ariftotelis, Plinij, Athc- 
nsi&Aufonij fit celebratus, ex aduerfo autem de Sturionis antiquo 
nomine plurimum dubitemus, qui fit omnium fere totius orbis flu- 
uiorum incola longe notiffimus,cum tamen credendum non fit Stu- 
rionem veteribus ignotum fuilfe , aut Silurum vcluti aliquo naturs 
defedu , tota eius generis cxtin&a fobole penitus euanuilfe. Hoc 
quidem in plurimis aliis pifcibus euenit,praffiertim lacuftribus & flu- 
uiatihbus, qui & nomine, & alimenti proflantia apud nos funtno- 
tiflimi , a veteribus autem ne nominati quidem . Contra a veteri- 
bus multi maxime commendantur , nobis plane ignoti . Non opor- 
tet tamen celeberrimorum quorumque apud antiquos pifeium no- 
mina ponere iis qui apud nos quoque funt in pretio, nili id firmis 
rationibus , & a fubftantia naturaque pifeium ipforum petitis indu- 
fti faciamus. Trutta hodie & frequentiffimus & optimus habe- 
tur pifeis , quo cum lacus amnefque Italis multi abundent, ve- 
rifimile non eft veteribus Romanis fuilfe plane incognitum , quod 
tamen antiquitus verum ipfius nomen fuerit affirmare non aulis 
Sequitur alia non firmior conieftura. In Nilo, Boryfthene, at- 
que Danubio, vti Plinius de Siluris ait , eoam nimcJ frequennfli- 
mos Sturiones reperiri. Nam in omnibus Nili oftus,& fupciius pro- 
pe Memphim lEgyptij Sturionem expifrancur In Boryfthene ve- 
ro, qui hodie eft amnis, Phasique&in # Tanai apud Ta- 

nam emporium tanta eorum eft copia, vt cerans ibi mftltutap frnt o - 
ficinse m quibus ea falfamenta ex Stationum ouis falitis , qus 
Cauiaria dicimus, itemque ipfaSchinaha ex fummo Sturion* fp- 
nali dorfio,iale fumoque inueterata conficiantur . Hscqu.demom 
nia fateor. Ptsterea adeo frequentes effe & magnam 0““^ 
vt eo minores etiam amnes rubeant, qui in lpfum ... ^ 


lfe DE PISC1BVS FLVVIATIL. 

Drauam , Sauum , & Tybifcum,vt mirum etiam non fit eos Mce- 
num fubirc, ficuti Plinius ait. At prster Sturiones in his etiam 
amnibus multi alij praegrandes pifces procreantur, ad quorum 
nonnullos eadem conie&ura accommodari poteft, quemadmodum 
ad eum quem hic depinximus , qui vnus eft ex Danubij pifcibus , 
& verus Silurus vt in fequentibus oftendam . Quantum vero ad 
Athensum attinet, a quo Iouins Silurum Iftrianum fiue Danu- 
bianum honoris , atque excellentia: caufa nominatum fuifle fcri- 
bit, vt ab eo Iftrionem pifcem dictum putet, &indefortafle Stu- 
rionem, refpondeo, Athcnso non Silurum , fed Glanim fiue Gla- 
nida Iftrianum vocari, quem a Siluro diuerfum efle firmiffimis 
veterum & probatifiimorum autorum fententiis poftea compro- 
babo, etiam fi ita conuerterit Gaza. Porro qus ex Aufonij Mo- 
iella proferuntur de Siluro, pro Iouio non faciunt, qui Silurum 
deferibit velut a&so perductum tergora oliuo,cum Sturioni ter- 
gum non flauefcat, vt optimum oleum, fed csruleum fit. Iam 
vero nec illud opinioni Iouij fuffragatur, quod Hifpania omnis 
Sturionem hodie Sulium appellet , qua: vox a Siluro parum ab- 
cfle videtur. Nam quemadmodum veteribus pifeium nominibus, 
gentium vocabula ob affinitatem accommodata nonnihil ad pi- 
fcium cognitionem conferre non negauerim, ita ex conie&ura 
inde folum petita, nec cum aliis firmioribus coniundta certi ali- 
quid colligi nemo dixerit : lubrica enim eft hxc ratio & fape fal- 
lax. Quod fi ex nominis fimilitudine fola, Sturionis vetus no- 
men quxrendum fit , multo maior eft Turfionis cum Sturione, 
quam Siluri cum Sulio affinitas, quo Sulij nomine Sturionem 
Hifpani hodie nuncupant: vnica enim litera f,ex medio in prin- 
cipium tranflata , ex Turfione Sturionem efficies . illam tamen 
Iouij opinionem libenter amplexus eft in fuis in Diofcoridem 
commentariis Amatus Lufitanus, & facile cum Iouio credit Silu- 
rum Grscorum noftrum eflfe Sturionem , quod Hifpanica no- 
menclatura multum ei fauere videntur , a Manardo vero , & a- 
liis reclamantibus fine vlla fententis eorum refutatione libere dif- 
fentit. Nos primi Sturionem veterum Acipenferem efle, fiue 
Dorionis & indicauimus & fatis comprobfuimus lib.xiiii. 
operis noftri De Marinis pifcibus. His omnibus Iouij & aliorum 
idem fentientium conieduris vnicam rationem a natura & actioni- 
bus Siluri fumptam opponimusiSilurum autore Plinio, vbicunque fit 
vbique graflari,omne animal appetentem, equos innatantes fspe de- 
mergentem, prscipuein Mceno Germanis , & in Danubio. Qus 
in Sturionem nullo modo competere pofliint: nam dentibus 

caret, 



LIBER. iSj 

caret neque maleficus, neque ferox eft, a quibus moribus plane alie 
na eft oris fabrica, vt neque alia animalia appetere , neque demer- 
gere poflit. Nunc Silurum & Glanim fiue Glanida diuerfos effe 
pifces oftendamus , & Siluri nomen Gracum 'non Latinum , vt 
perperam Gaza Ariftotelis Glanim lemper Silurum conuerterit. 
Athenaus Niloticos pifces recenfens,Glanidas,& Siluros feorfum 
ponit , & Glanidi Iftri Latum pifcem comparat. Eius verba funt. 

Qi q/j NsiXcu 'mfofJ.G) ywfyjoi Atiroi . 8' /aeydk $0 ^ 
x/vrtf tyoms. O' o Sw AdjyJ^ros m $ «dl «r<* 

i? r Tofe. §o7iov <sr.4jci£j>l£/J0$ , OT/dSfAW® W ^ fV/w yMp&U 

$ £ 'p<J JL& o N«iXo? ^ dXst 7 W toNu OT&; ridli?*, ^9* 

die r& tyfculw : mfak ycy xjj rtrtuv yeW. $£/<1 die ^ ^ 

<<# /xrafisv£l<l Kpyms d? didi Tyra* . T& 

^ Qafyhtslw. ) «rf die dj Trcttvoi tte/i ttjww q>t/orftJ r oVo- 

(j&rld/j kw -5“ >Jfms £ f&iurtfos. N-lAcqoi die mui lyfides , u ye 3 /aw- 
pprf/Jr Sta«tfS4 o-mhiMty fyw. N«/pw /4» ywfctytn- 

, ^ayfef. > $vfvyyos , kfoofitis , <nXvpof , &c. ldeft, Latorum qui in 
Nilo fluuio procreantur tanta eft magnitudo, vt inueniuntur qui 
ducentarum librarum pondus aquent. Pifciseft candidiflimus & 
fuauiflimus quouismodo apparatus ,fimilis ei qui in Iftro nafeitur 
Glanidi. Fert Nilus plurima alia pifeium fuauiflimorum genera, 
maxime coracinos quorum multa: funt fpecies. Fert & pifces qui 
Maota vocantur, quorum Archippus meminit in pifeibus his ver- 
bis. Maotas, Saperdas & Glanidas . Sunt & alij multi in Ponto 

quibus ex Maotide palide nomen pofitum eft. Nilotici vero funt 
pifces, fiquidem peregrinationis multorum annorum meminil- 
fc poffum, -Torpedo iucundiffima , Porcus, Simus, Phagrus, Oxi- 
rynchus , Allabes Silurus. His accedit £liani teftimonium. Gla- 
nis inquit, pifeis incola Maandri, & Lyci Afianorum fluminum, & 
Europei Strymonis , fpeciem Siluri fimilitudinemque gerit, idem-, 
que fcetuum fuorum amantiffimuscft,mas falcem qui fatum al- 
2dua ab aliorum pifeium iniuriis tuetur atque feruat. Eoidem 
Siluros Glanibus fimiles d Paufania intelligi puto , quum icnbit 
beluas quafdam perniciofas in Rheno & Iftro gigni torma limi- 
les Glanibus qui in Hermo & Maandro proueniunt, excepto co- 
lore nigriore, & corporis robore quibus Glancs inferiores funt.No- 
men Siluri Gracum efle non folum ex iam citato Athenai loco, 
fed & ex alio facile intelligas quumferibm r/dl 'jyj yjj ofkf*, 
yoyfy, cOhk o-iMfcv! wojja^q yct/ 3$ Wtt fao <?A V vtwrfif r VfJp. 
Cur non Siurum dicimus fed SilurumJSic enim nominatus eft quod 
cotinuo caudam agitet, Paulus eodem nomine yfus eft.Quum 



,* 4 DE PISCIB. FLVVIATIL. 

igitur Gazam impulit, vt pro Glani Silurum redderet! Vnicus,vt 
0 . ii. opinor, Plinij locus, qui talis eft. Silurus mas Colus om nium edita cu- 

ftoditoua,fa;pc & quinquagenis diebus, neabfumantur ab aliis, id 
^ jeGlanitradidit Ariftoteles.At id non folus Silurus flue Glanis 
4 facit, verumctiam Cyprinus vt eodem in loco fcripfit Aridoteles.ea- 
demefterga fatus fuos chatitate Glanis tefte aEliano alius a Silu. 
ro. Quate ex eo quod a folo Siluro feruari oua tradit Plinius , non 
neceffario efficitur Silurum Glamm Ariftotelis effe.quiouafua cu- 
^ ftodire dicitur. Praterea alio loco Plinius Glanim nominat. Cau- 
- 3 43 tius, inquit, qui & Glanis vocatur, auerfos mordet hamos, nec deuo- 
rat , fed efu fpoliat, qua ex Arifiotele fumpca funt,qui Glanim iy- 
vfpffy» vocat. His nec inutile fuerit addere, Apud Diofcoridem 
Kis.iKjt.Lii). 1 i. pro legendum effe «i\vpos,vel «tfdjweun- 

(icm efie pifcem. quas enim facultates Diofcoridcs tribuit, caf- 

1 **■ dem Paulus siginetaQ^?- sic Diofcorides. liajypk 5 

IMtm Zpmf/xs 5 ytitufi , w «&*»$• ^3‘®*«5= £ ‘S 3 » «« * 

rtltern.! iylyt. Sale conditus minimum fuppeditat alimen 
tum. Arteriam expurgat & vocem expedit.Illita faliti cara aculeos, 
& in fixa corpori fpicula extrahit. SicPaulus.oiAV/os fyuMs 

libr.y. yjfiuyqcv SicL^cilfbty&rXci.tfbfyjcs o ff^Ao^s «vcc-yj: Neque 

eft quod quis obiiciat clitefov apud Paulum legi poffe ficuti apud 
Diofcoridem, quoniam illic Paulus ordine literarum vires medica- 
mentorum tradit, & in iis qus a litera <r. incipiunt fcribit qus modo 
citauimus. idem de Galeni loco lentiendum qui eft l i b.i x. de fa- 
cul.fimpl.medic. ex quo Galeno fua defcripfit Paulus. rw o Tcupo- 
y&Jblrtw cuXVfUv r Qfjfa# tyrMtfyjlw tn^sms qc uri, 

as tfc&xlw i)@Q> SwjafMv h\owti. vbi pro kiXVfVs ffiMfts intcllige. 
• Supcreft vnica mihi improbanda opinio viri eruditi a quo dillentire 
mihi religio foret, nifi veritatis cognitionem, qua nihil prius neque 
antiquius viro bono effe debet, ipfe quoque rebus omnibus antefer- 
ret. De eo aliquando audiuiquum diceret, veterum Silurum eum 
effe qui ab Aufonio Lucius vocatur , a noftris Brochet, cuius mores 
Siluri moribus a Plinio traditis optime conucniunt: eft enim Lucius 
voraciffimus, dentibus acutis, longis, firmifque armatus eft, quem ve- 
re dicere poffemus in animalia graffari. Cuius ici exemplum profe- 
ram. Narrauit mihi vir fide digniflimus vidiffe fe Mulis, quam i iter 
facies in Rhodanum potatum duxerat, labrum inferius a Lucio den- 
tibus apprehenfum, cuius demorfu cruciatam & territam inde fugi - 

fe,& crebra capitis quaffationc Lucium in terram deieciffe quem 

ille palpitante & in aquam redire conantem cepit, domumque tu it. 

Certum eft feles paruos & canes in viuaria Luciorum conie os 
ab iis deuorari. Quare mores quidem conucniunt, fed natalis locus 
^ maxi 



LIBER. j 

maxime repugnat, Lucius enim lacuftris & paluftris , fiue fluuiatilis 
tantum, Silurus marinus & fluuiatilis. Neque Lucio competunt nots 
quas Siluro Aufonius tribuit, quod dorfo fit flauefcente olei modo, 
quod tam vaftx magnitudinis vt Delphinus fluuiatilis nominari pof 
fit.Denique Lucium a Siluro aperte diftinxitxum enim de Lucio atq; 
aliis aliquot dixiflet, fubiunxit hax de Siluro vt diuerfo pifce. 

W»»f pecus aequoreum celebrabere magne Silure 
Quem <-uelut aclao perduttum tergora oliuo 
Amnicolam Delphina reor,flcper fleta magnum 
Laberis, & longi <vix corporis agmina foluis. 

<iAiit brembus deflenfa vadu, aut fluminis <vlnis , 

Aut quum tranquillos moliris in amne meatus , 

Te ■'Virides ripa , te carula turba natant um. 

Te liquida mirantur aqua, diffunditur alueo 
zAeslus, ftj extremi procurrunt margine fluclus. 

Propofitis igitur multorum de Siluro fententiis noftram libere 
proferre non dubitamus.Exiftimamus autem veram Siluri figuram 
pictura noftra reprsfentari quam ex iftri fiue Danubij Siluro expref- 
fam mifit admeConradus Gefncrus, de cuius moribus a Germanis 
fide digniflimis eadem narrantur, qua: Plinius Siluro tribuit : ferox 
enimeft & in animalia impetum facit, eorum enim catulos inie&os 
difccrpit & deuorat, vaftiflimoeft oris hiatu dentibus multis acutif- 
fimis & validiflimis munito, non fquamis fed cute dura contegi- 
tur & nigricante. Oculis eft magnis. Pinnas duas habet in dorlo, 
a podicc^vnicam, alias habet branchias in ventre. Carne eft dura. Ad 
qux ea conferat antea ex Galeno & Diofcoride diximus.Hanc meam 
de Siluro fententiamsqui bonique omnes vt confulant , oro atque 
obteftor,qua certiorem, & euidentioribus teftimoniis probatam fi qui 
proferant , libenter me cis aflenfurum profiteor. 
r A 




M DE PISCIB. FLVVIATI. 
De Glanide. 


[ <yi 7 vt x, 

OCVIMVS Proximo capite Silurum eundem 
cum Glanide pifcem non efle,fed ei perfimilem,qua- 
lis eft quem hic exhibemus, capite craffo & magno, 
ore dentibus armato.qualcm a bono & do&o viro fi- 
guram accepi talem exhibeo, nec certi aliquid ftatuo: 
nui quam enim temere mihi indicandum, & affirmandum aliquid 
fatui de iis pifeibus quos neque vidi, neque diflecui. Pifcem alium 
pro Glanide vfurpant nonnulli qui ab Heluetiis SMz. nominatur, 
& in luerdunenfilacu capitur, ea addudi ratione,quod ab accolis la- 
cus modo didi obferuatum fit quod de Glanide fcripfit Anftoteles. 

t* 5 tifj ® yyj m “ s , 0 

i.TS, JW ,<4c* 1/aoMi ,&> «.w» 6 

M « >« 0 1 vt v» ft”* Idelt iiu- 

uiatiles & lacuftres a pede quidem immunes funt , fcd nonnul- 
lis morbi incidunt proprij . Glanis enim maxime canis exortu, 
quod fublimis natet, fyderatur, & tonitruo foratur magno.Piicis hic 
in eam accrefcit magnitudinem , vt centum librarum pon us u 
peret,cutc dura contegitur fine fquamis, capite lato & compre o, 
circa os appendices multas habet . ex fuperiore maxilla e P en 
dent dus, ex inferiore fex. Pinna: dua: funt in dorfo, ali? a ran 
chias, ab ano vnicam cum pinna cauda: continuam. Cauda ip a ata 
eft , & deprefla. Carne eft dura & infuaui,& ab ipfis lacus m quo 




capitur, accolis negligituncredunt enim ab cotcmpeftatesinduci,nec 
vnquam maiores capi fine proxima tcmpeftate. 


De Antaceo Boryfthenis. 






[AVVT XI. 

' N T A C E I Pifces dicuntur pr£grandes,& vaft$ ma 
’ gnitudinisin M^otide & in Boryfthene,quos aliquan- 
1 do in oftiis in glacie concretos effodi autor eft Strabo. 
1 Ex his falfamenta fiebant, prcefertim ex maxillis & iis 
* qus circa palatum funt partibus, quod ex partes aliis 
:arent. Ex his igitur vnus eft quem hic proponimus ro- 
,cuto,oris vafto & rotundo hiatu in fupina parte. 


[zJPVT XII. 

I C I N V S Itali$ fluuius Thymu fpedatu digniffi- 
mu pifce procreat, a Thymi odore fic nominatu.Is cu 
biti magnitudine ^quat.Capite eft paruo pro corporis 
ratione, variis coloribus diftin£bo,quod reces Thymu 
! odore refert. Vctre eft prominetiore, corpore c^ruleo, 


£8 DE PISC1B. FLVVIATI. 

pinnas duas habet ad branchias,duas alias inferiore in ventre, a podi- 
ce vnicam.In dorfo prior magna eft,qus rubefeit , pun&ifque nigris 
notata eft. Cauda in duas latas deficit. 



£ c A 1> V T XI 11. 

NTER Fluuiatiles Lucium collocamus , quan- 
i§l| KjM uis non folum in fluminibus , fed etiam in paludi- 

lljl) bus,ftagnis&lacubus viuere comperiatur. Eft igitur 

Jrfe* Lucius omnium dulcium aquarum communis, quem 

cetaceisante defcriptisfubiungimus,quia in magnitu 
dinem infignem accrefcit. Marinus plane non eft, nec nifi raro in 
ipfis etiam fluuiorum oftiis reperitur,nifi aut vndarum .vi, aut luo im- 
petu illuc feratur. Has ob caufas aliquando in oftiis Rhodani , vel in 
ftagnis marinis capitur, fed prorfus exuccus & infuauis,ac veluti tabi 
dus,non alimenti quidem penuriamam ibidem permulti pifces com- 
mode degunt, & pinguefeunt, fed quod in alienum locum & a nati- 
uo diuerfum vitro compulfus fit . Aufonius primus ex Latinis , quod 
fciam, Lucij nomine vfus eft,dedu£to,vt opinor, a grsco nomine rQ 
quod Lupum fignificat,quia hic inter fluuiatiles fit voraci fumus 
& edaciffimus, quemadmodum inter marinos Lupus, cui Grscia vo- 
racitate Ast&pcuys nomen dederunt. Sunt qui Spnyrsna Lucium ma 
rinu vocent, quem Itali jftetto noftri fj>et appellant.Sed Sphyr^na & Lu 
cius valde a fefe fciufti funt , vt ex capite de Sphyr ? na colligere licet. 
Burdigale Lucz, nominatur, a Gallis 2rochct,vc 1 ab aliis Sequet pe 1 Be- 
chet,i roftro prominete:2fet enim lingua noftra roftru fignificat, An- 
gli pro statis ratione varie appellat, minorem ‘Tilz.v ocantes, maiore 
Lutt, Aulici noftri Luciu pede vno minorem Brocbeton vocat maiore, 
Lanceron^i pedum duum trium ve eft magnitudine Brocbet. Eft igi- 
tur Lucius pifeis longus ad duum triumve cubitorum magnitudi- 
nem attingens in magnis lacubus Gallis & Germanis , quadrato e- 
re dorfo & perpetuo squali , donec ad poftremas pinnas ventum 
fit, aliquando tamen ventie diftento & prominentiore quum pin- 
guior factus eft , quod etiam aliquando Ichthyopolarum impo- 


LIBER. 189 

ftura accidit, qui pifciu m quorundam ventrem herbis infarcien- 
tes, algam & viles alias herbulas carius vendunt, quam pifces lpfos, 
quod Roma fieri deprchendi.Cauda eft breui, capite quadrato, ftria- 
to, foraminibus paruis cxcauato. Roftrum anferino roftro non abfi- 
mile eft, maxilla inferior fuperiore longior, & cochlearis modo exca- 
uata. Dentes multos habet vario modo difpofitos: nam in maxilla 
inferioris anteriore parte dentes parui funt, in os recurui,in fuperio- 
re maxilla nulli funt, quia cum ea latior fit, dentes extra os promi- 
nentes, & inferioribus non occurrentes inutiles forent .Horum igitur 
loco natura duos dentium ordines palato infixit . Oculi coloris aurei 
funt amuli,ante quos duo funt foramina in vnicam cauitatem coeun 
tia.Corpusfquamis tegitur paruis tenuibufque, adeo vt iis carere vi- 
deatur^ cum iis coquatur, & inter edendum, fi paruus fit Lucius, ne- 
gligantur.Sin maior duriores & euidentiores abiiciuntur. Corpori 
macula quadam afperfa funt. venter candidus eft , dorfum nigricat 
vel liuefcit, latera argentea funt, in magnis & fenioribus aurea. Pinnis 
natat quatuor,dua funt ad branchiarum ima, qui pinnarum fitus eft 
fluuiatilibus pifcibus communis, vt facilius in aqua fulpendantur & 
efferantur.Contra altius fita funt eadem pinna in marinis, quia dul- 
cis aqua tenuior eft & liquidior, marina craffior & fpiflior , ob id hac 
pondus magis fuftinet,illa minus.Infcriore ventris loco dua aha funt 
magna: & valida.In dorfo nulla eft,fed non procul a cauda dua iunt 
vnafuperior, altera inferior.Superior aurea eft, nigris maculis notata. 
Caudainduas pinnas definit fimiliter pidas. Linea medium corpus 
dirimens vix cernitur, quia ex minutis punctis conftat.Interna omnia 
corporis figuram fequuntur. Etenim oblonga fimul maxime ventricu 
lus pinguitudine obdudus, cuius permulta funt appendices, in qui- 
bus chylus confedus feruatur,ne ob gula laxitatem facile relidatur. 
Inteftina tribus longis conuolutionibus conftant.Hepar ventriculum 
amplectitur, in quo vefica eft felle viridi diftenta , in fuffufionibus & 

oculorum maculis vtili.Carne eft dura, nec valde glutinofa fi in flu- 

uiis & magnis lacubus alatur, fed mali fucci & glutinofa fi in ftagnan 
tibus aquis & paluftribus degat.De quo Aufoniusin Mofella. 

Luem ob/curas ajlua,cm6(jue lacunat 
Obfidetjrnc nullos menjdrum lectus ad njfut 
F eruet fumofis olido nidore popinis 

In pifeinis etiam cum Tincis & Cyprinis includuntur Lucij , hi 
omnes pro loci & vidus ratione, vel meliore vel deteriore funt fucco. 
Galli magnos Lucios & in puris aquis educatos valde commendant, 
alios item pifces dura carnis, eofque rident qui vt carnes, ita pifces af- 
feruant,vt teneriores reddantur . Qua in re vehementer errant : qua 
enim dura difficilius concoquuntur quam mollia, qu? intelligo tene. 

A 3 



IJ0 DE PISCIBVS FLVVIATIL. 

n & friabilia, non tantt>re'ntaio & fuperuacaneo diffluentia. Offa 
maxillarum a quibufdam in medicamentis vfurpantur vfta, in ei- 
nerem & in puluerem redafta.Drachmas pondere ad calculos renum 
comminuendos valere creduntur, non alia opinor ratione, quam cal- 
culum in meatibus vtina morantem deorfum pellendo, vel pituitam 
quacalculus retinetur abfumedo. Itaq; ad vefica calculum nihil pro- 
dcft.Alijexiifdem maxillis cinerem mentula: vlceribusafpergunr ad 
exficcandum.quod efficacius praftant faliti Lucij offa , vt fpodij vice . 
eflepoffint, quemadmodum & Siluri faliti offa. 

De Mugilibus. 

[A^VT XIIll 

S N- Fluuiis Mugilum genera duo reperiuntur , vnutn 
eorum qui reli&o mari illuc fubierunt,& %ius in eo- 
rundem oiliis capiuntur, id quod in Garuna; Ligeri, 
Rhodano, allifqi multis fluminibus pcrfpicere licet. Al 
teru eoru qui in fluuiis nafcuntur & perpetuo viuunt, 
de quibus nuncloquimur.Sunt qui Kf'pa« genus Mugilum omnium 
. . . flue marinorum flue fluuiaciliu coftiruunt,vt Galenus . Alij Lcuciicu, 

Lt*/" inquit idem Gal.Mugile tantum fluuiatilem faciunt a Cephalo diuer 
fum.Hiceflo apud AthcnquLeucifcus Mugili omniu genused.Sed 
de hac nominu varietate fatis multa diximus lib. ix. operis noftn de 

marinis pifeibus.Acqueadmodu illic Mugilu marinori genera plura 

effe docuimus , ita nunc eorum pifeium fpecies aliquot proponemus 

quarnonnifladMugilumnaturamrefempoffe mihi videntur, funt 
enim qui fucco/ubftantia, colore, corporis aipcciu fimiles, capite tan- 
tflm&roftriflgura differunt, quemadmodum marini inter fefe. De 
quibus deinceps dicemus. 

De Cephalo ftuuiatilu 



[UWl XV. 

E'$ A A 02 Fluuiatilisis eft qui ab Aufonio Latine 
Capito nominatus eft. A' Gallis ^Munier^ quod circa 
moletrinas plurimus fit, ab aliis Vilain , id eft turpis ac 
foedus a vi&us ratione , quia ftercore , cceno , fordibus 



LIBER. 15 

^clcdtctur & viuat. Alij a capitis magnitudine Teflard. Sunt qui fqua- 
^um Latine appellandum eflc contendant, quia Romani hodie fqua- 
lum vocant.Sed alias oftendimus Squali nomen folis Galeis conueni- 
re a fqualore & cutis afperitate. Capitonis nomen quo vfus eft Aufo- 
nius in Mofella ad marinum referri non polfe, vel hinc potiffimum 
colligas, quod ariftis Capitonem abundare feribat, id quod fluuiatili- 
bus commune eft.Verfus eius funt. 

Squameus herbofeu Cupito interlucet arenae 

Vifcere pr& tenero fartim congejltis Urislit. 

Eft igitur Capito hic, marino Capitoni fimilis,nifi quod dorfo eft 

minus lato,& corpore magis compreflo.Vnicam habet pinna in dor- 
fo, duas branchiarum ima parte, inferiore ventris loco duas alias,a po 
dice vnicam.Capite efteraflo & magno.Os fine dentibus eft,fed afpe- 
rum, palatum carnofum fed minus quam in Cyprino, item offa in pa- 
lato.oculos habet medios, pupilla nigram. Branchias quaternas & ge- 
minas. Ventriculum paruum,Inteftina parua, hepar ex albo rubefees, 
fel in medio viride,veficam geminam aere plenam , peritonsum ni- 
gricans.Caro frequentibus fpinis firmata eft. V efeitur cceno et aqua, 
a carne abftinet,vt ex frequenti diftectione & ventriculi infpedione 
cognouimus.In pura aqua diu feruari poteft,modo aqua mutetur Cx- 
pius,& vas ad fummum vfque non impleatur, nec mica panis, nec 
quicquam aliud in aquam iniiciatur.alioqui moriuntur fuftocati. Car 
ne eft candida, guftus infipidi.Sale conditus melior efficitur , & a ma- 
rino falito vix diftinguitur. 


DeLeucifco. 



XVI. 



£c APVT 

EVCISCORVM feu Mugilum fluuiatilium ali- 
quot effe fpecies dicere pofliimus.Ex his eft is qui a Gal 
'lis Gardon vocatur , ab Italis Lafcha , a noftris ; fortafle 
'Siege, nonnihil enim diuerfus eflc videtur.Eft hic Leu- 
1 :ifcus fuperiori corporis afpeftu, pinnarum numero. 



I9l de piscibvs flvviatil. 

fitu, figura, fquamis fimilis,fcd capite eft minore, corpore latiore.Dor- 
fo ca:ruIco,ccruicc virefccntc, ventre candido, oculis flaucfcentibus. 
Dentibus caret, imo palato ofla habet. Partibus internis non differt a 
Capitone, nifi quod tanta pinguitudine non obteguntur. Alacris eft. 
& viuidus hic pifcis,vnde Galli valetudinem integram defignare vo- 
lentes, hominem Gardone faniorem effe dicunt , quod ex pifeis iftius 
agilitate &: adtionibus fumptum eft, non exfuccoxarne enim eft mol- 
li, fluxili, parum nutriente. 


De Leucifci fecunda fpecie. 



. fctA^VT XVII. 

■ LIA Leucifci fpecies eft ea qua: hodie a Gallis Van- 
doije vocatur , a Santonibus & Pidtonibus Dard , quod 
fagittx modo fefe vibret, a noftris Sopbio, a Lugdunen- 
flbus Smffe . Hunc Leucifcum nonnulli cum fuperiore 
confundunt, fed corporis latitudine differt , roftroque 
eft acutiore, alioqui pinnis, earum numero & fitu fimilis. eft,. Squamis 
mediis tegitur,qu£ lineolis diftinct^ funt.Ex fufeo partim viridis eft, 
partim flauus. Ventriculo eft paruo, hepate eft magno, a quo feiiis ve- 
fica dependet.Pinguefcit multum hic pifcis.Carne eft molli fuauique. 
Pinguitudo eius aurium doloribus fuccurrit, & cum felle eiufdem 
permifta oculorum caliginem abftergit. Pifeis hic eiufdem generis pi- 
icibus fcilicet Mugilibus fluuiatilibus non admodum prcftat , neque 
ab antiquis etiam fi verus eorum Leucifcus fit, ceteris pratfcrtur.Qua- 
re falso id Galeno attribuit autor l i b. De Aquatilibus , quod fcnbat 
Galenus Leucifcorum magnam copiam condiri folere, atque in ma- 
gno haberi pretio.De Leucifco enim vnico tantum loco h*c tradidit 
Galenus l i b. i i i.dealiment.facult. Jzyun 6 T(8t vscup VfUV d^OpCCTTU V 
ivs tv ro7s 'mfefjQts •fyvcSn&Ms iyQva.s XdjxlQ&s ^xSQvytttfov uvq yopufy v- 
ta oVg.5 ti$os x.etp4xoy . 5 (£W /4v fy&w ^ 

X&Jpeft tj>ov 5 >&] r.xetpaXlw /juxfolifty, >&j r y&Qv otyltfdp. 

H 0 fcaftis $:&■* 6 Ui!$'f£otyw$ oij/J ifx&foc&tv thw- Sflttf 7S0&IUC» 

xs<paM>Wo& mfjgloSjV &fctyiJ&lus tt.iJ.<pu£viT>i(js > o $£ 
fov e fiv <ffd.Qi,-r8it '(g.fj . IfW h'T os ($8 $ , >9 yVhxj 

7 toXv XpilHoif iiwlQ Qt4jcio§£tsJf}os .9 Xifxvzlci: ydf fcZdjJ 5 /3Ae- 

>tS§is fi $ df Toy.&jty.>(cj.lXiw i) 'tfXilovi Tai^ono 'tcupiypL&rtc? 



LIBER. 

o tuXos. Ex noftris quidam, pifccs in fluuiis genitos Leucifcos appellat, 
a Capitonibus fpecie diuerlos efle exiftimantcs. Ccetera quide animal 
animali limilc eft,fcd Leucifcus paulo eft cadidior, caputq; minus ha- 
bet, & gullu eft acidiore.Nutrimenti aute ipfius facultas talis eft, qua- 
lem fluuiatilium Capitonum prius efle diximus.Itaq; de nomine tan- 
tum controuerfia eft non de re.Quod vero his vtilius eft proferam.Pi 
1'cis ifte ex iis eft qui fale codiuntur,& qui lacuftris eft, ita conditus fc- 
ipfo melior efficitur:quicquid enim in laporc eft mucoli, & virus refi- 
pics,id omne abiicit. melior vero eft recens diutius in muria feruato. 
Hic Galenus diferte fcripfit Leucifcum Capitonibus nihilo meliorem 
efle, (alitum vero meliore feipfo effici, quod & omnibus eiufde gene- 
ris pifeibus euenit.Locus hic poftulat vt diligentius excutiamus quod 
ait Galenus Leucifcum habere yt$(b ar, id cft,guftum acidiorem 

quod mendo no carere monuimus lib.ii .operis noftri de marinis pi- 
(cibus,quum depifeium fapore tractaremus legendumque efle icspa- 
\Lw tycv /MXfoliffy >@j otypuyyoltfjij. quam germanam efle huius loci 
ledionem ratio ipfa primum fuadet.pifces enim omnes qui in aqua 
dulci gignuntur & alutur marinis funt inlipidiores.marinis omnibus 
fubeftfapor quidam acris nec ita infipidus.Id declarat pifces marini 
qui amnes petut,qui in aqua dulci nutriti permultum guftu ab iis dif- 
crcpat qui in mari capti funt.His accedit Athenzi autoritas qui Mu- 
gilem fluuiatilem appellatum fuifleait o^vyyov , his verbis . 

0 yiril&f jjS/j >&j tkXxsjMj ^ o Xifwqos , £ , in? o ^iXs/Vct/ 

dfyvyyos. Mugil quidem eft marinus, & lacuftris,& ftuuiatilis , hic au- 
tem vocatur ofyfvyyo?. Ex his igitur conftat ledionem noftram ve- 
ram efle caque nota a Capitonibus Leucifcum diferepare , quod ro- 
jftroflt acutiore. 

De Alia Mugilis fluuiatilis fpecie* 




CzJVVT XVI 1 1. 

REQVENTISSIMVS eftpifcisinriuulis&flu 
uiis labentibus ex motibus Cemencis, qui a vulgo Siego 
vocatur.Hunc ad aliud quam ad Mugilu genus reuo- 
care no pofliim, quemadmodum nec pifciculum illum 




IJ4 d e piscibvs flvviatil. 

amaLueiunenfibas/n(«»& FriteM nominatur, qui fuperiorifcrc 
fimiliseftXcd minor, palmi enim longitudincmvix fuperat , lupcrior 
in £rari,& in al.is etiam aquis etiam cubitalis cft.Hic corporis afpeftu 
Mugilibus fimilis eft,necnon pennis, earum numero, (itu, cauda, par- 
tibus internis.Roftroe!l acutiore, fine dentibus . Idem cum inferiore 
quiin Arari frequens eft.viaus ratione, camis mollitie & tuccoma- 
ximeconuenit. 


De Barbo. 




XIX. 

ssj v G I L V M etiam fluuiatilium' generi fubiici poteft 
y qui a carnofis cirris barba: modo dependentibus Bar- 
^ bus ab Aufonio vocatus eft, a Gallis Barbeau,S> : Barbet 
T & Barbarin quum minor cft.Pifcis eft fluuiatilis mugi- 
libus corporis fpecie, pinnis, earu numero & litu lirnt- 
lis,nili quod pinna qua: in medio eft dorfi firmiori aculeo innixa eft, 
pinn? verris magis flau$ funt,caud9 ^>inna rubefcit.Roftro eft logio- 
re & acutiore cartilagineo & pingui, e cuius extremo du? appendices, 
ex lateribus ali$ dux propendet, a quibus Barbi & Barbati nome ade- 
ptus eft.dentibus caret.oculis eft paruis, pupilla nigra quam ambit au 
reus circulus.Branchiaru rima parua,quaobre extra aqua fatis diu vi- 
uit.Linea a brachiis ad cauda porreda minus cuides eft quam in aliis. 
Colore eft vario:dorfum enirrnex viridi flauefeit, venter laftei eft co- 
loris. In hepate fellis vefica habet, inteftina in fpiras contorta, pingui- 
tudine obhta.Veficam aere plena.Oua venenata effe vulgo dicuntur, 
quod vim turbanda: alui & vetriculifubuertendi habeat. Hoc ideo fit 
quia bilem mouent & excitandis enim qui affatim oua ifta deuora- 
runt,& vomitu & aluideie<ftione,& magno oris ventriculi morfu & 
moleftia corpus vacuatur.Hancvim ouis iftisineffe nonulli exiftimat 
eo maxime tepore quo falicum qua: ad fluuiorum ripas funt , floribus 
in aquam decidentibus vefcantur.Sed cum eadem neque falicum flo- 
ribus, nec aliisipforum Barborum partibus qu$ ex iifde aluntur, iniit, 
id idiofyncrifi? potius tribuerim quam manifeftx cuipiam qualitati. 
Barbus carne eftcandida,molli,faporc noinfuaui.fed pituitofa,fpinis 
- multis 



liber. 

multB firmata. Circa caput pinguefiat,' cum fquamis coquitur, quia 
parui Lunt.Cum fcnucrit, maiore eft in pretio, & melior. Quod ccci- 
nit Aufoniushtsverfibus. 

Tuque per obliqui fauces -vexate Saraui 
a Qua bis terna fl emunt fcopulofis ojlia pilis , 

Quam defluxi fh fama melioris in amnem 
Liberior , laxos exerces 'Barbe natatus. 

Iu melior peiore auoftbi contigit njni 
Spirantum ex numero non illaudata feneShu. 

Vehementer errant qui Mullorum vires Barbis tribuunt , quod 
vtriq; barbati fint,cum maxime a fefe diffideant hi fluuiatiles, illi ma- 
rini &rubri.Barbus non inepte ob roftrum longius & acutius inter 
Oxyrynchos connumerari poteft, quoniam multi eo nomine a vete- 
ribus donati funt. 




De Oxyrynchispifcibus. 




CAPVT XX. 

ea V N T in maximo Cafpia: lacu Oxyrynchi ab acu- 
| mine roftri nuncupati, magnitudine edo cubitorum. 
I Eos Cafpij captes diftrahunt,& muria conditos atque 
l exficcatos vedunt: fimul etiam adipe detrado farinas 
ex eis coficiunt.atq; exempta ex iis vifcera excoquunt: 
vnde ad permultos vfus accommodatu fit glutinum, quod & fiimiffi- 
mc adhatret & conglutinat, vt difficillime difloluatur. Alius eft Oxy- 
rynchus Nili alunus, illic veneratione religionemq; habet, vt pifcato- 
res valde time.int,nc quando ispifeis & faccr & magna religione pro- 
ditus capiatur. Alius eft Oxy tynchus que mare rubru procreat, ore eft 
pradongo, ocylis ad fimilitudine auri fulgetibus:eius dorfo figna pal- 
lore infignita funt. Pinna: priores illi nigra: exiftut,quz veroin dorfo 
albo- Cauda prolixa eft & viridis,qua media aureola linea intcrfecat. 
His Oxyrynchis quos no vidimus prartermiffis eum proponimus qui 
Antuerpi? crebro cernitur, & Hautin nominatur, Roftro eft longo, te 
nui & maxime acuto, vnde Oxyrynchum rede a nobis appellatu fuif- 
fe.puto, nifi mauis Sphyramam fluuiatilem vocare, quia marina: 
Sphyrteno roftrum fimile habet, fed molle & nigrum.fquamis medio- 

B z 



DE PISCTBVS FLVVIATIL. 

eribus tegitur . Pinnasin dorfotreshabet, inaequali fpatio a £cfc di- 

ftantcs.totidcm in ventre habet quot Barbus. 

De Eperlano. 



CATVT XXl. 

I N oftiis ftuuiorum in Oceanum influentium,vt Rho- 
J tomagi & Antuerpii frequens cft pifeis qui fytrkn 
) dicitur, a nitido & fplendido colore quo vmonem re. 
ai nmi fere. Alia & praeclara nota infignitur,nam violi odo- 
rem rcC.pst.Eius duplex eft genus. Alius marinus cft & 
lftoralis, alius fluuiatilis-Marinus annos paruosrefcrt.pedis magnitu- 
dinem vix fu perat, tenui eft corpore & rotundo , oris hiatu fatis ma- 
c n0 Dentes habet in maxillis, & in lingua. Carne, cft pellucida. Lapi- 
des habet in capite, pinnas eafletn quas Salmonum genus, maxime 
pofteriorem illam dorfi pinnam fubrotudam & pinguem.Ldepar liii 
rubefeit. Ventriculus appendices aliquot habet , lnteftma line : gyris. 
Carne eft molli & friabili quodammodo violam redolente. Altatis ti- 
ne vel autumni initio capitur dn Sequana; oftiis optimus eft, & m An. 
clia: fluuiis, 


De Perca. 



fATVT XXI/. 

E marina Perca in marinis pifeibus diximus, nunc 
de ftuuiatili, qua: marina: nomine (imilior eft quam 
corporis figura,aut carnis fubftantia,aut fucci bonlta- 
te:marina enim molli eft carne, tenera & friabi i, con 
codfu facili, boni fucci.fluuiatilis his omnibus tere do- 
ribTaterriJarc abfurde faciunt qui ea qui dc perca marina difta 




i 9 7 


LIBER. 

furit .1 Galeno lib. i i i .de aliment. facul.ad fluuiatilem accommo- 
dant. Sic enim icribit. cMtwrois vtidvs tnm <5 ovfc.fos tm/ tsi- 

, liti cwrcv o nfcflvyol n wyh&iyH&i $ nrss Ivx&a j 
(pmSti , J(s4 ■afepxa/. cwrlcv y j n$w djwt uflos, dtM.a >@j vytfaf&T» 

rob' licv Jpfyd&wr Qfns(j v W tv > cu^Sfr fyv&i tuv /xfow iy tn/^/reJ. Prxftan- 
tiflimus inter faxatiles voluptatis caufa Scarus efle creditur, poft huc 
Meruli, T urdi, deinde Iulides,Phycides & Perex. Nutrimetum quod 
ex ipiisfumitur non foliim concodu facile eft,fed & hominum cor- 
poribus faluberrimum:ex his enim gignitur fanguis medi? confiften 
tix. Hxc Galenus. At contra fluuiatilis dura eft. carne, glutinofa, dif- 
ficili conco&u, nec commendanda, nifi iis quibus durx carnis pilees 
probantur.Perca non nominatur per antiphrafim,quod aliis minime 
parcat, vtquibuldam placet, fed quia Grxce dicatur n t/xv& %x/?, 
fortaife a xtp afar quod variari fignificat.Galli Perdie vocant.Pifcis 
eft fluuiatilis & lacuftris.In viuariis etiam cum Tincis, Luciis , Cypri- 
nis includitur .corpore eft lato Stcompreflo maxime inter fluuiati- 
lcs excepta Brama, fquamis tegitur paruis, colore eft vario, maculas a 
dorfo ad ventrem defeendentes habet.Pinnx & cauda rubefeut. Pin- 
nx dux in dorfo creftx funt,quaru prior maior eft, dux funt ad bran- 
chias altiores quam in reliquis fluuiatilibus,Dux in ventre , vnica eft 
poft anum aculeo innixa. Os illi paruum eft fine dentibus. Intus ven 
triculo eft medio, hepate diuifo,a cuius maiore parte veiica pendet, in 
qua fel eft tenue & aqueum.Quia carne eft dura frequentes ipinasa 
natura non accepit.Circa litora & frutices pane , vt icriptum reliquit 
Ariftoteles.Reliqui, ait , femeledut oua inftagnis fluuiorum & arun 
dinetis lacuum, vt Phoxini & Percx.Siluri & Perex continerem emit- 
tunt foetum, vt R.an£,adeo enim fatus ipfc continuo fibicoh ? ient,vt 
Pcrce quidem quoniam latior eft, pifcatores in lacu arundine glome 
rent.Inde euenit etiam vt multas paruas hrnul capiant in lacubus Al- 
lobrogum & Aruerni?. Aulonius in pretio habitam fuifle teftatur, 
quemadmodum nunc ab iis qui non nili dur? & hrmx carnis pifces 
probant. 

Nec te delicias menJdrumTercafclebo. 

eJmmigenos inter pifces dignande marinis 

Solas pmiceis facilis contendere tSWullis. 

Namque gushts iners Jolidoque in corpore partes 
r ' , n ' - ' - arifcis. , 


Duritia quidem camis Mullo parem efle dixerim/ed friabilis non 
eft nec glutinofl fucci prorfus expers, a quibus commendatur Mul- 
lus’ Amicitiam Percs cum Lucio efle ferunt, quemadmodum & cum 
Tinca, cuius muco adfricat & illinit vulnera lua Lucius. . 



I 9 S DE PISCIB. FLVVIATI. 


De Anguillis. 




fc APVT XXIII. 

V A M V I S Homerum fcribac Athensus videri vo- 
luifle Anguillas a pifcium natura feiunxifle hoc verfu. 
Tsipow*’ syytXvss ti iy§ves ot ^ §lva.s. 

Tamen inter fluuiatiles vt ab omnibus, ita a nobis 
hic reponenturmam branchiis fpirant,quod pifcibus 
folis proprium eft, nec potiore ratione Congri, Murams, Myri pifces 
dicetur quam Anguills.Dicuntur a Grscis syylxvssi luto fiue limo. 
Athensus l i b. v i i. Qfik hXo7 oV< rj tyytXvs 6u £ 'iXvos Xct/j.$J,ve^, 
orjjj ^ sis vssTrSj>a.rafo*. Dixit tam en Ariftophanes in multitu- 
dinis numero \yyix\s.YLx hac Athensi authoritate fic legendum pu- 
to apud Phauorinumi^Xy?7retf)a 3 6v r/t sXvt , o ifii foyfsZd^. 
vbipro 6c rytXvi inemendate,vt opinor, legitur in excufis exempla- 
ribus vXn. Anguilla dicitur a Latinis quod anguis fpeciem refe- 
rat. A noftris pro statis & magnitudinis ratione variis admodum 
nominibus defignatur. Iidcm Anguillas in marem & fceminam dif- 
tingunt. Marem vocant Marguaijmon, qui breuiorc,craffiorc, latiore 
eft capite . Fceminam contra qus capite eft minore & acutiore, c An- 
guille fine appellant . Sed quid de hac diftindione fentiendum fit 
poftea docebimus. Anguilla omnis nafeitur in aqua dulci, folaque ex 
limih pifcium genere, mare vel marina ftagna ingreditur, alioqui 
viuit in lacubus, fluuiis , & ftagnis,Eft ex logis pilcibus & lubricis , a 
fquamis nudus, cute jqu$ facile tota diuellatur tectus . Os illi eft 
fatis apertum, dentibus paruis munitum. Branchis parus, cuticu- 
la teft?, rima parua quamob caufam in turbidis aquis facile ftran- 
gulantur , & in aere diutius viuunt. Ad branchias pinnul^ funt 
dux . reliqui corporis flexuofus impulfus pinnarum vices gerit. 
A medio dorfo,& ab excrementi meatu veluti limbus cutis potius 

quam 




LIBER. igcf 

quam pinnarum fubftatia,qui pofteriores corporis partes ambit. Gu- 
la intus longa & lata. Ventriculus &inteftinain longum procendun- 
tur.Hepar magnum cft & rubrum, ex quo fellis vefica magna pedet, 
fel aqueum eft.Pinguis & vifcidaeftcaro.In putredine gignitur An- 
guilla vt vermes in terra, id quod experientia compertum fuit . Ali- 
quado enim equo mortuo in Magalonx ftagnum iniedo, paulo poli 
innumerabiles Anguillx illic vifxfunt.quod ego ita accipio vt no ex 
equi tantum, fed etiam ex aliorum animalium cadaueribus generen- 
tur. Alij tradunt ex Anguillis prxienedute mortuis, & putrefeenti- 
bus nouas generari. Ariftoteles prodidit Anguillas nec per coitu pro- tib.s.dchifl. 
creari.nec parere oua nec vllam captam vnquam effe qux aut femen ufAt ’ 
genitale, aut oua haberet. Meatus quoq; vel femini vel vulux accom- 
modatos nullam difeiffam oftendere. Sedhocvnum inter fanguinea 
genus totum fine coitu, fine ouo procreari idque argumento confta- 
re,quod in nonnullis feculentis ftagnis aqua omni exhauftis & limo 
detrado Anguillx denuo generentur, fi aqua pluuia affluxerit, ficcis 
enim temporibus gigni non poliunt, quippe imbre viuant & alantur. 

Videri tamen ait nonnullas habere facultatem generandi, quodin 
aliquibus Lumbriculi fiant:ex his enim generari Anguillas credi , fed 
fallo:nam ex iis prodeunt Anguili^ qux terr§ inteftina vocantur, qu$ 
fponte inlutOjhumefcenteque humo proueniunt.Iam alix abfoluiex 
his vifx funt,alix fcalptis difcerptifque intus apparuerunt. Oriuntur 
h?c inteftina in mari in fluuiis ftagnifquc putredinis maxime ratione, 
fed in mari qua algx funt,in ftagnis autem & fluuiis iuxta ripas , calor 
enim amplius eas lubiens partes facit vt putreant.T alis eft procreatio 
Anguillarum.Idem alibi tradit Anguillam neque marem neque fe- ™+ dehi $. 
minam effe, neque, prolem ex fc generare. Quam autem differentiam 
maris & fceminx Anguillx notarunt,fcilicet altera caput habere am- 
plius, atq; oblongius, altera hoc cft fceminam magis repandu,non ma 
ris & fcemin$ effe differetia,fcd generis.Plin.de generatione Anguilla 
ru aliter fenfit. Anguill?, inquit, atterat fe fcopulis , ea ftrigineta viui- 
fcunt,nec alia eft earu procreatio.De eade re h?c Athen^us. 6ydjov!<y 
0 eecpiZQ yAo au7c5r,d foofjfyjcv 6v iXvi^uoyo- 

j-fra/.Cocunt Anguill? fefe coplex$, deinde emittut ftrigmentitiu quid 
ex fcipfis,ex quo cum in limo fuerit animal generatur.Ide Oppiani te lih l . 
ftimoniocofirmatur,quifcribit Anguillas gregatim circufundi&cor njp 4 " 
poribus inter fe coplicatis coire, ex quibus lentor in arenam deftillans 
limo cxciptur.in quo procreantur Anguillx innumerx. 

A< y<vp av§tp$i>v iis cOh.rjtoQ X^fy 
lZyytXuS$) Sty&s ujfor tyaffUipiSa-i Qa.[j.Qitxj 
HXeyvj[j.eycLi , o tiKiXos 

} ‘%ff, dr\f AH9&01S re ^.Xvsfltlcti 9 ij /dv i\ij$ 



200 


DE PISCIBVS FLVVIATIL. 

Alfy.ij8fjn ) Kvt\ 'ft )Jj eyytPwar rlx.iv otew. 

Vidi equidem Anguillas mutuo corporum complexu coeuntes, 
neque puto partibus ad gignendum ncccilariis prorfus deftitutas effe: 
inferiore enim vetris parte, & vulua in fceminis , & femen in maribus 
reperitur , ied pinguitudine multa circufufic ha partes non apparent, 
queadmodum neq; oua pinguitudini permifta.Idcm enim iis euenire 
quod de Congris feriptum reliquit Ariftotel.qus cum pinguedine in 
ignem inieda crepitat & diiTiliunt,atqi fic depreheduntur. Anguillas 
igitur crediderim alias in putredine, alias ex maris & fcemine commi- 
* l»fl. p.j one procreari.Haru paucs,vt tradit Ariftot.cemfq; locis vcfcuntur 
limo,csterifque eduliis fi quis apponat, fed maxime dulci humore vi- 
uunt/idque qui in viuariis Anguillas nutriunt , potiflimum obferuat, 
vt pura fynceraq; fit aqua afflues per ripas vbi viuaria extruut: na nifi 
aqua limpida fit,ftrangulats breui intereunt , ob eam quam diximus 
caufam.Hinc aqua turbare folent,qui eas pifcantur.In Strymone cir- 
ca Vergilias capiuntur:tuc enim aqua & lutu aduerfis flatibus turban 
tur.Cui fimile eft quod prodidit Plin.de Anguillis, qus Odobri men 
fe capiuntur in Mincio amne,fludibus glomerat^ in tantum mirabili 
multitudine, vt in excipulis eius fluminis, ob hoc ipfum fabricatis fin- 
gulorum milium globi repedantur. Ide certum eft euenire in permul 
tis Gallis riuulis & fluminibus, in quibus turbata aqua autumnalibus 
pluuiis,naffis & aliis excipulis innumerabiles capiuntur Anguills qu§ 
falit? in proximu quadraginta dieru ieiuniu feruantur. Ariftophanes 
pereleganter & feftiue cos qui ex reipublies perturbatione comoda 
lua comparant Anguillarum pifcatoribus fimiles facit in Equitibus. 
($ 0 f£f ycup oi (ge? 'iyyt\Gi$ Qyfu'y.£m . oi&v fj%> Ai (fxm \cjfe.?V 3 

tei&Jpv(u &§£v . Ectu o <$u >Jj yj.ru r /3<y>Copor xuxafrQv , qpSQ, ov 
te vt r w\iv rcvpxflys. Ex eodem fonte manaffe puto id quod 
prouerbij loco apud nos iadatur,Pifcari in aqua turbida, quod dicitur 
in eos qui ex litibus, bellis, (editionibus, denique ex quietis vel priuats 
vel publica: perturbatione magnos fr udus percipiut,ac maxime hinc 
facultates fuas augent. Anguilla: n5 fuperfluitat vius, ait Ariftot. nec 
furfum vt csteri pifces maxima ex parte efferuntur: funt enim ventre 
exiguo, pingue in paucis ineft, plurim? eo caret.Qus ratio fi paulo fu 
fius explicetur multo magis perfpicua fiet.Pinguitudo quide leuis eft 
& aeres naturs,quo fit vt pingues pifces facile fuperfluitare poflint, 
hoc tamen fatis mihi non facit. Nam Galei qui neq; pingue neq; feuu 
habent mortui fuperfluitant. Potior igitur mihi ratio ea effe videtur, 
qus ex ventris paruitate fumitur. Ventrem enim paruum cauitatem 
qua vifcera continentur, intelligo, qus cum parua fit parum quoque 
aeris congeniti ineffe in ea neceffe eft, a quo pifces in aqua fumma fu- 
ftinentur.Et quid aere multo congenito opus fuit Anguill? in alto lu- 



liber. 2 

to degenti, maxime cum ob paruatn branchiarum rimam aerchau- 
ftum fatis diu retinere pofsit,cum neceilarius is fuerit? Quoniam igi 
tur aer poft morte cuancfcit, non mirum videri debet, ii Anguillx 
mortux per fummam aquam non ferantur. Cur igitur animalia ex- 
tera fuperfluitant mortua ? In caufa funt flatus fubcuteconclufi,a 
quibus furfum efferuntur corpora. Hoc inde maxime colligas, quod 
in aquis extinfti non fluitant quoad puerefeat: ex fanguinc enim & 
humoribus alus putrefeentibus flatus gignuntur quibus difperfis in-v 
tumefeunt corpora & efferuntur, cum nullus iis putrefacis fit exitus. 
Quod fi acu pupugeris, tum deorfum feruntur, nec fluitat. Sed lon- 
gius ab inftituto digrefsi fumus. Anguillx fale conditx falubriores 
redduntur , quod enim vifeidum ineft attenuatur. Qux in mari ca- 
piuntut prxftant fluuiatiiibus & lacuftribus. In ftagno noftro, quod 
Latera dicitur trium vel quatuor cubitorum longitudinem xquant, 
quales ex qux ab Archeftrato celebrantur. Kuma<tf ^ rfu^ltiq ,y.t- 
yjcXctf 'K y&f tun, 5 ' Trkyas In Gange amne tricenos pedes 

implent. Hicefius Anguillas maximopere commendat autore Athe 

11X0. Vtfi o zyyyXlw iKiffias rpmv cr cLus bs et[ zyyy&i 

djyuXhz f-z noytw ilSiv ryUuy , >tgj iCycvyyyy JliaqipVffi roi 
■zyjtciiiU yosp itei, Jgjtfl Vllop-Cso Gf' 5 Tois feflyzei&s uy/.zd[y/:yyi zyyz/.€i> 
lySdkrto-Hicefius in Iib.de materia, ait Anguillas omnibus piCcibus 
fucci bonitate praftarc, ftomacho gratiores efferiatiant enim & mul 
ti funt alimenti, inter falfamenta autem Macedonicas Anguillas an 
numerat.Noftris Anguilla falfa cibus clt gratus, paratuque facilisieli 
ia enim & in craticula affata editut citra oleum, vel aliud condime- 
tum. multum nutrit , nec facile ditfipaturcum glutinofa iit. Quare 
otjoiis citius eiHnfalubris,nfque qui cum morbis a pituita vifeida or 

tisconfliftantur.quique articulari morbo, vel lithtafi, vel doloribus 
capitis obnoxij funt. Recentes falfis infalubtiores maxime fi parum 
coquantur vel farina fubaaa & pifta,vel olla conclufe.eic enim ven 
triculum relaxant, coaionem turbant , nifi prima menia fumantur. 
In veru tolte meliores. Capiuntur apud nos nafsis. Oppianus ir». 
i i i r. i\i <bW> puerilem & ineundam capiendarum Anguilla- 
rum rationem tradidit, quam fatis feliciter Lippius his verlibus 
expofuit. 

cJttjue puer ludens vafli prope litor a ponti 
'Decipit Anguillas, longa intefiina fuh 'vnda 
Conuciens jiam fetis aquata ajideres. 
y t ruidet,njtque ruit, longa intefiina petentem 
Arripit, attjue eito fenfit tumefacta perire, 
y^amijuc puer fuflans anima intefiina repleuit , 


c 



10i DE PISCIBVS FLVVIATILBVS. 

Et /ubito 'ventus denfus percurrit in ora 
zsinmlhy pueri flatu tumefacla laborat: 

St 'Vento arStdturfluflrdijue euadere tentat. 

Jnflatdm penitus toto peSlore anhelam 
Spiritus educit pueri ludentis in altum. 

In medicamentis ad aurium dolores & neruoru,anguiIIarupin- 
guitudo vfurpari poteft.fel ad oculorum fuffufiones. Anguilla in vi- 
no putrefa&a vini faftidium facit. 

De Lampetra parua & ftuuiatili. 



[ v/ -7' v r X .v llll. 

S N ftuuiis & riuulisparu? Lapetrs procuidubio in iis 
na tx reperiuntur, vtpote qus illic capiuntut,quo'nul 
lus marinis aditus patere potefticum neque illi in ma- 
te confluarit,neque mare cum iis vlla parte fit coniuii 
ctum.Talesin Aruerni? riuis inueniuntur. Vocantur 
i royons, &Lampnllons .. Marinis funt partibus internis 
& externis & colore fimiles,fola magnitudine diiferunt:qu?da enim 
magnitudine funt digitali, alis vermibus terreftribus,craffioribus af 
limitantur . Tholofs frequetes vendutur,& illic chatillous vulgo no- 
minatur.Cahie funt m olli, gl u tinofa,excremetitia.frixs & elixa: edu 
tur.fuauioribus aromatis, additisoleo &omphacio codit?.Sic appara 
tg ab iis qui gulf delicias fedatur, magis comendantur quam a medi 
cis.Luto & aqua vefcutur iifde que in locis, degunt in quibus vermc s 

, DeCotto. 




C A P 'Vf XXV. 

ACTENVS de fluuiatilibus qui permagna: funt 
& medi? magnitudinis diximus. Nuc de pifciculis,in 
ter quos primus erit qui ab Ariftotele fibrres dicitur. 
Gaza Cottum conuertit, nefeio qua ratione motus. 

Quod 


liber. 2 

Quod fi latinii hoc nome fcruemus,intcrim meminerimus diuerfuin 
cile pifcc ab eo qui a Numenio ex Athenxo xaOos dicirur:fic enim ille 
Gobionem appellabat, qui a reliquis Grarcis k vocatus cft. Galli 
Cottii cbdot nominant a capitis magnitudine.Noftri eadem de cau- 
fa tefledazf. Pifciculus cft fiuuiatilis Ranx plicatrici fimilis , fi par- 
ua magnis conferre licet , corporis figura & colore. Capite enim ma 
gno eft lato & depreflo. , oris magno hiatu fine dentibus. Oculi fur- 
fum fpe&ant.Pinnas habet duas ad branchias , magnas pro corporis 
ratione, in ventre duas minores, in dorfo vnicam continuam ad cau- 
dam vfque,cauda in vnicam deficit.Intus brachias quaternas habet, 
hepar magnu cii felle.Si corpufculu fpedes vetriculu magnu. Arift. 
huius pifeis meminit , quo loco pifces in aqua audire probat. £% o h 
fot$ 'Trctg.y.tHS tura lybvSta. fato (gds tt^c «$,« € oi'7V?,H, Tc 6>rj>tfV <r/ 
<5' vitfqs vtid&SvkIvoj , vjJoms 7g.s TuOms. Tg. 'j ifj.txi- 

•n%a% TSOL/ptL^ipop^Jo. y-j y^vQa/powjfe. vkotv •>j | oq>v. Sunt prae- 

terea pifciculi fluuiatiles qui fub faxis ftabulatur,quos Cottos vocat. 
Capiuntur a nonnullis faxo percufTo fub quo latent : protinus enim 
inde exturbantur, vt qui audiant, & caput per ftrepitumtentetur. Ca 
piuntur cumCobite fluuiatiliin fluuiis & in fontibus. Carne funt 
molli fuaui & minime negligenda. 


DeCobiteftuuiatili. 




CAPVT XXVI. 

• V M antiquis pifciculi fluuiatiles- minus cogniti fint, 
j) euenit vt nomine vetere careant. Qua de caufa mari- 
, norum & fimiliu appellationes iis accomodare vifum 

) fuit.Hunc igitur quehic proponimus Cobite fluuiati- 
lem nominamus, quod marrnx perfimilis fit, cuius tria 
funt genera, qux nominibus fuis Galli diftinxerut.Primu genus loche 
franche vocat,alteru ZwkVtruq; genus quu paruum eft loebete. De pri 
mo aenere nuc agimus, quxlocbefracbe nominatur, vel quod total?- 
.uis fit,& aculeis carcat, vel quod mollior fit & falubrior.Eftaute Co- 
tites hac fiuuiatilis pifciculus in riuuloru & fluuiorum ripis deges, 
digitali magnitudine roftro fatis prominente. Corpus flauefcit,& 
.maculis nigricantibus notatur, fubrotundum cft & eajnofum.Pinnx 
dux fiint ad brachias, dux in ventre, vniea ab excreme.fi meatu, vni- 

C z 



204 DE PISCIB. FLVVIATILIB. 

ca in dorfo.Carnc clt humida & vifcida.Si in aqua fordida & ccenofa 
nutriatur pinguefcit,fcd multo infalubrior redditur. 

De Cobite aculeata & Barbatula. 



[ T VT 


XVII. 



! 0 B I T E S Secunda quq non folum Loche fed etiam 
7 me a Gallis vocatur fupradite fimilis eil,ni paulo 
^ maior effet & latior, non rotunda fed compreffa. In 
$ branchiarum operculisaculeumvtrinquehabet. Spi- 
^^3^4 na interna dura rigidior eft, quo fit vt pifciculus ille 
inter edendum moleftior fit quam Cobites lamis. Sarpiuslchthyopo- ■ 
Ix parum cautis imponunt , & pro latuibusvcndunt , qua impoltura 
inter edendum facile deprehenditur. Tertia Cobites barbatula om- 
nium minima eft,qute ipfo nomine (latim fefe prodit, nomen dedi- 
mus a cirris tenuibus, e roftro barba modo pendentibus quemadmo 

dum in Barbo. i 

DePhoxinis. 



Ith.j.dc hijf 
C4f.il, 



CoAVVT XXVII 1. 

HOXINVS Dicitur Graxc & Latine pifciculus,cuius 
[ Ariftotelesfolus bis meminit his verbis.ex Gaz$con- 
uerfione.Pars pifeium maxima confummatur mare & 
fcemina.Dc Rubclione & Hiatula ambigitur , omnes 
enim grauidf capiuntur .Confiftunt ergo ouaper coi- 



liber. 205 

tum,in iis qui venerem norunt.Scd non coitu tantum , verum etiam 
fine coitu, quod argumento condat nonnullorum fluuiatilium,nam 
Phoxini datim,propc dixerim ac natifunt,& admodum parui, oua 
habcnt.Et paulo poft. Reliqui fcmcl oua edunt in dagnisfluuiorum Cc, l- 1 
& arundinetis lacuum, vt Phoxini & Perca?. Nulla alia ed a veteri- 
bus nota tradita, ex qua certi aliquid de Phoxinodatuerepoflimus, 
qua’ vero ab Aridotcle ponitur Phoxino cum multis aliis communis 
ed,quosquantumuis paruos capias, femper ouis plenos reperias. Sed 
ei vni ex omnibus hac maximeaonuenire videtur, quem fape in Pi- 
cardia vidi obferuauique.Illic vocatur Kofere dimidiati pedis logitu- 
dinem nuquam fuperat, corpore ed lato & compreflo, oculis magnis 

{ >ro corporis ratione, Bramis minimis corporis fpecie fimiIlimuscd,co 
ore ed luteo. Quamlibet parui capiantur fem per ouis grauidifunt, 
adeo vt periti pifcatores cum ouis nafei affirmcnt.Huic qui fubiungi- 
tur & nomine & figura non multum abfimilis ed , Xsfe vocatur a ru- 
bore caud$, reliquo corpore caruleo ed, paulo maior, minus lato cor 
porc.ouis femper plenus ed etiam minimus. 


De Pifciculo Vario. 




fczAWT XXIX. 

f s T E Pifciculus ex Phoxinorum genere videtur ede, 
s parit enim circa litorafluuiorum & riuorum,ac quan 
) tumuisparuus capiatur,ouis plenus repcritur.Tam va 
1 riis coloribus nominatur quam variis coloribus depi 
duscft . Veron Galli vocant, quali varium.eandem ob 
caufam ParMa ab Icalis.ab aliis Sangumerd a rubore, a Romanis Mo 
rella i nigrore dicitur.Graci quidam ab oculorum colore 

re ,DorrumaureifpIcndoriseft,vcnrcr argentei .latera purpurafeut. 

caudam pinnam auream & latiufculam dehcit.Pmnas m dorlb & m 
ventre totidem babet quot reliqui iam defcripu Fellls multum ha 

bet,quatcnonnif.cuifceratuscoquendus.Cephalumfluu.atdemcor 

poris figura imitatur. Cute lxui integitur punftls notata. Carne elt 
molli & fatis fuaui. _ 

5 



2o6 


DE PISCIB. FLVV1AT] 


De Pifciculo aculeato. 



C^rvr xxx. 

N Fluuiis & lacubus reperiuntur pifciculi qui opti- 
mo iure aculeati nominantur ab aculeis quibus hor- 
rent.Horum duo comperio eflc genera.Prius eft ma- 
ius , tribus tantum aculeis in dorfo munitur, tribus in 
ventre, coniun&is, quales cernutur in lemine eius ge- 
neris bliti quod EJftinar Galli vocanr, a quo Epinoche pifciculus nun- 
cupatur, vel Spinarde , a Germanis Stachelffeh , ab Italis StratzangU . A- 
culei acutiflimi funt & firmi quos in metu erigunt, vt fc ab altorum 
iniuriis tueantur. Aculeis demptis corpore paruas Percas referunt, a 
fquamis nudi funt.Fluuij & lacus quidam tanta interdum horupifci- 
culorum copia abundant , vt putent nonnulli feminarium efle reli- 
quorum pifcium,vel certe predam.Exhauftis etiam vel exficcatis fta- 
gnis quamplurimi relinquuntur pauperibus colligendi. Alterum ge- 
nus eft eorum qui fenos aculeos rigidos in dorfo habent , in lateribus 
fmgulos.Hunc pifciculum in Nare vidi e quo Tiberim fubit. Accola: 
pifciculis iftis vefcuntur. Errant qui de genere Galeorumefle aiunt. 
Quid enim pifciculis iftis cum Galeis commune efle poteft? 


De Gobione fluuiatili. 



C^rPVT xxxi. 


R C 1 Latiniquc veteres Gobionis fluuiatilis nul- 
^ lam 3 quod fcia, mentione feceiut,fed folum marinum 
a gnouerunt,qui litoralis eft,& faxatilis. Primus Aufo 
1) nius, vt arbitror Gobionis fluuiatilis nomen pifciculo 
% eipofuit,qui fi non alimenti natura, faltem flgura 

ma- 




liber. 


m arino valde fimilis cft. Falluntur ergo Medici, qui Gobiones fluuia 
# tiles sgris opponi volunt,his eam inefle (ucci bonitatem exiftimantes 
quam Galenus in marinis commendat, a quibus illi hac dote mul- 
tum fupcrantur.Notiiriffliis eft in Gallia Gobius.fluuiatilis } ^o»w» di- 
dus.Lugduncnfc Germani Gob Vocant.Dc eo h$c cecinit Au 

foniusinMofella. 

Tu (juocjue flumine ai inter memorande cohortes 
G ob io } non maior geminis Jine pollice palmis 
's teres, ouipara congeftior aluo, 


20*7 


Propter duas oris appendices qua: breues funt quafi /x^wesimita 
tumelTe ait Barbi iubas. Ceterum fquamis tegitur paruis. In dorfo 
pinnam vnicam habet, maculis nigris variatam, reliquas in ventre re 
liquorum ffuuiatilium modo.Carne funt moIli,infipida, virus nonun 
quam relipieritc:vefcuntur enim aqua, luto, & cadaucrum carnc.Qui 
enim pifciculis iitis inlidiantur , capita equorum boumve in aquam 
coniiciunt, quo ftatim permulti coeunt, & cerebrum faniemque hau- 
riunt, dentibus enim carent. 


De Afpero pilei' 



C^vvt A' 07/. 

} YGDV-SENSES Pifcibulum Gobioni perfimi- 
s lein c Jpron vocant ab aiperitate fquamar um,Ih Rho- 
^ dano tantum inuenitur/ed non quouiseius loco, ve- 
^ Eumeaferein parce qux inter Viennam & Lugdu- 

j num eft interieria. Eft igitur pifciculus Rhodano pe- 

culiaris capite latiore quam Gobio, in acutum definente.Ore cft me- 
dio,dentiMsciisM maxillas afperas habet, foramina ante ocrdos. 
Colore eft rufo, maculis nigris latis,a dorfo ad ventrem oblique def- 
fcendentibus variato. Pinnas ad branchias & in ventre fimiles cum 
Cottis habet, fed in dorfo diflimiles : dux enim funt i fcfoiaiina*. 
Vulnus ait pifciculum hunc auro vcfd qua arenam cuin qua non- 

nunquam auri laminulx'funt,baurit.Catnecftiiccrore quem Gobio. 





loi DE PISCIBVS FLVVIATILIBVS 
De Alburno. 


[ a t v T XXXIII. 

'L B V R N I Appellatio ab albedine videtur effe fum- 
ata, ab Aufonio fortaiTeinuenta. A Gallis <v4/«vel 
1 sAblette vocatur, ab Anglis Uleu. A Germanis z/lblem 
fvel zjtmbelfifcblim , vel 'vrveiffijchlim. Alburnus pifcis 
fcft fluuiatilis digitali magnitudine, Aphy-is albis fimi 


oculis magnis, rubefcentibus,dorfo virefccnte, ventre candido.Li 
,s duabus diftinguitur,altera a branchiis ad cauda du&a medium 
pus dirimit , altera miniis euidens a radice pinna: branchiaru or- 
leficit , priufquarn ad caudam perdu&a fit. Pinnas eafdem habet 
is Gobio. Capite eft paruo, corpore latiufculo fed dcprefTo , fellc 
et. Carne eft molli & parum pingui. Vorax eft pifcis, eam ob cau 
i hamo facile capitur. Aufonius. 

Quis non irides <vulgi (oldtiaTtncas 
%orit$) alburnos prodam puerilibus hamis? 

De Cancro fluuiatili. 


C A P VT XXX IUI. 

R V S T AT A Animalia multo pauciora in flu- 
uiis reperiuntur quam in mari. De fluuiatilibus nunc 
dicemus, primum dc Cancro qui tertij generis eft Ca- 
erorum omnium ex Ariftotelis diuifionc. Hoc Can- 
cro carent Galli & Germani. Quamobrem non fine 
errore 


Zii-4 tltbift. 
r'f-4- 



liber. 


ciroic Aftacos fluuiatiles in Cancrorum vicem vfurpant, in iis etiam 
remediis, in quibus veteres Cancros fluuiatiles fummopere commen 
darunt. Reperitur frequens in Gra:cia, Creta,Sicilia, Italia, Hetru- 
ria. Reperitur & in Nilo iEliano tefte.Ego in Italia accurate pingen- 
dum ,& ad veriflimam effigiem exprimendum curaui, quod vide- 
rem a quibufdam piduram eius a vera alienam fuifle reprarfenta- 
tam. Dicitur a Graecis Kcupmos w^/mos, ab Italis Grancio & Grantg, 
Eft corporis quidem fpecie marinis fimilis, verum tcfta tenuiore le- 
uioreque, corpore minus rotundo, brachiis primis craffioribus & Ion 
gioribus pro corporis magnitudine, fimiliter Sepedes habet. Cauda 
corpori applicata difccrnuntur mares a fceminis, ea enim in feminis 
latior eft ad fcuti formam, ad oua tutius contegenda, in mare eft an- 
guftior.Carne funt dulci.Cancri fluuiatiles cruftam tempore exuunt, 
tunc molliores funt, & fummi Pontificis cardinahumqucmenfisma 
xime expetuntur. A quibufdam in lacie fuffocantur, quo dulciores 
& meliores fiant. Degunt in riuulis latent in luto , vnde ligonibus 
effofa ferobe capiuntur. Qui eos vendunt funiculo alligatos, & a fe- 
fefeiundos feruant, Etenim fi fe contingant, pedes mutuo fibi arro- 
dunt & vorant, quod verum eife ipfe fum expertus. Cum enim du- 
centos Roma; emiflem,donuque in aquam vt fefe reficerent coniecif 
fcm,ita inter fefe conflidati funt, vt plures quinquaginta mutilatos 
repererim, eo tandem deuentum eft, vt omnibus necatis vnicus fu- 
perftes fuerit, quem adhuc exficcatum feruo. Cancri fluuiatiles fatis 
nutriunt, & corpora humedant. Quare Auicenna in febribus he- 
dicis cum aqua hordei valde probat, quod nihil falfi habeant , humi- 
diorefquefint marinis. Permulta aha de iifdem traduntur a Diofco 
ride, Nicandro, Plinio qua; fuperuacaneum fuerit hic deferibere. So- 
lius Galeni fententiam exponam, quo maiorem authoritatem ha- 
beat oratio de Cancri fluuiatilis mira & occulta facultate. Fluuia- 
tilium Cancrorum, inquit, cinis deficcat,& proprietate totius fubftan 
tis miredemorfis a cane rabido auxiliatur ,velfolus, vel cum thuris 
parte vna , gentiana: quinque, Cancrorum decem. Vel co cinere 
vtendum quemadmodum parabat Aifchrion longo vfu peritiflimus 
qui viuos Cancros in $neam patinam inicdos tandiu vrebat quoad 
in cinerem redigerentur, vt facillime in puberem tenuarentur. 

D 


209 



210 


DEP1SCIB. FLVV1 AT1L1BVS. 


De Aftaco fluuiatili. 


QATtVT XXXV. 

N Fluuiis montium ’& gelidis riuulorum vndis cru^ 
ftata animalia procreatur, qu$ a figura Aftacora mari 
noru , vel contra marini a fluuiatilibus nominati funt. 
Aftaci fluuiatiles corpore funt rotundo, capite in cor- 
nu latiufculum, breu e acutum deficiente, fub quo la- 
tent oculi , '& capiti prspofita funt cornua quatuor,duobreuiora 
funt, alia longiora, articulata, flexibilia, in tenuitatem pili delinentia. 
Vtrinque chela vnica eft.afpera denticulata, articulis quafernis con- 
nexa. pedes vtrinque quaterni, bini chelis propiores bifidi funt &c 
hirfuti,bini pofteriores in calcar delinunt. Pofterior corporis pars qu$ 
cojlum appellatur, fex tabellis conflat, cauda pinnulis quinque, media 
fcuti formam refert, & articulata eft, vtrinque dua: communi articu- 
lo,poftrem2 proprio colligantur. Os dentibus munitum vt in locu- 
fta & Cancris.Carnis aliquid eft in ore pro lingua.Sub cauda appen- 
dices funt in quibus oua reponuntur, Codi Aftaci rubefeunt. Luna: 
vim fentiunt quemadmodum cruftata alia & oftracoderma. Carne 
funt molli & fluida, quamobrem melius coquuntur fi inferuentem 
aquam inficiantur, maxime aceto vel omphacio admifto : feruens 
enim aqua mox. vt carnem contigerit eam firmat, nec diffluere finit. 
Aftaci farcophagi funt & fcatophagi.Cadauera confedantur, nam fi 
in aqua vel equus, vel canis , vel quoduis aliud animal fubmergatur, 
mox tanquam vultures magna frequentia adnatant,nec inde rece- 
dunt priufquam quicquid carnis fuerit arroferint. Quo Ipedaculo 
quidam aliquando commotus, quemadmodum ex boue c^fo apes, ex 
equo vefpas,ita Aftacos fluuiatiles gigni exiftimauit, quamobrem 
equos mortuos in aquam conficiendos aliquoties curauit,tande euen 
tu ab eadem fententia dedudus cft.In Gallia & maximi & frequentif 
fimi capiuntur.Non probo Medicos qui Aftacis eam vim & cibis , & 

in 





LIBER. i , ' 

in pulmonum vitiis incfle exiftimaiw , <jux in Cancris :infit quo, 
niam Affari carne funt prxhumida, difiipacu facillima, minimum 
nutriente.Multo minus probandi qui cancrosiluuiatilcs cfle putent, 
cum Cancris coipus fit rotundum teftc Ariftotele,line cauda, vel cau 
da corpori applicata nec extenfa,Aftacus corpore longo, Locuftis fi- 
mili,quod capite & collo tabellis diftin&o conflet. Lapides in capi- 
te habere Altaci creduntur, quos Medici quidam ad comminuen- 
dum renum calculum in vino albo propinant, fed in Lenioribus fo- 
lum reperias. 


2li 


De Aftacoparuo. 



[ AT* VT XXXVI. 


B E Aftaco fluuiatili fermo.nos admonet, vt Aftacura- 
marinum paruum, quem quum de cruftatis marinis 
agerem us,pmermilimus, huc inferamus. Vterque 
ex collatione melius agnofeetur: Vocamus igitur A- 
ftacum hunc marinum paruum, vt a magno differat, 
quem inter marinos depinximus, vt etiam ab Elephanto & Leone di- 

ftinguatur, cuius folus, quod fciam,Athen£us meminit. Tofv $ oV/«- 

fyfyiwv, >&OS , , xiopm*, xlav , rS «fo*S yltts % &<*■- 

pfaQ.ttsifa ? tjy o. Xm rv Ex oltracodcrmis funt Squilla, 
Aftacus,Locufta, Cancer, Leo, qu$ eiufdem cum fmt generis differut, 
maior autem eft Leo Aftaco:Eft Aftacus hic femper paruu3,nec fere 
vnquam magnitudine pietur^ nollr? fuperat.Capite & thorace clt ro 
tundiore quam fluuiatilis,in lateribus incifo,e capite eminet cornu Ia 
tiufculum, magnum fi totum corpus fpe&cs,vtrinque ferratum, inter 
oculos litum, quos recondit , & cxerit.Cornua quatuor oculis prdqra 
funt.Duo breuiora cornu ferrato viciniora, aha duo multo longiora, 
flexibilia, articulata.Chelam vtrinq; vnicam habet denticulata , qua- 
ternis articulis connexam. Vtrinque quaternos pedes line forficibus. 
Collum liue cauda tabellis conflat & in pinnulas definit. Sub. cauda 



112 , 


DE PISCIB. FLVVIATI. 

appendices funt ouis reponendis deftinat; . Aftaco huic viuo corpus 
rubefcit,alioqui lineis carriileis tranfuerfis variatum. Rarus & bons 
carnis eft firmionfquc quam Elephas, melioris quam Locufta. Differt 
a fluuiatili quod fit dum viuit colore fufeo, corpore longiore & ftri- 
ctiore,cornu frontis latiore & brcuiorc. 


De Squilla fluuiatili. 



'JT XXXI' 11. 

N Fluuiis infe&a quadam viucre deprehendi , qus 
varia funt, quadam enim vermium, qusdam mufea- 
rum,qucedam fcarabeorum forma funt. De his cum 
nihil apud feriptores veteres legerim, non inepte fa- 
cturus videor, fi aliarum beftiolarum quaium imagi 
nem (imilitudinemque habent, nomina eis impona. Ab his incipiam 
qua: proxime explicatis affinia funt, id eft, qu$ tenui crufta integun- 
tur, qualis eft Squilla fluuiatilis quam hic exhibemus. Ea pedes ternos 
vtrunque habet. Cauda in duo longa & tenuia veluti fila definit:di- 
gitah eft longitudine. Capite eft rotundo & compreffo inftar lentis 
Jeguminis.Cornicula quatuor habet.Cum fquillis marinis magna eft 
figur$ affinitas. Quare non video quo aptiore nomine donetur quam 
Squilla fluuiatilis. 



De Cicada fluuiatili. 



C^^VT xxx V Ul . 


B ERNVNTVR Etiam in riuulis beftiok Ci- 
cadis terrenis perfimiles,quas ob id Cicadas fl uuiati- 
lcs nomino. £t ventris latitudiue & pedibus natant, 
vtrinque ternos habent , poftremi longiflimi funt. 
Hoc a terreftribus differunt, quod capite funt ma- 
gis 



libe r. 

gis excito, & ccruicis aliquid habere videantur.’ 

De Libella fluuiatili. 


«J 



[zAPVT XXXIX. 

N S E C T V M hoc libellam fluuiatilem libuit appel- 
lare , a flmilitadine qua; illi eft cum fabrili inftrumcn- 
to,& cum Libella marina. Hscbeftiola patua eft ad- 
modum T.litera figuram referens, pedes ternos vtrin- 
que habet, Cauda in tres appendices definit , qua viri- 


di funt colore, iifdcm Sepedibus natat. 


DeMufcafluuiatili. 



C vt ? VT X L. 

i® S C A S volantes in aqux extremitate fepe vidi- 
1 musxftate. Oculis funt magnisprocorporismagni- 
^ tudine, dorfo rotundo, ventre plano, fenos habent 
^ pedes, poiteriores maiores ad corpus in aqua impel- 
lendum. Inter natandum geminas alas extendunt. 
O^e&inaere volare, & in aqua natare poffunt. Natant ventre 
inctelum conuerfo , contrariofitu volant'. Ytrunque per vices fa- 
ciunt, Venter lineis nigris k viridibus diftinguitur , his pifccs infid 
diantur. Sunt permulta alia in aquis dulcibus infefla atque beiliols 
nondumabomnibusfatis animaduerfe, qutrque vis fene piftura 
exprimi poffunt. Quare hortor ftudiofos viros, & fedulqs rerum 
perueftigatores, vt in fluuiorum aliarumve aquarum quas inco- 
lunt animalibus cognofeendis & iis pofterorum memoris mandari- 
dis operam ponant. ^ 



214 


DE PISCIBYS FLVVIATIL 


De Mufculis aquse dulcis. 



QsXV.VT XL1. 

jj; O NG E' phira& maiora in mari quam in fluuiis vel 
|lacubus gignuntur oftracoderma , cuius rei caufam 
tepe alias marina: aqus vi attribuimus. In aqua dul- 
?ci ftagnante maxime repcriuntur Mufculi , fere nun- 
quam in rapidis fluminibus. Galli JMoules vocant. 
DupHckonftant concha tenui & fragili, foris nigricat, & veluti ex 
multis additamentis conflata eft,ob id afperior . Intus kues funt , ex 
cstuleo nigricantes. Carne funt dura concottu difficili, mali fucci, 
quo fit vt qui iis copiofius vefcuntur in febres incidant. 



De Cochleis fluuiatilibus. 



c A p VT x L 1 1. 


/OCHLEAS paruas gignunt flumina & riuuli mul- 
|ti,Cochleisterreftribuslimilesfunt, fimiliter cornibus 
^iterpmentantcs,nifiquod cornua habeant breuiora 
& latioraque pinnularum fere forma. Teftalongiufcula 
* in acutum deficiens Stromborum modo. Harum po- 
ftrerha deprefla eft magis, aculeis afpera, a quibus echinatam fluuiati- 
lem nominare pofliimus. Similem aliquando in Ranarum ventre 
rcperi. 

Guliel 





G V L I E L M I 

RONDELETII DE 

PAL VSTRIB VS 

l I B E R. 

* 

De Ranis. 


C<4 T VT 



? V M ORE Dele&antur omnia Ranarum 
^genera. Quare cum plura & notiora maxi- 
| me in paluftribus aquis degat, inter paluftria 
i potius quam inter amphibia numerare vi- 
\ fumfuit. Diucrfa autem earum eile genera 
; experientia demonftrat,vt & autores ipfi tra- 
| didcrunt.Sedcum a diuerfis varie & confu- 
| se exponantur, ip£a enucleate atque explicate 
_ ) docere oper^pretiu fuerit, vt qui vel fine per- 

nicie in cibis vti voIucrint,vel remedia aliqua ex his parare, vel ab ali- 
cuius veneno fibi prxcauere, certi aliquid de iis iudicare poffint,& 
quod propofito accommodatum fuerit feligere. A minimis incipie- nk.t.c*.,,: 
mus,qu^ Gyrini dicuntur Plinio autorc,quu de Ranaiueoitu &-gene ' : 

ratione loquitur.Pariunt minimas carnes nigras quas Gyrinos vocat, 
oculis tantum & cauda infignes:mox pedes figurantur, cauda finden 
te fe in pofteriores. Nicander ficuti legitur in exemplaribus excufis 
yifas vocat, interpres^/w/34^interpretatur.Pr2terea Nican- 
der in Alexipharmacis primum tpfmr nominat, deinde x.apy eiufdem 
fpeciei,qua: fruticibus verno tempore adhsrefcit.Quo loco Scholia- 
ftesGracus tradit duo genera efle $c4“-% uv > i& c ft Ranarum , hyber 
nas Sr sftiuas,ex quibus xftiu? coaxant, & innoxix funt,hyberns mu 
ke & morrifene.vel fic. Phrynus pro vocali fumitur : funt enim mutg 



215 DE PALVSTK1BVS 

Si minime vocales, difcriminis horum caufa dixit Phrynum pro voca 
li. Eli autem Ranx fimilis, fcd oculis eft maioribus , arundinum 
frudicumque radicibus adbarer Phrynus. Hac Scholiaftes. Qua; 
cum pius caliginis quam lucis rei adierant, nos perfpicue.vt opi- 
nor , lic di(linguemus,vt Rana fine quxdam qua maiorem vite par- 
tem in aqua ttaniigant, alia in ficco tantum, alia inter has ambi-' 
uant. .Rurfus catum qua in aqua degunt, alia in fluuiis , fontibus 
& riuulis reperiuntur , minimeque pcrniciofa funt , fed edules. 
Off, Has Ranas iluuiatiles vocat Plinius tn.btjt.xi W Gtaci com.; 
muni omnium nomine Alia funt paluftrcs& venenata, 

a nolitis Bufones aquatiles nominantur, aGrscis eMo£4*;p vel 
at,, , Has Phrynisfiue Rubetis coniunxitDiofcorides, tum 

. o g cor p or j s (5g Uramno ndiffimilem,tumobvimaqucpemiciofam. 
Eatumqua in frcco habitant, alia inter frudiccs & arundines vi- 
Zi.jcrap.io. u |r ynde ei nomen tefte Plinio. Quidam inquit, ex ea Rana quam 
Calamiten vocant, quoniam inter arundines fruticefque viuit.mini- 
ma omnium & viridiffima, cinerem fieri iubent. Alia per tempellatcs 
ex aere deficitur, cognominatur. Rana qua ambigit qqi- 
ki vocatura Gracis, a Latinis Rubeta. Plinius: Ranaquoque Ru- 
bet? quarum in terra & in humore eft vita, vel vt Aetius vult cum 
paluftris vita conditionem in tcrreftrem commutauerit eqoo ap- 
. pellatur , id eft Rubeta a tubis in quibus degit. Plinius: Sunt 
****** qec in vepribus tantum viuunt, ob id Rubetarum nomine vt di- 
ximus, quas Graci Phrynos vocant, grandiffime eundarum. Qu? 
poftrema maxime indicant de iifdem Plinium loqui St Aetium, 
quum dicit Rubetas nihilo minores efle teftudine parua. Hanc 
fpeciem Vergilius Bufonem appellauit , noftti Crapati. Hac 
funt Ranarum genera. Neque vllum eft genus quod /3d- 
dicitur vt Hermolaus in mendofo codice legerat pro tXfor 
Neque alia eft qu? Dryophytes dicitur a Calamite, ve 
docebimus. Poftrcmo neque feiundum a c?tcris genus quod mu- 
phuftitum fit, nam id multis Ranis accidit etiam vocalibus natura, ob 
quandam loci proprietatem , quodPliniusannotauit. Ranis fonus 
fui genetis. Multum tamen refert St locorum natura: mut? in 
Macedonia traduntur. Mut?funt& Cyrenjs eodem autotc.il- 
latis e continente vocalibus . Et in agro Cyrenenfi, ait Arifto- 
te3es,Ran? vocales proterito tempore deerant. Mut? funt edam 
nunc , ait Plinius in Seripo infula , ecdem alio tranilatq canunt: 
a.utftt- 5cc y cre in lacu Thcltalix Sicendo tradunt . Sunt qui pu- 

tent Seriphum vnam ex Cycladibus non habere Ranas , vnde 
prouerbium Pcjb.yx d« vrclpju, quod confirmare volunt Stra* 
r bo 




liber. 2 , 7 

bonis authoritatc qui feriphum faxofam efle fcripfit , quare & fine 
aqua efle, qua carere imoabfqucca ne efle quidem pofluntRatue. 

Sed Theophraftus no negat illic efle Ranas, fed fortafle non vocales 
ob nimiam aquarum frigiditatem , neque in Pierio etiam Theflali* 
ftagno propter aquarum rigorem. Id quod multis in locis euenirc 
mini compertum eft . Quod fi quis locum Plinii mihi obiecent ex 
libr.x x xi i . in quo aliud a fupradi&is genus & mutum conftituifle c*f. 7. 
videtur his verbis: Eft parua Rana in arundinetis & herbis maxime 
viucns,muta ac fine voce, viridis, refpondemus eande hanc fpeciem 
efle' cum 'ea quam Calamiten vocant, quod in arundinetis viuat, 
minima omnium & viridiftima de qua iam di&um eft. Nunc ad fin 
gula genera explicanda veniamus. 

De Ranis f limiorum & riuorum. 


[cATVT lll 



iT SI Ranae notiflimafunt animalia, nemo tamen & 
*n$ mentis laborem hunc noftrum tanquam fuperua- 
^ caneum reprehendere iure poteft,fi poft Ariftotelem, 
f Diofcoridem, Plinium aliquid tradauerimus.Prodeft 
enim genera diftingui, quoniam & forma & faculta- 
tibus differunt. Rana: enim paluftres cum Rubetis inter venenatas 
numerantur:Ran$ fluuiorum,iiuorum & fontium &in medicamen 
tis & in cibis vfurpantur, fimtque quibufdam in deliciis, pauperibus 
famis alleuamentum inemptum. Prcterea multa video a recentio- 
ribus de Ranis practcrmifla,qua: poftea a nobis tradentur, qua mini- 

E 



DE PALVSTRIBVS. 

me ncgligi oportuit, quale cft,Iingu$ forma noua,in oculis palpebra 
inferior, mobilis ficuti in auibus, tenuis & perfpicua, duo foramina 
rotunda, tenui membrana iis obtenfa tympani aurium inftar,poft o- 
ris rkftum rimx dux per quas tenuem membranam exerunt. Cauda: 
rudimentum fub qua vnicum foramen eft quo fcetum emittit, cxcrc 
menta excernit, quadam etiam alia qu$ in fingulis dicentur, quq non 
inutilem noftram in hac animalium cotemplatione diligentiam ef- 
fe palam oftendent . Vniuerse quidem * ^ r2C ' s dicuntur, a 

Latinis Rana:. Sed ad exterarum diferimen hx fluuiatiles vocentur. 
In ripis ad folem maxime delc&antur , quaternis pedibus aflultim 
in terra gradiuntur , & in aqua celerrime natant , maxime pofterio- 
rum pedum bcneficio:funt enim longi ac proinde adfaliendu aptif- 
fime a natura conformati, & ad natandum, quia lati, in quinos digi- 
tos diuifi,qui membrana tenui conexi funt,vt in anferibus, anatibus, 
& fulicis. Crura fctibix validis mufculis vinciuntur.Pedcs anteriores 
breuiores in quaternos tantum digitos fifsi. Qui pollicis vice eft craf 
fior & breuior.Digitorum tres funt acies, & totjde articuli.Offa fefa- 
moidea in primo digitorum articulo pedum anteriorum , in omni- 
bus articulis pedum polteriorum. Colore funt vario. Quum parux 
funt admodum& pifeis forma, nigre, & fpccic Ranis pifcatricibus fi- 
miles & colore. Grandiores factx & cauda in pedes diuifa, alix viri- 
des funt alix nigricant, alix flauefcunt . Ventre funt candido nigris 
maculis afperfo . Cute integuntur tuberofa & inxquali , capite funt 
crafTo, ceruicc contradta fed latiufcula,Roftrum in acutuangulum 
definit, oris riiftus magnus, intus magna oris capacitas . Lingua ca- 
rere videtur, vel fi eam linguam nomines, eam ab aliorum omnium 
animalium linguis & fitu & conexione diuerfam effe intellige: Nam 
extremx maxillx hfrens,inde pendet, quo fit,vt qua in parte in exte- 
ris foluta fit, in Ranis fit ligata & contra : nam in maxilla, vt dictum 
eftjhxret, ad fauces foluta eft . Hanc particulam cum Ariftotelc re- 
£te linguam vocabimus, cuius hxc funt verba, o 5 f&dfayos Q<( 
r . 3' ydj> uSfoarfqma iy^vc^as o rois a.>koisa.m- 

XiXvj. (sc o ft/os r (pdfvyfA kmXl\v) , erredux) <j> r 
quvVjj oju. Ranis lingua fui generis eft: pars enim prima qux exteris 
abfoluta eft, iis cohxret modo quo tota fere pifcium. Intima v ero ab* 
foluta ad guttur applicatur , qua fuam vocem folent emittere. Pro 
dentibus afperitatem tatumin maxillis habet , qua quicquid arripit 
mordicus retinet, ob id panno rubro vel fruftulo carnis filo ex arun- 
dine dcmiffojdemorfo extrahuntur & capiuntur.Oculos magnos ha 
bent & prominentes, palpebram inferiorem auium ritu oculis appli 
eant, qux tam tenuis eft vt perluceat. Ante oculos foramina funt, vel 
ad aerem attrahedum vel ad odorandum, tenui membrana obte&a 

nonali- 



LIBER. 21 

non aliter quam auris tympanum . Ab oris ridu fub foraminibus ia 
didis finus vtrinque eft , in quo tenuis membrana, qua: dum acrem 
fub aqua retinet, inflatur & foras prominet veficx aere plens modo. 
Ab oculis lines duce fufes per latera duds funt , inter hasmedia eft 
dorfi linea quod in caudam definit, fed cute contcgitur,poft hac fu- 
periore magis quam inferiore loco, meatus eft quo Gyrinf& excre- 
menta emittuntur, Cutis circa articulos tantum carni iirme h^ret,ob 
eam caufam nullo negotio excoriantur , facileque aere concepto & 
cohibito intumefeunt . Ventriculo funt magno long6que;inteftinis 
couolutis, coloris varij.ecphyfis alba eft, ieiunum inteftinu,'&:qUod 
ileum aquibufdam dicitur flaua,ob bilem' quam per meatum ivefi 
ca fellis in hepate fita excipiut,quamuis fel viride & tenue appareat, 
Colon fequitur,cxcum nullum reperitur , illud nigrefeit ob ftercus, - 
latum eft & amplum , redum candidum & anguftum.Splenparuus 
eft in mefcnterio.Hepar rubrum in tres lobos fedum.Maribus renes 
funt longi, carnofi, teftes lutei parui & rotundi, fceminis appendices 
circa renes croces, quas vterum efte dixerim . Vefica eft tenuifsima, 
vixque cernitur. Pulmones tenues, magni, non omnino fine fangui 
ne,vt Ariftoteles exiftimauit,quum fcripfit Ranas diutius in aqua' vri 
nare, propterca quod pulmones fine fanguine habeant, fed potius 
quod exiguo calore & fanguine .prsdits , frequenti infpirationc & 
expiratione non egent . Pulmones nigricant , cor in medio eft tho 
race non pifeium, fed quadrupedum cordi fimile, nigris pundis no- 
tatum . A medio pedore cartilaginea apophyfis producitur in ex- 
tremo lata cui innituntur partes qus maxillx fubftmt . Hadenus 
defcriptsfunt Ranarum partes . fequuntur adiones . Vere coeunt, 
Mares vlulatu fuo, quem ololyginem nominant feminas ad coi'- 

tum alliciunt . Ololyginem vero edunt maxillx inferioris labro 
demilfopari libra cum aqija modice recepta in fauces , fuperio- 
reque maxilla intenta . Flagrant tantifper oculi modo lucerns, 
cum finus buccarum maxillis diftentis interluceat .- coeunt emm 
magna ex parte nodu . Hsc fic fer£ ex Ariftotele coniiertit Gaza 
Plinium imitatus qui mares a voce ololyzontes vocari tradit .fed 
prxftat locum adfcribereieleganter enim Ariftotelislocum llluftno 
rem reddit , quum de pifrium lingua loquitur. Ranis prima eohs- 
rct , intima abfoluta a gutture qua vocem mittunt . mares tum vo- 
cantur ololyzontes . ftatoid tempore euenit cientibus id coitum 
feminas Tum fiquidem inferiore labro demiflo,ad libramentum 
modice aqux recepts in fauces , palpilante ibi lingua vlulatus elici- 
tur . Tunc extenti buccarum finus perlucent , oculi flagrant labore 
ncrculfi.Ranx igitur duplicem edunt vocem oXc>/y ^ coitus tem- 
pore & qua voce omnibus funt molefts. quumque maxime 



M0 DE PALVSTKIBVS 

& vitra modum funt yocalcs,tum tcmpcftatcm prtefcntiunt, quia a- 
aua pluuia dcle&antur.De coitus ratione varia prodiderunt autho- 
res.Plinius.Rana’ fupcrueniunt prioribus pedibus alas fqsminq mare 
apprehendente pofterioribus clunes . Et mox . Mirum qua femeftri 
vita refoluuntur in limum nullo cernete,& rurfus vernis aquis rena 
fcuntur qua fuere nate, perinde occulta, ratione cum omnibus annis 
id eueniat.Dicam hac de re id quod fentip . Certu eft Ranas aliquas 
fponte nafei maxime qua: Gyrini vocantur.Gignuntur & ex concu- 
bitu maris & feemihte Jed non ita coeunt vt Plinius tradidit, fed ani- 
njaIium,rctro meientium ritu, atque fic copulatas Ranas vidi : cuius 
rei caufa neque inter crura , neque inferiore in loco fed fu perior c 
meatum habent. Quantum ad Gyrinos attinet vt mihi, ita omnibus 
experientia compertum efie poteft fponte etiam in limo gcnerari.In 
magnis chim imbribus & itinera & loca alia antea omni Ranarum 
gencrevacua primum Gyrinis, deinde Ranis multis abundalfe obfer 
uaui. Rana cibum in aqua capeflimt. Mufcas, vermes, cantharos a- 
quatiles, tineas , hirudines , cochleas paruas, atque infecta aquatilia 
omnis generis deuorant. Adeo funt voraces vt a fuo genere non ab- 
ftineant. Inueni in maiorum Ranarum ore Ranas paruas , atque in 
ventriculo femicoctas , cochleafque echinatas . Qmtmobrem efca 
etiam e longinquo vel cibi odoratu, yelconfpe&u alliciuntur & ca- 
piuntur, maxime ipfarummet Ranarum carne, aut panno rubro car 
nis colorem referente. Noftris in more eft pofteriora tantum Rana- 
rumin cibis vfurpare, reliquo corpore abiedto, vel quia carnis paru 
ei iniit , vel quia viiccra venenata, vel in cibis inutile quid elfe in iis 
credatur, quod etiam Ariftotelcs annotauit de Echinis loquens.quo- 
rum quod nigricat parti creditum eft fuperiori ex dentium origine 
pendens amarum nec efculentum, quale in multis inclTe animaduer- 
timus,aut certe quod ei proportione refpodet,vt in Teftudine & Ru 
beta,& in Rana, atque etiam in turbinatis & mollibus, fed colore dif 
fert.Caro Ranarum candida eft, dura fi reees fuerit, feruata tenerior 
7 redditur. Medici vt Teftudinu ita Ranarum carne he&icis & phthi- 
licis apponunt, quod non improbo li in iurc capi decoquatur, quo te- 
pore ad venerem non cienturitunc enim virus olent, modo etiainlo 
cisfummo ?ftu exficcatis captorio fuerint, fed in fluuiis & riuulis.Ra 
ns apibus infidiantur,ncc earu aculeos pertimefcut.Mira tradutur a 
hb.u7.it: plinio de Ranis a Democrito & Magis, que ex l i b . xxxi i.petenda 
funt. Diofcorides cotra omnium ferpentiu venena pro antidoto efle 
prodidit, li ex falc & oleo decocte edatur, iufque earu itidem forbea - 
lib.judp. 5. turjC 5 tra inueteratos tendinum rigores pollent.ldem tradit Plinius, 
vnguetis &cmplaftris adhibite liccadi difeutiendique vim habet, ma 
xime in articuloru dolonbus.Inde Emplaftru a Ioannc de Vigo Chi 

rurgo 



221 


liber. 

rurgo rcdc compofitum, quod & cmplaftrum dc Ranis nominatur, 
quo fcclici fucccfliiin tumoribus & doloribus morbi Hilpanici vti- 
murJUnx tres in olla, vft? & cum meile appofitx aloppcjas replent* 
fi Plinio credimus, vel cum pice liquida illita;, vt Diojfcoricty & Paulo 
y£gi . vifum fuit, quod ego experientia verum efle comprobaui.llli- 
tus carum cinis profluentis fanguinis impetus fiftit autore Diqfc.ori- 
dc,quod & Paulus confirmat . Crematarum Ranarum cinis maxime 
ficcans redditus, fanguinis eruptiones fiftit, & alopeciis cum pice li- 
quida medetur.Plinius.Adfanguincm fiftendum Ranarum illinunt 
cinerenvjvelfanguinem inarefadum. Eadem exficcandi vi equo- 
rum fcabiem deco&at in aqua extenuant , donec illini poftit , aiunt 
ita curatos non repeti poftea. Esdemdeco&teinaquamarinapfo- 
ras tollunt, donec iit craflitudo mellis . Multo plura ex Ranis peti- 
ta remedia aduerfus varios morbos leges apud veteres autor.es. 



DeR.anapaluftri & venenata. 



ATVT VI 

N T E R : Ranis funt qui in paluftribus locis & 
IliijgH putri firtidoque limo oppletis & nafcuntur &«- 
'«l , qui paluftres refte dici poffunt . fed quia 

J|ll HjtqiM Huuiatilcs funt, in paludibus etiam & « a- 
quis ftagnantibus reperiuntur , ad huius diicrimcn 
illam venenatam cognominauimus , qui. Bufo aquatilis vocatur, a 

£ 3 


DE PALVST-RJRVS 


Gallis Oapavcfeau, aGrxcis ixuoQfayct , denique terreftris ippvw, 
fiUe Rubeta qtorpaluftrem vitam in terreftrem non commutauit. 
Ea Rubeta fiue ‘Phryno tcrrcftri minor eft, cuius venenum mala 
fymptomataqiie eadem fcquuntur qua: Rubeta:, qua: Diofcorides fic 
6 ' C “ N '' explicat, ppwo? vfcl ideft Rubeta aut Rana paluftris affum 

pta tumores det, pallor corpus vehementer decolorat , vt plane bu- 
xeum fpc&etur: ipirandi difficultas torquet , & grauis halitps oris , 
fingultufquc & ihuita interdum genitura; profufio confequitur. 
Paulus vEginet^tW etiam & eW 34 tt X 0V appellat, cui vires omni- 
no fimiles tribuit, quod corporis tumorem inducat haufta, pallorem 
que intenfum buxo fimilem, quodque a:grc fpiritus trahatur , os fce- 
tcat, fingultus infeftet, aliquando etiam femen fine voluntate erum 
pat. Eadem (judqueadiierfus hoc venenum remedia prafferibun- 
tur. Iuuantur ctiim qui id hauferunt , fecundum vomitionem mul- 
to meri potu, & arundinis radicis binis drachmis, aut cyperi toti- 
dem . Breuiter cogendi funi yt vehementi ambulationi & curfui 
fe credant ob torporem quo corripiuntur . Quinetiam quotidie !a- 
uandifunt. Nicander in Alexipharmacis fimile venenum Rans il- 
li ineffe cecinit qua: multa in arundinetis viuit,quam Calamiten di- 
xi ex Plinio a Gnecis nominatam fuilfe, eadem quoque remedia ad- 
uerfus idem venenum prafferibit. 


De Rubeta fiue Phryno. 


('ZA^PVT mi. 

P V B E T A proprie terreftris eft, qua: Bufo a Vergi- 
| lio dicitur, ideft Rubeta maxima terreftris , ad diferi- 
\ men paluftris, de qua' modo locuti fumus,^^ aGr$ 
| cis dicitur 3' dvq igfoSTVtaX 

}&s,y7rafz8 (ptfljfya-TtoTys >ufM/<ktS5 ( piatos 
a-djoy . Animal eft , inquit Aetius magnitudine nihilo minus Teftu- 
dine parua,exafperat autem &vibrat terga dum fpiritu impletur, at- 
mu. «k ; A a 4 U^iim irantie manifefte 




luiMuuiigwij VClUill dlUlWllCUUI IUIUUVUH IVHV1UW»- 

inducere , adeo vt etiam fi anhelitu contingat tantum eos qui prope 
funt ladat. Ceterum qui ab eis \xC\ fiunt, his omne corpus intumefeit 
& diffunditur, ac cito omnino pereut. Vidi equide h^c fytnptomata 
in muliere qua: periit fumptis herbis quibus Rubeta venenum fuum 

affla 



liber. 11} 

afflaucrat.Eft autem Rubeta Ranx fimilis colore fufco,roftro latio- 
re & magis rotudato, quale in £ecuda Paftinacx fpecie defcripfimus. 

Oculis elt magnis & rotudis.Deniq; Ran^ paluftn &venenat£ fimilis 
cft quam ob caufam pi&ura eius no appoluimus. Cute tegitur craffla 
& vix penetrabili, tum quia dura effltum quia tumida & fpiritu difle 
ta i&ibus cedit. Pulmones intus habet magnos & rotudos , quiq; aere 
multo compleri poflunt, hepar vitiatum vnde prauii befti$ tempera- ' 
mentu autore Anflotele, Nonnulloru, inquit, vitiata omnino iecino Lih.de 
ra,vt corpora quoque eorundem prauu temperamentum fortiantur onm.cap.u : 
velut Rubetx, Teftitudinis,&: fimiliu.Neocles & Tim$us fcripferunt 
Rubetas bina iecinora habere , & alteru quide occidere alteru alteri 


aduerfari & falute afferre, & a formicis no attingi, ob id formicis ob- 
jiciendum cenfent,vt pars quam non vorarint venenata fit.Mira de 
Rubetis certatim tradunt autores,qux Plinius recenfet,fed id impri- 
mis , ex his ranis liene contra venena qu$ fiant ex ipfis,auxiliari.Cor 
vero etiam efficacius effe.Rubeta apes interimit, fubiens enim aditus 
aluei afflat, & obferuans rapit euolantes. nullo hxc affici malo ab api 
buspoteft. Ex Rubeta multis modis venena praeparantur qux latet 
affumentes,qux prxlfat ignorafTe, quare de remediis dicamus. Rube 
tarum veneno aduerfatur fuccus betonic^plantaginis, artemifix po 
tus. Item fuccus Ranarum marinarum ex aceto & vinobibitur’con. 


lih.li.CApJ- 


tra Rubetx venenum . Sanguis Tefludinis Ranarum venenis auxi- 
liatur, feruato fanguine in farina pillulis fadis,& quum opus fit in vi 
no datis . Rubetx fuus efl a natura datus hoftis Buteo triorchis , qui 
eam rapit & deuorat fine pernicie . Vulgus falso credit gemma ver- 
nacula lingua Crapaudine nuncupatam in Rubeta inueniri , & vene- 
nis refiftere . Terreftris Rubetx generis ea etiam effle cenfebitur,qux 
fub terra vel fub ftercore inuenitur, ranis fimilis, roflro acutiore, cru- 


ribus breuioribus,cute tota tuberofa, maculis multis cinereis notata, 
oculis multum prominentibus & virefcentibus,qui palpebra inferio 
reteguntur, maxillx inferioris extremum frequentifsimemouet, 
lingua , ventriculo , inteftinis , fuperioribus fimilis . Vafa fpermati- 
caa fuperiore parte oriuntur circa feptumtranfuerfum alba. Re- 
nes carnofi , vefica magna, rerentam in ea vrinx copiam in metu ef 
fundit. In medio ventre nigra quxdam cernuntur, qux ouafor- 


taffe funt, hxccompreffa attramentum emittunt . Hepar nigrum 
in lobos duos diufflum , in quo vefica fellis , quod ex viridi ni- 
gricat. Pulmones vt teftudini & Ranx . Vefcitur formicis , cantha- 
ris, fimilibufque beftiolis. 



214 


DE PALVSTRIBVS. 

DeCalamite. 

C AP VT K 

A N A M Calamitcn a calamis in quibus viuic voca- 
runt Graci.Id genus elTe dixerim quod fyQoyycv voca 
uit Nicander in Alexipharmacis,ideft mutum, atque 
inter Rubetas numerari poteft. %anette nollri nomi- 
nant.Ranis alijs corporis fpecie fimiliseftcalamite, 
irnisjfed parua eft, tenuis & viridis.Dc qua Plinius.Eft 
parua Rana in arudinetis & herbis maxime viuens,muta ac fine vo- 
ce, viridis, fi forte hauriatur, ventres boum diftendens:huius corporis 
humore penicillis derafum claritatem oculis inun&is narrant affer- 
re, ipsafque carnes doloribus oculorum fuperponunt . Huius Rana: 
parua fanies efficaciflimum eft pfilothrum fi recens illinatur , & ipfa 
arefa&a ac tufa , mox dcco&a tribus heminis ad tertias , vel in oleo 
decocta areis vafis.Diofcorides viridium fanguine pilos auullbs re- 
nafei prohiberi tradit. In arundinetis roris linctu viditat, venenata 
efl; vt Rubeta fuperior, quare eidem veneno eadem quoque remedia 
medebuntur. 




De Kana editus demilFa. 

CAPFT VI. 

' E R Imbres & tcmpeftates c$lo delapfa RanaRubc- 
f tis fimilis eft, fi Ariftoteli fenfibufq; noftris fidem ad- 
| hibeamus,qu? dlwW£r»s,idc(t,a Ioue mifla nominatur. 
> Ha in nubibus procreata decidunt. Quida in ea funt 
_ \ fententia vt exiftiment Ranas paluftres minores , vel 
vi aftrorum vel ventorum impetu lurfum raptas decidere , cuius rei 
id efle argumentum , quod nunquam nifi aere pluuio & commoto 
delabi videantur . Alij ne cadere quidem vnquam ex alto cenfent, 
fcdquiaex Bufonum genere funt,excauis in quibus viuunt locis 
dum tempeftates prafentiunt, egredi, & tum c calo demiflas Ranas 
credi , qua antea non comparuerant . Sed opinionem hanc prorfus 
refellit quotidiana experientia, atque grauilsimorum feriptorum fi- 
des.Quod fi quis hoc miretur, contempletur multa alia in natura a- 
que admiranda. Quid enim mirabilius efle poteft aquis in c$Io ftan- 
tibus,vt ait Plinius, at illa fcu parum fit in tantam peruenire altitudi 
nem, rapiunt eo fecum pifeium examina , fape etiam lapides fubuc- 
hunt portantes aliena pondera . Rana igitur JWnrerfc Rubetarum 

funt 



LIBER 22J 

funt lpecic,quod tradidit Ariftoteles LiB.i.problematum. JU* £ yin- 
lai '(& hn wQ#S);,ff7Hu ymlq fofz -rtSr /uocpw 7eJ r <pfw>Gi$aiv ? r/ 

cfl( 'vy/foi djc&i$ 6'/ 7$ oiKtlct x4>» t 1 cfivQos,^ rcu;|c ^ tpvQs i?» xryfa.. 
aft tw/A&fov )(ctj v>fcv Qtyg-lfot r ovicwTcv yiv e£vj. & o ro<cu/^ «V pcfto. 

^ & Qw& %,7roXu t^J 3' 'csi^rh^o t?t r& m(uv a\%ov. 

Cur infalubris eft annus quum magnus eft prouentus pufillarum Ra- 
narum qua: Rubeta: faciem repradentant?an res vnaquatque loco fu? 
naturx idoneo abudare folita eft ? itaque eiufmodi animalium genus 
cum natura humidum fit,pluuium annum ob ea caufam indicat. An- 
ni veto huiufmodi infalubres funt, corpora enim humida excremen- 
tis abundant, qu? morborum funt caufe .Rans huius meminit etiam 
Plinius l i b. xxxii. Iecur Rans Diopetes & Calamita: in pellicula C4 ? ,:0, 
gruis alligatum, vel dens Crocodili maxillaris annexus brachio, nili 
malis ledtionem Hermolai fcqui qui dryophytes legit . de qua Rana 
proximo capite dicitur. 

De Rana Dryophyte. 

fc ATVT VII. 

VBETARVM generi fubiicienda Rana , qua: in 
4| quercubus &ficubusaliifq; arboribus inucnitur,viri- 

diflimaqi eft, qua nota cum Calamite ab aliis diftin- 
W guitur.De hac Plin.EftRanaparua arbore fcandens, u.\i.c*jx 

& ex ea vociferans.In huius os fi quis expuat, ipfamq; 
dimittat, tufli liberari dicitur. H$c prolixius de Ranis a nobis tradita 
funt, vt earum differenti? perfpicue intclligerentur, quamuis enim vi 
les fint beftia: tamen nulla eft ex 'qua vel frudtus aliquis percipi non 
poftir, vel pernicies vitari. 


DeSerpente. 



£c a?vt Vii l. 

ERPENTESvtin terra, ita in mari, lacubus, palu- 
dibus ftuuiis nafcuntur & viuunt. De marinis fuo lo- 
co diximus, nunc de paluftribus qui etiam inter flu- 
uiatiles reponi potuerant. Serpens aquatilis vtyes ab 




Z2 6 de palvstribvs 

Atiftotelc nominatur.Gaza Natricccomiertit,fimilitcr & apud Dio-. 
»'• fcoridem Ruellius.Eum Vergilius LiB.in.Gcorg.fie depinxit. 

Ejl etiam ille malas calabris in falcibus anguis, 

Stjuammea conuoluens fublato peBore terga , 
c Ji<jue notis longam maculo fus grandibus aluum , 

Clui dum amnes <vlli rumpuntur fontibus &) dum 
Vere madent nodo teru acpluuialibus aujlris 
Stagna colit, ripifjue habitans hic pifcibus atram 
Improbus ingluuiemranifjue loquacibus explet. , . 

Vocatur & Cherfydrus mpa r ylfQs ^ 5 ’ u %<l uoniara ina J ua 
& in terra degit.In huius appellatione Plinio non conuemt cum Ari- 
a , J' hi- ftotele.Nam Wji Ariftoteli eft-Lutris, Plinio vero ferpcns aquatilis, 
#*"/“■ {i cen im [eribit.Enhydris vocatur a Grxcis Coluber in aquis viuens. 

Et alibidtem Enhydris.Eft autem fcrpens mafculus & albus.Eundcm 
his duobus locis (erpentcm intelligi declarant vires quas fitmles om- 
nino vtriquctribuit iis fere verbis-Enhydris, inquit .vocatur a Gracis 

Coluber in aquis viuens.Huiusquatuor dentium fupenotlbusin ido- 

lore fuperiorum gingiuas fcarificat, inferiorum, tnfenoribus. Et: Item 
Enhydridis.Eft autem fcrpens mafculus Sc albus. Huius maximo den 
te circunfcatificant. At in fuperiore dolore duos fupenores adalligat, 
e diuerfo inferiores.Serpens fluuiatilis in longum valde accrelclt , co- 
lore vario eftmarn viridi, flauo, albo, cinereo notatur, qua varietate a 
' • tcrreftribus differt. In Lado nollro capiuntur Serpentes cum anguil- 
lis mutuo coplexu colligat^, qua de caufa mula ab Anguillis abltinet. 



De Hirudine. 

r A P VT IX. . . , 

fi I R V D 0 a Graecis | 3 Si»ut.nommata eft im m (3to- 
| Z 6lr, id eft a fugendo, quemadmodum a. Latinis qui- 
* bufdam Sanguifuga.Paluftrc eft infeftu vnde aTheo 
i. crito M/wdm cognominata eft. fub lapidibus latet 
quiefeirque in fcfecontrafta fabae latitudine & longi- 
ttidine,ac veluti ex circulis aliquot conftans.Priorc parte os cft,poftc- • 
riore acetabulu,quum repit os acetabuli modo ita applicat vtharreat, 
reliquumque corpus trahat, tum extenta vermis fpccic eft. In ore tics 
illt dentes elfe contrario occurfu fefe collidentes ex eius demorfu col- 
ligimus.Partes internas indiferetas habet. Vana: Hirudines 'cp™- 111 ' 
tm.alk nigra: funt,alfe rufe, alis diuerfis coloribus notata: . Nullus 
eft plane carum in cibis vfus, fcd in medicina non infrequens, 
nam ad hsmorrhoidum fanguinem exugendum admoucptur.vel a- 

liis partibus ad fanguinis cuacuationcm.quando aegri exciforlj | c apti 

vim ferte non poffunt.vel pars tolerare non poteft. Hirudinibus 



liber. m 

fal acetum, cincrcs aduerfantur: horum enim contaftu decidunt. 
Cauda abfeifla viuunt.ex vulnere (anguis exhauftus cffluit.Equorum 
ora fubeunt,& fugendo emaciant. Venenata: creduntur potiflimum 
rufe, quod fi dentes reliquerint in carne infixos, vlcera fiunt dyfepu- 
lotica. Quomodo feruanda; s & fenguine alenda: vt venenum depo- 
nant, docet Galenus in libello deHirudinibus.Item quomodo a vul- 
nere fcmouendx,& quomodo venenum fiquod ha:ferit,educedum. 
Plinius ad extrahedum fanguinem eundem earum vfum efle (cripfit 
qui cucurbitarum medicinalium ad corpora leuanda fanguine , (pi- 
ramenta laxanda. Decidunt facietate & pondere ipfo fanguinis de- 
traftx,aut fale afperfe. aliquando tamen affixa relinquut capita, qua: 
caufa vulnera infanabilia facit & multos interimit, ficut Melfalinum 
e confularibus patriciis, cum ad genua admifilfet. inuehunt virus re- 
medio verfo,maximeq; rufe ita formidantur.Ergo fugentia ora for- 
ficibus pracidunt,ac veluti fiphonibus defluit (anguis, paula- 
timque morientium’ capita fe contrahunt, nec 
relinquuntur.Natura earum aduerfa- 
tur cimicibus & fuffitu 
eos necat. 

% Fa 




11 % 



G VL I E LM I 


rondeletii de 

amphibiis 

LIBER. 

I 



JPVT 11 . 

V M Ex aliis rebus tum maxime ex loci va- 
“l rictate animantium differentis inueniuntur. 
* Harum enim ali? terrens ali? aquatiles dici 
B tur.quod hs aquatn,illc aerem recipiant. Ali? 
f inter has medis partim in aqua partim in ter 
ra vertantur , aut quod partus in terra edant, 
| crbum tamen ex aquis petant, aut quod par. 
$ tem maximam'temporis inaqua tranilgant, 
reliquam in terra, qu? vel terrens vel aquati- 
les nominari poliunt. Grsci S & vocant, velifr- 

«&* . quorum qusdam inter marina & terrena ambigunt : qusdam 
inter terrena & ea qus aquas dulces incolunt de quorum nonnullis 
nunc tractabimus. In hishabentur Rans, Teftudines lutari?, ferpen- 
tes paluftrcs, fed quia in patuftribus de Ranis & ferpentibus dixi- 
mus, ad alia rariora conuertenda oratio, qus in terra plurimum ver- 
fantur/ed in humore cibum cape[funt,nec ea quidem omnia, verum 
pauca qusdam & cognitu magis necelfaria. . 



L I B # E R. 
De Teftudine Lutaria. 



[ATVT II. 

8 E S T V D I N V M genera quatuor coftituit Plinius, 
terreftres, marinas, lutarias, Se eas qua: in aqua dulci vi 
uunt, quas GraciEmy das vocant, vtfufius docuimus 
UB.xvi.operis noftri de Pifcibus marinis. Ariftot.Te- 
ftudincm lutariam, ab ea qu; in aqua viuit non feiun- 
xir,quam Murem aquatilem conuertit Gaza, qua: dicitur ab Ariftote- 
le tl(fs,vel fortaffe l^ztfe.Hcec quam hic exhibemus in paluftribus & li- 
ro olis aquis folsifque vrbium & caflellorum moenia ambientiWisvi- 
uit.Ea fic a Plinio depingitur.Teftudinum eft tertium genus, in cceno 
Se paludibus viuentium.Latitudohisin dorfo pedori iimilis,nec con- 

uexoincurua calyce, ingrata vifu.EtaPhauorino . EfA 

Ml 6t nrfi -ffiAia, o & ytMwr-tyQv Vocatur a noftris 
Tcrmme iame, id eft teftudo aquatilis, ad diferime terreftns, qu; dua: 
jOmiles funt.nifi quod aquatili cauda eftlongior perinde ac in muri- 
bus dquaMuris aquatilis nome accepiffe credldenm.Tefta colore eft 

niero,aliquot particulis, veluti tabellis peainatimiunaisconftat, pro 

arbitrio pedes, caudam, caput, modo cxerii,modo recodit . Pulmones, 
renes, veficam,denique partes internas eafdem habent lutaria: Teftu- 
dinescum marinis, quas fufius fuo loco explicauimus.Vefcuntunnie- 
dis aquatilibus, limacibus, cochleis, herbis , vnde Se in hortis aluntur, 

fed quibus aqua non defit, ea enim pergetuo carere non poffunt . Ci- 
bo omni deftituty diu viuunt.atque etia abfciffo capite , quia cum in- 
cido fint craffo,Se vifeido fucco.is haud facile diflipatur nec cito 'ab- 
ditur. Diu funt feruandx vt teneriores reddantur, Sc concofiu faci- 
liores.Integra in feruentem aquam iniiciuntur , vt tcfts Se offa [epa ; 



230 


DE AMPHIBIIS. 

ur, deinde carnes oua.cxtcrxq; interna: partes friguntur. Sanguis 
frigidus fentitur,quem hcdicis nonulli in potu dant, tu ad refri- 
gerandum tum ad alendum . Iifdem & phthificis carnes cum hordeo 
cocta: maxime funt vtiles. 

De Salamandra aquatili. 




CAPVT 111 

i JEC beftiolaquam exhibemus Salamandra eft aqua- 
jjp/ tilis,quaPharmacopxi permulti hadenus pro Scinco 
5 fo vfi funt.Quadrupes eft in fontibus & ftagnorum ripis 
I habitans ferpentum ritu, Gepe extra aquas errans, atq; 

i adfolemftans, inde feno faltu,fed celerrimo curfu in 

aquam recipiens. Vidi aliquado non procul a Montepelio, vidi etiam 
frequentes in Vincentino agro.Lacertos corporis fpecie referunt, fed 
capite funt paulo latiore, oris ridu Ran? fimili, cauda vt in Cobite flu 
uiatili. Venenatum eft animal, fed veneni vires imbecilliores effe com 
perio quam Salamandrx.Quare ad eadem vti poffumusfcd ineffica- 
cius, vt ad pilos cuellendos,& ad lepras. Pharmacopolas igitur valde 
impfcbo qui pro Scincis vfurpant.Non fum nefeius amphibium hoc, 
fiue aquatile tantum appellare mauis a plerifque pro Cordylohabe- 
ri.Quam opinionem primum neceffariis rationibus conuellemus, de- 
inde altera qti? pro Scinco habet. Ariftotele proferemus cuius h$c ver- 
ba funt LiB.vnr.de Hiftoriaartimaliu,quo'loco aquatilium differen- 
tias ex diuerfo vidu recenfet. Z» 5 c> ra» vjfw, y oQ 
iyj tycbyyia., Tttfdjtfq 5 a? 3' M i&Jjj&I . tt 0 /J^vov vwj 

cm/) ToiQtov 6 ^XV/S/jos y&f m&Jiisvtt. cot ftjHX.yyia, 

T$«.mw $ Wn , m £ mfyjGti 7 ntpv^s. In humore quidem viuunt qu$ 
aquam hauriunt & bra chias habent, fed in ficcum exeunt cibi capef- 
fendi gratia, quale vnum tantum vidimus Cordylum appellatum:hic 
enim pulmonem non habet fed branchias, quadrupefquc eft & ad 
gradiendum natura idoneus.Audis igitur Cordylum branchiasha- 
bcre.At hoc animal quod pro Cordyfo proponitur pulmonem non 
branchias habere docet diffedio . Prxterca non potius in terra cibum 
queritare quam in aqua viuerc experientia comperi:nam multos dies 
in aqua folum , viuum huiufmodi animal alacre conferuaui nullo 
prorfus alio cibo iniedo . 

De Scin 



LIBER; 


231 

De Scinco. 

M: 

f”* 

(apvt im. 

V P E R E S T altera, neque minus falfa , neque mi- 
nus pcrniciofa fentcntia eorum qui fuperiori capiti 
prdbcam beftiolam Scincum eiTc arbitrantur, quos fa 
tis refellunt ea qua: a Dipfcoride de Scinco prodita 
fimqeum fcilicct elfe aut /Egypti,aut India, aut rubri 
maris alumnum, quamuis inueniatur in Lydia Mauritania. At hic 
fontium & ftagnorum dulcium incola effiam vero cum Scincuster- 
refttts Crocodilus dicatur, vix quicquam huic quem expreffimus 
commune elfe poteft cum Crocodilo non folum figura , fed nec vita 
cum in aqua diutius viuat quam rn terra . Quare magis inclinat ani- 
mus, vtexiilimem Scincum fquamofum efie quadrupedem, quem 
recte expreffum capiti huic praefiximus, qui aliquot ab hinc annis Ve- 
neriis venditur exenteratus & falitus, ex Alexandtia Aegypti. Eft 
enim Crocodilo fimiiis,quatuor habet pedes, fquamis paruis & fre- 
quentibus tegitur, capite cll longo cauda rotunda breuiore quam in 
lacerta, qua; omnia Scinco conueniunt ex Plinij autoritate , qui cum a.,t. u p} 
de Chamaleonte dixiffet, haec fubiunxit. Ex eadem frmilitudine eft 
Sancus, quem quidam terteftrem Crocodilum effe dixerunt . candi- 
diore autem «c tenuiore cute.Pracipua tamen differentia dignofeitur 
a Crocodilo aquatico, fquamarum feta a cauda ad caput vetfa . Ma- 
ximus Indicus, deinde Arabicus, afferuntur falft . Alio in loco Croco- 

dilo affimilat.SimilisCrocodilo fed minor etiam Ichneumone, eftin 
NrloScincus, contra venena praecipuum antidotum. Item ad inflam- 
mandam virorum venerem.Quo ex loco vtileeftfludiofos admone- 
ri non citra diorifmum Scincorum renibus ad venerem inflamman- 
dam vtendum effe , quod tamen hodie pletique omnes Medici fa- 
ciunt . Sunt enim qute in mulieribus venerem accendent , qus in vi- 
ris extinguent , Sc contra, quod hominibus frccius fit, magrfquc fub- 
ftantia ignea: particeps femen,. in fcminis humidius. Quare qua: 

calidiora fuerint hominum femen abfument, eadem in mulieribus 

frigidius, humidius ac vclut fopitum excitabunt, moucbunt, fla- 
tum diftendent.vnde non mediocrior veneris libido accenditur.Ro- 
ftrum Scinci, ait Plinius & pedes in vino albo poti cupiditates venetis u;, .,,..,-,. 





DE AMPHIBIIS. 

accendunt, vtique cum fatyrio 8c erue? femine, lingulis drachmis om- 
nium , ac piperis duabus admiftis.ita vt paftilli lingularum drachma- 
rum bibantur. Per fc lateru carnes obolis binis cum myrrha& pipere 
nari modo pot?,ciEcaciores ad idc credutur.Piodeft cotra fagittas ve 
nenatas.vt Appelles tradit, poftea fumptus. In antidota quoq; nobilia 
additur.Scftius plufqua drachm? podere invini hemina poti, pernicie 
afferre tradit. Prstereaeiufdc decoducu meile fumptu venere inhi- 
bere.Qu? omnia ideo a nobis citata funt,vt cognofcat ij qui Scincoru 
renes in medicametis pr?fcribu t, non renes fcd carnes qua: circa renes 
funt & latera intelligi. Deinde vt paulo diligetius excutiamus locum 
poftremu ouo traditur Scincori derado cum meile venere inhiberi, 
qua: (uperioribus ex diametro repugnat. Quaob caufam locum hunc 
medofum effe fagacis coieftur? vir ex Diofcoride colligere poflit.qui 
cum dixiffet carnes qu? renes ampledutur,id fibi vinu vcdieaffe vt li 

drachm? podere bibatur, venere accedat fubdit,iifcrav i*i o rh a- 

piffi’ SSak Idcft derado letis cu meile aut femine laduce ci aqua po- 
to veneris cupiditates inhiberi.Ex Diofcoride igitur i quo permulta 
trafcripfiffe Pliniu c5ftat,inemendatum effe Plinij locum fufpican li- 
at. Eadem tradutur ab AetioiScinci circa renes partes, ad tentiginem 

pudendorum ciendam bibuntur. Neq.aliudmagiscontrarmmhuic 

facultati deftrueda: videtur, quam laftuc? feme ex aqua potum. Qui- 
dam etia lenticul? decodum ci meile potum tetigine fedare tradut. 


De Crocodilo. 



Q vi T v t V. 

ROCODILVS Aqua deftitutus diu viucrc ne- 
quit. Eam ob caufam inter animalia ancipitis natura: 
rcccnferi debet. Animal eft quadrupes parcim fluuia- 
ti!e,fcilicet Niloticu, partim terrcftre , quod ad quin- 
decim cubita excrefcit autore Ariftotele,vel plerunq; 

ad duo 




LIBER. 


z 33 


atl duodeuiginti aut Plinius.Inucnitur etiam in India noua in infulis 
Honorata: vrbifc.Et flumen Darac Crocodilos gignit in Mauritania. 
Magnocftoris ri£lu dentibus longillimis & validilfimis , exertis.in 
vtraq; maxilla pe&inatim difpofitis.Lingua caret Crocodilus >Egy- 
peius, inquit Anfto.ca enim in re pifeibus quibufdam fimilis cft , cum 
enim pifces fpineam nec abfolutam cotineant linguam, tum vel ma- 
xime nonnulli adeo lseuem indiferetumque eum ipfum lingua tribu- 
tum locum fortiti funt,vt nifi labrum adrnodu diduxeris, nc vcftigiu 
quidem lingua infpiccre poflis. At reucra linguam habet,fed latam & 
breuem,vtin exficcatis Crocodilis cernere licet, quos mercatores ex 
>£gypto deferendos curant, linguam, inquam, multo interiore quam 
in cateris animantibus oris parte litam, & harentem.Cum igitur val- 
de imperfe&a fit, ea carere exiftimatur . Maxillam fuperiorem mouet 
Crocodilus, vt docet experientia, id quod annotat etiam Ariftoteles. 

Maxilla a capite proteduntur offa duo, quarum inferiorem animalia 

omnia mouent , excepto fluuiatili Crocodilo. Hic enim vnus non in- 
feriore, fed fuperiorem mouet. Sed id no foli ex omnibus animalibus 
Crocodilo peculiare, na inter aues phoenicopterus fuperiore parte ro- 
ftri mouet, vt annotauit Menippus Philofophus l i B.de Homine.Cro- 
codilis oculi funt fuillis fimiles,vifus in aqua hebes, extra acutiflimus. 
Cute eft corticea, dura, cotra omne ictu inui&a,in dorfo tuberculis in- 


lib.ihjlf. 


Mtialibusafpcra, in vetrelqui.PedesquatuornaDetorcucs pro torpo- 
ris magnitudine , qui in digitos vnguibus acutiffimis munitos diuib 
fant lateribus adnexa crura tu priora tum pofteriora, retro infiexa,& 
naulum ad litus vergetia vt in lacertis-His in fumtna aqua cxpafis na- 
tat & cauda , in qua magnS ineft robur.Internalacemsfimiba habet. 
Oua paric fexaginta magnitudine ouoru anferis.nec aliud animal ex 
minore origine in maximd crefcit magnitudinem, feiaginta dies oua 
prritA dies totidem fouet. Alij tradunt vt lacertos oua obruere terra, 
deinde difccdere,& fpote excludi.cducariq;. Sexagmta dies latet & li- 
ne cibo durat autore dEliano . Dies in terra agit, nodes aqua, teporis 
vtruqt ratioe.In aqua pifces votat, in terra human? carnis eft appetes, 
in alia ecia anima lia impetu facit, vt in canes. Vnde prouerbiu, Taqua 
canis c Nilo, quod canes curredo bibat.Perut fame preffos Crocodilos 
haufta aqua os implere, eamq; in via effundere , vt homines aquatum 
venturos & ob loci lubricu dclapfos corripiat & vorent.Tembllis Harc 
cotra fagaces belua eft, fugax cotra infcquetes.Parua auis qu^ TrocHt; 
lusin Jgypto vocatur, rex auiuin Italia, inurtat Crocodduadhiadu 
pabuli fui gratia, os primum eius adfultim repu rgas , mox detes & m- 
tus fauces quoq»ad nae fcabedi dulcedine qua maximehtatcs , in qua 
vcluptaef» 

vttelum aliquod immiflirs , erodrtaluum. Tradit Plmiusalmmeife 



aj4 D E A M P H I B 1 1 S 

Crocodilo hoftem.Dclphinum,quifevttcmti immergentes cultel- 
lata dorfi pinna Crocodili aluum, cuius mollis tenuifcjue eft cutis fe- 
cans.Qua de re quid fentiam quum de Delphino agerem expofui.Sut 
qui Crocodilu podice carere credant, fedfalfo. Cum enim oua pariat, 
meam aliquo ea emitti neceffe eft, atque eodem excrementa excerni, 
vt in lacertis & aliis animalibus eure oua patiunt cuenit. Sed vt in la- 
cercis ita in Crocodilis meatus no apparet fquama fine cortice tectus, 
quamobrem eo carere exillimantur. At ij quum egerere volunt, cerni 
Sis-ASB. poteft.Ctocodilos aliquando cicurari poffe autor eft Ariftoteles. Car- 
niuora manfuefeunt commodi fui ratione, quale fe genus Crocodili 
exhibet facerdoti locis quibufdam propter cibi cura qu? ibi infumi- 
tur,quod idem Seri ceteris etiam locis inteiligi licct.PIutarchus refert 
Philinum qui Aegyptum obierat fibiin Aegypti Anteo nuncuparo 
auiculam inlpexilic limul cum Crocodilo dormientem , eidemq;huc 
liJ.i7.Gewg. porrectum adiacere.Strabo narrat in Arilnoe qute prius Crocodiloru 
ciuitas dicebatur, cultui habitos facrofquc fciiflc Crocodilos, & a facer 
dotibus nutritos pane carne & vino, qua: a peregrinis afferrentur ad 
huiufmodi fpcftaculu venientibus, a facerdote vno Crocodili os ape. 
riri,ab alio panem, carne, vinu iniici,tum Crocodilos in lacum exilire. 
Sunt qua: antipathia quadam Crocodilis aduerfantur, vt potamoge- 
ton herba, quam fecum habent qui Crocodilos venatur. Eft & coluber 
in aquis vities, cuius fel& adipe habet qui Crocodilis infidiantur, mi- 
reque inde adiuuari produntur, nilcontra belua audente, efficacius 
etiamnum fi herba poramogeton mifceatur. 


De Crocodilo terreftri. 


•Iih.l8.ctp. • 



[AWT VI. 

, l I N I V S genera duo Crocodilorum conftituit.Pro- 
r xime fabulofus eft Crocodilus, inquit,ingenio quoque 
i illo, cui vita in aqua terraque communis.Duo enim ge 
! neraeorumdlliuse dextra maxilla dentes adalligati 
• dextra lacerto, coitus ( fi credimus) ftimulant.Canini 

ebfdSt^brcs ftatas arcent repleti ( funt enim caui ) ita ne diebus 
quinque ab sgro cernantur qui adalligauere.Idem pollere & ventre 
exemptos lapillos , aduerfus febrium horrores venientes tradunt: hac 
*nim de caufa -digyptij perungunt adipe asgros fuos . Alter illi firoilis 
multum infra magnitudinem, in terratantum , odoratiffimifque flo- 
ribus viuit,ob id inteftina eius diligenter exquiruntur iucundo odore 
refcrta.Crocodileam vocant, oculorum vitiis vtiliflimam , cum porri 
fucco inun<ftam,& contra fuffufiones vel caligines. Hoc fecundum 

Croco 


LIBER. 2 ; 

Crocodili genus quale fit , ingenue fateor me nefeire , malo enim id 
fateri quam mihi ipfiftudkmfque imponere ac res incertas pro cer- 
tis proponere.Igitur an haec fecuda Crocodili fpecies Scincus iit mi- 
hi nondum certum eft, quamuis dicat Plinius. Scincum quorundam 
fententia tcrreftrem cfle Crocodilum. Non fum nefeius pro Croco- 
dilo terreftri a viris doftis haberi, a quibufdam etiam exhiberi ani- 
mal Crocodilo afpedu fimile, corpore quidem l$ui, exterum capite, 
cauda & pedibus cortice fquamoloconteftis. Verum quia poft oris 
ridum branchiarum rima apparet, neque Scincum, neque Crocodi- 
li fpeciem cfle dixerim , propterea quod Crocodili brachiis careant, 
fed folus Cordylus ex pedeftribus habeat , quas fubeffe rima illa ctia 
in pidura authoris librorum de aquatilibus exprefla indicat. Neque 
vero Cordylus Atiftotelis, Crocodilus terreftris efle poteft, quoniam 
Cordylus partim in aqua degit, partim in terra,Crocodilus terreftris 
in terra tantum, ad diferimen illius qui ancipitis eft natura:. 

De Cordylo. 



C A P VT vi. 

Hic exhibetur animal 
P^^^^^non effe proximo capite docui 
C 13111 P ^ ote ^ s e ^ e crediderim, r"" c r 
annotans ex iis i— 
tumefleCordylumqui— .. 
iamdtfel capite de Salamandra aquatili. Alter eft. 
partibus animal. 6i'o 
L tyyei 

des,pinnis enim carent, fed cauda 

bro de refpiratione-AWw 5 

3C3E p^ bus p if ? s 

LfeudMptoamhabaVeraexm^pc 

cui fini hkhix, Cordylus appcllatur.Hic < 
cxeplaiibus excufc aliquadq Crocodxluvel . 


cuius tribus in locis mciuuut, 
animalibus qux pedes habent vnu tan 
■. brachias habeat-Primus locus 

' ' 'lLiB.ini.de 

4V«te;» Sto ‘lyto ’> dtfbu- YM> 
^.Cordyli branchias habet & pe- 
llis foluta & lata. Tertius eft in li- 

^iits.4 “ ty” W 8 ’ 

iy^lifiyXtor Itita rm Ts8ay»™» 

iabet, vnu nouimus 
mlare no oportet in 
)diliu repertu ftifle. 



236 DE AMPHIBIIS 

At re&c Cordylum legas teftimonio Athcnxi Ariftotclem citantis. 
^dlvAos. fS?» Kfiqvtitois tpmrafupl^ior wq^ftXdJ&vvmTKytivkva.- 
OtK#. Nvjutwos 5 6v aXtdJlw.^ tyvfvhcv duTot ^AtT. Cum igitur quod hic 
proponitur quadrupes fcifluram branchiarum & branchias habeat 
non poffum non exiftimare Cordylu eflc Ariftotelis, cui foli ex qua- 
drupedibus contigit branchias habcre.Eft quidem Crocodilo fimilis 
fed minor.In dorio cute tantum integitur, cortice fquamofo cauda, 
pedibus, capite tedis. Capite eft minore breuiore minufque acuto 
quam Crocodilus poft oris ridum foramen vnicum fcu rimam bran 
chiarum habet, pedes in digitos quinque diuifos,his & cauda natat. 


De Caftore. 



C<APVT vi II. 

I B R I S Quoque quos Caftores vocant in terris & 
in aqua vicius eft. Quare inter ancipitis naturx ani- 
malia recte collocantur , de quibus etii multi multa 
fcripierint,partim exveteru & probatorum feripto- 
rum floris, partim ex iis quatipii viderunt & obferua- 
runt,tamen inutilis non fuerit hic labor meus eadem rurfus pertra- 
dadi,quia quadam proferimus qux ad partium tum internam, tum 

externarum 



LIBER. 2j7 

externarum cognitionem pertinent, qus a nullo, quod fciam, literis 
prodita funt , maxime ex percontatione & colloquio optimi dodif- 
iimique viri Gulielmi Pelicerij Monfpelienlis epifeopi accepta , qui 
diu domi Caldores aluit tum minores tum maiores, vt eorum partes, 
naturam, mores penitus nodet. aGracis ya&jfjyeltof 
w ’(J.<ruf>,v7wyJ.<i'ftov y cup 3' oASo» o\oy ^gcX/ct. id eld, a didione yu- 

<iif qua: ventrem fignificat,quod ventrofum fit animal. Reficienda 
igitur quorundam Grammaticorum etymologia qui didum Caldo- 
rem volunt quod feipfum caldret , vel quod ob Caldorium a quaren 
tibus caftretur. ^t^/wteftes Caldoris vocant, vt annotat Galenus.Fi 
brum Latine didum volunt a fibris id eld amnium ripis quas incolit. WuJefa: 
Canem Panticum alij vocant.Galli bifre , alij bime nominant. Ab Ita 
lis biuaro,i Germanis bibergeil.Sunt qui a Lutra non dildinguut , cum 
maxime cauda differat , & viribus Lutra Caldore multo lit inferior. 

Caldor animal eld amphibiu,ac veliiti Sciurus aquatilis. Capite, ocu- 
lis, dentibus murem refert, lingua fuem, maxillis leporem, roldro ca- 
nem barbatum.Dentes longi lunt, lati, recurui. Animal horredi mor. 
fus, arbores iuxta flumina vt ferro cadit, hominis parte comprehefa, 
non antequam frada cocrepucrint olfa morfu refoluit. In interiore 
maxilla vtriufquc parte odoni funt molares, inaequales. Auricula: 
parua pilis obteda. Priores pedes fimis pedibus, polderiores anferi- 
nis fimiles, quibus potifsimum & caud? latitudine natat, prioribus fo 
ueam fibi cauat in ripis amnium , camque componit lignis a fe csfis 
ea arte collocatis, vt vel decrefcente vel increfcente aqua partem an- 
teriore corporis in ficco, cauda vero in aqua habere pofsit.quia cau- 
da extra aquam exficcatur,durior,rigidiorque redditur, atq; ideo mi 
nus obfequens prafertim in excernendis alui excrementis , quam ob 
caufam partem pofteriore in aqua tenere exildimant diligeres rerum 
perueldigatores, alioqui agre admodu excrementa reficit , tum quia 
fellis parum ininteftinainfluit,illudcnimfrcqueter euomit.tu quia 
alimentis ficcis maxime vefeitur, vt ramis & corticibus arboru. An- 
terioribus pedibus fimiarum Vel fciuroru ritu tanquam manibus ci- 
bum ori admouet.Cauda illi pifciu,id eld, fquamola queadmodu pi- 
fces fquamofi funt, prona parte, fupina glabra & lauis. Partibus in- 
ternis porco quam alteri animali fimilior fcilicet lingua , pulmone, 
cor de, ventriculo, intcldinis, hepate in quinq; lobos diuifo,in mino- 
ribus lobis fel latet, fplen paruus pro corporis magnitiidine,renes ma 
gni pinguitudine obdudi non aliter quam in vitulo anniculo. Vcfi- 
ca fuillic fimiliSjteldes parui/ubldridiq^A: adhatentes fpina, qui adi 
mi fine vita animalis no polfunt.Quare amputari hos ab ipfis quum 
capiutur negat Seldius diligentifsimus medicina autorc Plinio l i b. ^ 
xxxii. quodtamen videtur affirmare Plinius l i b. vim. Eafdem c^. 3 o. 



2j 8 DE AMPHIBIIS 

partes fibiipfi Pontici amputant Fibri periculo vrgentc,ob hoc fc pe- 
ti gnari, caftoreum id vocant Medici, alias animal horiendi morius. 
pb.uM«: Priorem fententiam fccutus eft Diofeorides. V anum eft quod tradi- 
tur teftes ab ipfis euelli,& a fefc abiici quum venatu vigentur: fi qui- 
dem tangi nequeunt, ita vt in fuc fubftri&i. Fibri in inguinibus gemi 
nos timores habent,vtrinque vnicum membrana fua coclufum, oui 
anferini magnitudine, inter hos eft mentula in maribus, in fceminis 
pudendiLHi tumores teftes non funt, fed follicuti membrana, vt di- 
xi, contedi in quorum medio finguli funt meatus, e quibus exudat li 
quor pinguis & ccrofus , que lpfe Caftor fa;pc admoto ore lambit & 
exugit, poftea hoc v eluti oleo quas poteft corporis partes cotingcrc, 
oblinit, non aliter quam aues prcfertim ex quas ad aucupiu ofviQoy- 
fj-oi alunt, quibus fupra podice fiue prona in parte cauda; veficula eft 
in qua ineft liquor quida pinguis oleo fimilis que roftro exhauriut, 
ac pennas primum maiores deinde minimas quafque pinnas perun- 
gunt, id quod Galli aucupio dediti Proindre .vocant, id eft, perungere, 
atq; hoc maxime progndftico pluuia prsfagiri aiut, natura aues fub 
dio degere falitas ad id ftimulante vt veluti oleo illitae penna; no ma 
defiant.Hos tumores teftes n5 efle hinc maxime colligas quod ab his 
nulla fit ad mentulam via neque du&us quo humor in metula mea- 
tum deriuctur & foras emittatur. Pmerea quod teftes intus reperian 
tur. Liquor ille de quo loquimur, quum recens eft, oleu refert, quum 
vetuftior mellis liquidi colore eft & crafsitudine.Idem leporum exe- 
plo declarare non inutile ,fuerit. lis in vtroque inguine tumor eft, 
glandula prominentis modo, intus meatus eft varicofus, capreoli mo 
do intortus e quo liquor effluit. Hos tumores cum in omnibus lepo- 
ribus obferuaflet vulgus, lepores omnes fimul mares & fceminas efle 
credidit. Eofdem tumores Mofcho animali efle puto a quibus odo- 
ratum illud pus emanat. Neque funt audiendi qui putant tubercu- 
li, vel vmbilici inflammati faniem efle. Tumorem efle glandula; vel 
tefticulo fimilcm membrana circundatum norunt, qui adulte- 
rant, nam’intefticuli formam effingunt, ac tefti culum Mofchi ap- 
pellant. Hsec qua; de tumoribus inguinum caftoris & liquore in- 
de manante a nobis prodita funt , cum ita fe habere doceat ipfa in- 
fpedio atque experientia nunc inquirendum fint ne Caftoris te- 
ftes quibus olim vfi funt veteres in prafflantifsimis remediis , quibus 
hodie quoque fiepius vtimur,an vero tumores illi liquore ccrofo gra 
uidi de quibus iam diximus.Et fi teftibus vfi fint veteres pofsimus ne 
in eorum vicem tumores illos vtilitervfurpare. Primum teftibus v- 
fos fuifle antiquos perfpicue docent ipforum icripta. 
rofos crofJ&fyQ inquit Galenus , tvfofyv o ^wXv^royfcop- 

w\$v. Seftiusapud Plinium, paruos efle aitfubftridofq;,& adteren- 



LIBER. 


239 


tes fpinte. Adulterari autem renibus ciufdcm qui iint grandes, cum ve 
litclies parui admodum reperiantur. Praterea ne veiicas quidem e ii 
fc cum fmt gemina, quot nulli animantium.Itaque inter probationes 
falli efle geminos folliculos in vno nexu dependcntcs.In his folliculis 
inuemriTiquoremj&alTeruari (ale, dteptrumpi fraude, conjicientibus 
vumi cum fanguine aut ammoniaco:quoniam ammoniaci coloris ef 

iedebeant,tuniciscil'cundati,liquorevelutimelliscerolI odoris gra- 

uis, gufto amaro & acri, friabiles.Qux poftrema nota de exhccato te 
fte cum fuo liquore intelligcnda eft.friabile enim humori competere 
non potclUdem deteftibus Caftoris ex Diofcoridecolligitur,qui eli- 
gi vulr ceftes ex vno ottu connexos, liquore intus cerofo, odore gra- 
miis virus redolente guftu acri, mordente, frabili , naturalibus tuni- 
cis circundato. Nuncquod venditur Caftorium etiam fi adultera- 
tum non Iit telles non efle magnitudoipfaconuincit,illienimpar- 
uifunt admodum, & gallorum gallinaceorum tcfticulos magnitu- 
dine non multum excedunt, Caftorium vero noftrum multo maius 
eft , nihilque aliud plane quam tumores ij quos & oratione Sc pidura 

cxpreffimus,exe£U atque exllccati tunica velutifcroto inuoluti,qui 
pro teftibus habentur.quiaeolocofuntquo in quadrupedibus pen- 
dent teftcs ex vtraque penis parte. Quare non mirum ii pro teftibus 
hodie venales proponuntur. Sed facultatibus ne differant vocari in 
defeeptationem poteft.qua de re dicam' quod fentio Tumorum li- 
quorem liquidiorem effe tenuiorumque partium quam tettium, 
quod faporis odorifque maiot acrimonia declarat, ac proinde m re- 
mediis qua: extrinfecus adhibentur efficacior erit, us vero qux aflu- 
muntur vis minuenda pro affeaus ratione. Atque ex, ftimo veteres 
ipfos tumorum potius quamteftium liquorem medicamentis pro- 
mifcuifle,vt ex liquoris ccroli confidentia, odore gtaut, virus rcdolen 
te , ex guftu acri, mordente colligere licet quas omnes notas veriores 
clfe in tumorum quam in teftium liquore compenes. Reliquas cor- 
poris particulas affiones morefque perfequamur. Fccmins quam 
hic depinximus vnicus eft meatus & ad excernenda excrementa & 
ad patiendum. Cute tegitur & pilis denfis breulbufque & mollibus 
lutra modo. Came eft' dura, pingui, bubukfimdi,fcmper virus 
olet . quo quomodo condiatur malum fuccum gigmt,aifa melior eft 
aromatis aV&. Diofcorides cum pifcibusSe Canens, n aqua vt- 
uerenon pifcibus & Cancris vefei mtellexiffe videtur. Verba cius 
funt. Zm WfS» M S rth* * O&G 0» ‘X S “ Wi W; 

„V. Id eft, Fiber ancipitis vira animal plerumque cum piicibus oe 
cancris vidum in aqua capeffit. EtreueraconiabusS ramis albo- 
rum maxime falicum ac foliis &fructibus potius vefei ^nerim 
competit Gulielmus Pelicerius Monfpehenlis Epifcopus, qui fibn 



24 ° 


DE AMPHIBI IS 


quos alebat frequenter pilees# viuos & mortuos obiccit, a quibus 
omnino abftinerent , ac ne deguftarent quidem , cum tamen verfari 
in aqua maxime cibi caufa videri poflit. Permirum illud quoque eft 
quod idem mihi affirmauit de Caftorc foemina,qux catulis ereptis 
conclufa portis firmiflimis arrofis# clauis ferreis euulfis,patefa&o 
aditu ex alto loco prscipitemfcdcdit.MagnuseftCaftoris in medi, 
cina vfus,nam vt a pelle incipiam, vtile eft podagricis, calceari pelli- 
bus fibrinis ponticis. Vrina venenis refiftit,qux commode feruatur in 

fuavefica ad antidota.Fel ad oculorum fuffufiones# ad venerem in 

mulieribus excitandam valet. Coagulum epilepticis conuenire cre- 
ditur. Tumores inguinum & tcftesin frigidis &humidis morbis ma- 
gno funt auxilio, cum ficco fint& frigido temperamento, quod ex 
acri odore & fapore colligas.Serpentum venenis aduerfantur, fternu 
tamenta.mouent,& in vniuerfum varios obtinent vfus quos declarat 
Diofcorides l i b. i i.Galenus lib.x i. de facultatibus fimpl.medi . & 
Plinius variis in locis qus omnia deferibere fuperuacaneum foret. 
Venenis refiftere declarant antidoti quibus mifcetur vt Theriaca. 
Opij vires debilitat, ob id narcoticis adhibetur, purgantibus vero ad 
crafiam pituitam incidendam & educendam.Efficaciffimum eftCa- 
U ii.cy y ftorium ex Ponto Galatis, mox Africa: vt tradit Plinius, quod tamen 
Strabonis autoritate impulfi nonnulli improbare pofient,cumfcti- 
bat Caftorium Ponticum efle <fcupngx$Sts h id venenatum interpreta- 
rentur, quod tamen verum non eft. Nam Strabo de hifpania loquens 
Caftorium Hifpanicum cum Pontico conferens hoc eificaciflimum, 
'0-m- illud imbecillum efle intelligit. verba eius funt. Kctr<f<x$ ^ q>t- 
fksa /4</ oi , 5' ^effo^ar dfx, \y& r c wlw Su/JO-f-iv ?&. wfhxsi. 

’$icv ydf r to> WiocoT mpifi <pcop(jg.xoi§fs A^orf 7 icWw)Ts.IdeftCa- 

ftores quidem in fluuiisinueniuntur,fed caftorium eandem vim mi- 
nime habet cum Pontico, cui proprium eft efficaciffimam habere in 
medicamentis vim. Neque huic fententix noftrs refragatur quod 
Auicenna,aliiq; Arabes aduerlus morbos a Caftorio tanquam vene- 
nato excitatos remedia & antidota prxfcribut. Na de Caftorio nigro, 
fcetido, rancido, corrupto loquuntur, quod venenatu efle vnoque die 
homine perimere traditur , & ininfaniam agere obimmodicam fic- 
candi facultatem. Eft& hoc loco non diflimulandus error autoiis 
libro de aquatilibus, qui Caftorem fiue Fibrum, Ariftotelis Lata- 
cem efle fcribitjCum Ariftoteles ipfe eodem in loco Caftorem & La- 
lib.t dehift. tacem ad diuerfos ponat. 'tovuKg. t on ^0-7 u f > HZH ^ 

0t&ov } Qri&giy ^ jgp) v \drd%. Neque e 

quod quanquam id moueat quod feribit Ariftoteles Lataci dentes 
efle robuftos , noduque egredi , virgulta proxima fuis dentibus vt 
ferro praxidcre,qus Caftori tribuit Plinius.Etenim id Caftori, Lata- 



LIBER, 


ci,& Lutrx commune e(l .Vnde Varro Lutras quafi Lytras didas ef- 
fc exiftimat,quod arborum radices in ripa fuccidat & diffoluat.quod 
Grxcis eft, Xifef. Lutra quidem prxter differentias quas alij adferunt a 
Caftore differt renibus qui inLutra magni funt,acveluti ex multis par 
uis renibus compa&i, quales effc Delphinis & Vitulis tcrreftribus ali- 
bi diximus. Latax vero a Caftore quod Lataci pilus lit durior medius 
inter pilumvituli marini & ccrui. 

Poteram aliquot alia tum paluftria, tum amphibia animalia ad fu- 
periora adiungerc.Sed quia fatis multa de iis cum veteres tum recen- 
tiores feriptores tradiderint, & in libris fuis ea reprxfentarint , eadem 
hic repetere nihil eft neccffe.Quare ordine explicatis iis qux Elencho 
Libris De Pifcibus marinis prxpofito cotincntur, fcilicet marinorum 
pifeium generibus omnibus, ftagnorum marinorum pifcibus, prxtc- 
rea Lacuftribus,fiuuiatilibus,paluftribus, amphibiis,' vniucrfx pifeium 
hiftorix finem modumque facio:cuius reprehenfores multos, atque 
etiam vituperatores, paucos vero approbatores, & xquos exiftimato- 
res fore longe ante profpexi:adeo difficile eft in hac temporum infe- 
licitate^ permagna ingeniorum iudiciorumque varietate aliquid cf 
ficcrc,vel fentirc quod pluribus probari poffit . Qui qu^ftu omnia 
metiuntur, quique Philofophiam ac Medicinam latius patere non exi 
ftimantquam ipfi cernere animo ac circunfpicere poffint , ii inanes 
hos meos labores, fruftraque fufeeptos effe iudicabunt , quorum prx- 
pofterum peruersumque iudicium etiam me tacente a liberis & eru- 
ditis hominibus fatis improbatur , ab iifque illi hominibus ex imperi- 
ta multitudine atque ex infima plebe nihilo prxftantiores habentur. 
Aliihoc quide feriptionis genus latinis literis illuftrandum fuiffc non 
ncgabunt,ncquc Philofopho Mcdicoue indignum opus effe exiftima 
bunt,fcd ex his fortaffe non defuturi funt qui cum 

poffint tiuiAGdq, multa reprehendent, ac etiam cauillabuntur. 
Hos tamen aequiores laborum meorum iudices fore fpcro,fihocv- 
num ab illis impctrauero,vt cogitent ob effufos fumptus qui necefla- 
rioin hanc rem faciendi fuerunt, principis aut locuplctiflimi ali- 
cuius viri potius quam meum opus hoc effe debuiffe. Deinde cum pi 
ftoribus ac fcalptoribus intolcrado hominugencre mihi rem huiic, 
tum multa excufatur.osac ftudiaconatufqucmeos laudaturos certo 
fcio. Quod fiquifintquiita omnia ad viuum refeccnt,vt nihil m- 
fi quod exquifitiffimum fit probare poffint , eos oro atque obte- 
ftor, vt in hoc vel fimili feriptionis genere verfari velint, aeper- 
fe&iora limatioraque edere , atque ea libentifiimo animo fumus 
amplexuri . Interim hac prxclara confcientia fuftentor , quod 
fummis vigiliis ac fumptibus invniuerfa Pifeium Hiftona pertra- 


24 1 



42 . DE AMPHIBIIS 

danda multa laude non indigna prxftiterim.ad ftudioforum om- 
nium vtilitatem,&: ad fummam excellentiflimorum 
Dei Opti.Maxi. operum admiratio- 
nem omnia referens, & il- 
lius laudem & glo 
riam fempi- 
ternam. 

§ 


T QjM 



Errata fic corrigito. 

Pagina 9. pro fmt/it. . 

Pag. 17. pro pacHnes,peciines 
Pag. iOO. pro ofFoffa, effoffa 
Pa. 1 j 0 .pro aliquando polfaliquanto. 
pag. 2 0?- pro puberem, pulucrem. 




INDEX RERVM COGNITV 


NECESSAKI AKVM, CLVAE 

TOTO OPERE SPARSA 

SVHT. 


M ET H Y ST I N A c dttli TOnde dlfti, . 4 z 

rffrfffetft rvefiimka.pis.73 edurate marini fiagni. i 33 

cdmphihia trua di- Auris marina ah aure Venerit, dh 
cantar ‘ 22 *r uerfa. . s 

pfffffnct cAngadla quomodo Auris marina defaiptio. . s 

capiantur. ■ aot eduris marina cur dicatur. a 

ednguilia defaiptio. 19! B 

odnguilla quando ft) quomodo capian ‘Balanorum differentia exmagnitudf 
tlt r. 200 ne fflloa varietate. 23 

ccAnguilla quomodo ponerentur. 139 Balanorum JjcectesJecunda. . 30 

ejnguih mortua cur non fuperfiut- Balemus marinus vmde dicatur. 2! 

[anti 2co Ballerihiflorta. m 

edngttiapdificco^cefmt. 201 Barii pifcis defcriptio. 194 

Animalia mortua cur fuperfluitat.201 BlattaByzantia. 70 

dnguillamm coitus. m Succini defcriptso. 12 

ednpuillarum differentia. ist Buccmipami & /friati defcriptus. t 3 
Uro.] arefies. - 7 / 2 yffus terrefirisquidfl. , 4 

edporrhaides ex quo Jint genere & . Byfi Tofus m fima. ri 

‘auajint. » Byfusmamtu. rr 

odjili marini defaiptio. ntfKm Sdterot armi furntur. a 

cdfdus cum pediculo marino d quiluf C 

dum temere confunditur. m Cancri flmiatilis caro, fum 3 vfis in 
cd fidei (catophagifunt. 210 medicina. ' '.«» 

Afiaci marini parui defcriptio. 211 Caacnpmatdude/mptio. 209 
odftacicaro tpdfuccus. au CaaimariMriftagnonhiHoria.r 44 

Afiacijkuiatdis defcriptio. 210 Cancri marinorum /lagmmmvfus m 
odtttli defcriptio ex Calcagnm. m medicina. 

attdttsrPadopeatliarite/ipilcit. ni CamtcVilo. 233 

Attius quafiteame. m Carpionit Mia biforia. m 

idues imminente pluuiapemas per- Cajbrem ttBcs fiht amputare fal/um 
ungunt. 23S efi. “ # »7 



INDEX 

G » daret in ingmniku tumores halit Concha echinata dfnptio. 11 

' 'ifAmmtmSfrn. «* Conchantirgatt. n 

[ador tflatax jdem non [init. 240 Cmdumguadefrifm. tt 

Ca/lorithiftoria. W Concha imbricata defcriptio (tfemf 

Catiori, B«. ; W , ■*»&*■ * 

Cafion vires ia medicamenti/. 240 Concha filiorum evndedtUa&emf 

Gjtom «? tlmjfatk 

Catioris tefibusjpfi' veteres m medi- Conchafafaau defriptio. 32 
'■ fna 238 Concharum varietas mira. 19 

Cdommnoftmmpale. >1> C mchtmm ™ncr,arum 

Calioriummanici& r Pontm.!4° W- 

Caflormmmidpt. w OmUmm traffanm ttfta vfm. 12 

CUcidcs an in matrimo pifcihutfunt Concharum longarum defcriptio. 23 
Menda. >4> Concharum dferewa 3 o 

ChamanmdedtBa. » patarudefer, pm.2r.tf 22 

Chama nigradeferiptio. 3> Conchula latte* defcriptio & mfucio 

Choma aSbera defcriptio. 14 ' v f M - ... .. 9 ' 

Chama d conchis diucrfa [tene. 9 Conchula rugata defcriptio. 20 
Chmammmfufatfdficfo hifto. Conchula vana deferi ptw. * 
9 Conchyltarij , Conchylileguli ft) Con - 
,0 chylu. I, 

n Ccnchylij fitem in cibis eiufdem in me 

73 dicamentis rufus. 7/ 

74 Conchylij defriptio. 8; 


Chamele* defcriptio. 

Coccus aliud quam Purpura. 
Coccusquid. 


Cochlea edat a cum fuo operculo de- Conchyliorum ftfBuccinorum opercula 
jlyqti,,' 98 ftj eoiu, m medicina <vfus.8<s $87 

Cochlea lauit turbine ohtufo deferi. Conchylium ejmd. I; 

p [l0 100 Conchylium ftJBuccinum differunt. 8 4 

Cochlea margaritifera defcriptio. 7 Cordyh defcriptio. 21 s 

Cochlea nuam oleario erat rufu deferi Cotti ptfcU defcriptio. 

p t ; g 96 Cucumeris marini defriptio. 

Cochlea dtprep defcriptio. 100 Crotalia tj«a dicamur. 

Cochlea JlromUno n reSe dicuntur. os Crocodili Delphmut hojlis. 

Cochlea echinopbora defcriptio. 99 Crocodili Aegyptij defcriptio. 

Cochlea Cjlmdroildtfcriptio. 99 (jocodilmores. 

Cochleam genera diuerfa. 9S Crocodilus fuptnorimaxitimoutt.2 33 

Cochlearum almhiltcatanm defert ^poAt purpurarum®/ rufus. 74 

ptiones. ios.fty 106 Crocodilus an lingua careat. 233 

Qmcha co rallina defriptio. as Crufata omnia cur Luna crefete au- 
Concha ‘Venere* defcriptio. 10 1 geanturft) contra. 39 

Concha quot modis fumatur. / Cyprini partus. isz 

Concha matris njmnurn defriptio. 33 Cyprini lati defriptio. m 

Cypri 



RERVM. 

Cyprini aculeati deferiptio. isj 

Cyprini deferiptio. m 

Cyprini mira [feciei deferiptio. H4 

Cyprini caro ftffuccus. 112 

Cyprinus lingua caret. ist 

Cyprinus an mannus an fuuiatilis 
pifeis fit habendus. iso 

V 

Da clyli 'vnde ditti. 


Holothuria & tethya male confudit 
Gaza. J2+ 

Holothunorum fecunda fleciei deferi- 
ptio. i 26 

Holothuriorum primi generis deferi- 
ptio. 12S 

I 

Ichthyocolla ex quibus fiat,@J quis e- 
ius m medicinwvfus. 179.W tSa 


Vib 


73 Ichthycolla etiam pifeis nomen ejl.179 


* ' " ""'f'' 

Ichneumon Crocodili hof is. 
Jnfdlaqua dicantur, 
lom qua dicantur in ‘Turparis . 

L 

Lacoflreorum. 


Dio foridiuft) Galeni loci emedati.84 
Donaces <vnde diEh. 4 2 

E 

fy-Axvis cvnde dichc. 198 

Elenchi. 6 - 

Ewtyis Tlinio efijerpens aquatilis Lacus quiflnt. 
cslrittoteli lutra. ^ Lauanti hifloria. 

Sxofu pifeis defriptio. m Lepadis more adharet. 

E [charamarina deferiptio. IJ 3 Lepadis jf edes dua. 

J g Lepadis defriptio. 

Galeni locus emendatus. M Lepadis parua defriptio. s 

Galeus "Rhodius idem non eB cum Aci Lepades an a /axis fluantur. 4 

/- g ijg Lepadibus ftf) Tdlinis in os fumptis tu 

(laladum deferiptio. V P 

bkr.l^mnmrumlefalfU,. o Lcu L« S Ju™fis dofinfm. ,t* 


/47 

162 

4 

3 

4 


Glycymeridum deferiptio 

Gol 


13 Lucij maxillarum 'vfus in medtei- 


gnorum. 
grando in porcis 
prehendatur. 


fech 




143 Lucius qua fit came fucco. 189 
Lucij pifeis hisloria . 18S 

Lucius mulla labrum mordicus appre 
hendit. tS 4 

Lupi in marinis f agnis hyeme mor- 
tui reperiuntur. 14 1 

no 

44 -^" z 

*&-**#•*"■ 

rf J ■ U;f nr i/i ftJ ailus in medi- Mulli marmorum f agnorum . 142 

Hirudinum hifloria f Muricis Comoid. deferiptio. 

comentis. w y g 


78 



^furiris triagularis defriptio. 77 
t^furex quid fit. 7 / 

Muricis marmorei def criptio. 7 6 
Muflella paluflris defriptio. 16 s 
«, Mufculi firiati defcriptio. 28 

Mujculorum defcnptio. 4 6 

JMufculi nomen varie fiumitur. 4S 
Mufculi foliati an refle dicatur. 47 
Myes in diuerfi genere diuerfafigni- 
ficat. M 

Mytulorum defcriptio. 4 8 

Mytuli nomen varie fumitur. 4/ 
Mytubrum tettavfus. 4 8 

K 

Verita an in turbinatorum fmt ge- 
nere. 98 

Veritarum tAeliani defcriptio. 9 4 
Veritarum defcriptio. 94 


Oflracoderma qua fint, ftfi cur dican- 


EX. 

Ojlreorumjj>cciatim di florum diffe- 
rentia. 34 

Oftreorum caro ft) fuccus. )8 

Oflrum farranum. 73 

Oftrum quid ffi) vnde diflum. 72 
Oxyryncborum pifcium biforia. 195 
T> 

‘Pigi biforia. isy 

1 ? artes fupma ft) prona in pifii- 
bus. trs 

‘Patella maior Mporrbais non efl. <r 
‘Peflinis defcriptio. is 

‘ Peflines an oculos habeant. 16 
‘Peflinis alterius defriptio. 17 
r Peflimm caro f£/ fuccus. is 
‘Pefluculos pro TeUinis videtur \fur 
pa(Je ‘Plinius. 7 

‘Peflunculorum defcriptio . 18 

Peflines d Peflunculis diuerfi. is. 
Peflunculorum caro f& fuccus. 18 
Pediculi ft) vermes fi agnorum mari 


Oflracoderma omnia cur luna crefcen- 
te augeantur ft) contra. 39 

Oslracium quid. 8 + 

Ofirea Compafta. 3 8 

Oflrea & Ofirea qua fint. 1 W 2 
Ofirea maiora ne fint in marina an 
in permifla aqua' procreata . 3 f 

Ottrea/ylueftria qua fint. 4 0 

Ofirea in opacis locis infelicius proue- 
niunt. 36 

Ofirea ex lafle effufo prouenire pofi 
fiunt. 3 * 

Ofirea meliora qua in mifiis aquis ex 
marina ft) dulci proueniunt. 3* 
Ofir&ia ft) Ofirea. 2 

Oftreorum pelagiorum defcnptio. 37 
Oftreorum viuaria. 38 

Oftreorum teft<e cinis . 39 

Oftreorum differentia ex locorum va 
rietate. 3 8 


norum. 14? 

‘Pelagium an purpura feries fit. 64 
IIosAV fignificatio. 47 

Peloridum defriptio. 12 

‘Pelorides vnde di fla. 1 2 

‘Penna marina defcriptio. / 29 

‘Penicilli marini defriptio. m 

Perca fiuuiatilis d marina multum 
differt. W 

‘ Perna defriptio. *3 

Pholades vnde dicantur. so 

‘pboladum defriptio. 49 

Phcenicoptemfuperiorem roflri par- 
tem mouet. 233 

Pi fla toga. 71 

Pinna quali fucco ft) carne. sl 

‘ Pinna vnde dicatur. so 

‘Pinna parua defriptio. sy 

‘Pinna magna defcriptio. * S3 

Pifari in aqua turbida Gpdticum pro 
uerbium. 200 

‘Pifes 



Pifces plani marinomft agnorum. 1+2 
Tifees Tigris zArethufa piflibus non 
commifentur nec contra. 139 
‘ Tifces quibus in aquis o nuere non 
poflint. 139 

Pifces qui fl agna fltbeut fgfl qui abijf 
dem abhorrent. 138 

Tifcium fluuiatilium differentia.166 
Tlinij locus examinatus. 80 

Tlinij locus emendatus. 232 

‘ Tlinij locus emendatus. 178 

Pulmonum marinorum hifloria./3i. 
ft) 132. 

'Pulmonis marini vfus in medici- 
na. 132 

‘ Purpura nigra qua Jit. 73 

‘ Purpura flos. 7i 

Turpuravita. 68 

Purpura an lingua teslas perforet. 6 7 
'Purpura flori coccus mifcebatur. 74 
Purpurei floris varius color. 73 
'Purpura flos quomodo colligeba- 
tur. 72 

Purpura defcriptio. 


REE.VM. 

Pana paluflris ftfl venenata defcri- 
ptio. 222 

Pana priores partes d menfis reijcten 
da. 22 o 

Pana fuflor defcriptio. 2/8 

Panorum lingua longe alia quam in 
cateris animantibus. 218 
Panarit in medicinis <vfus.220.fifl 221 
Pinarum coitus. 220 


Panarum magnus prouentus infalu- 
brem annum indicat. 22 s 


Peipublica perturbatores , zAnguilla- 
rum pi fcatoribus flmiles . 200 

Pubeta defcriptio. 223 

Pubeta venenum. 222 

Pubeta veneni remedia. 223 

S 

Salamandram aquatilem pro fcinco 


tradita refellitur. 6s.fp 66 


Turpuramm vera generatio. 6 7 
Turpurarum viBus. 67 

Tur purarum in medicina vfus.68. 

<S>«9- 

Purpurarum caro t^fitccus. s s 

X . . 

'Pani calamitas defcriptio. 22+ 
%ane quomodo fceminas cient ad coi 
tum. 219 

Pana ololygynem quomodo edant. 21 9 
Pana quibus vefiantur. 220 

Pana paluttris venenum fp eius re- 
media. __ 222 

Pana aliqua an ex aere decidat. 224 
Pana duplicem ‘vocem edunt. 219 


Salamandram aquatilem pro Cordy- 
la male vfurpant nonnulli. 230 

Salmo qua flt carne ftflfucco. 16 8 
Salmones parui in aquis dulcibus gi- 
gni pojfunt. 169 

Salmonis fluuiatilis defcriptio. 167 

Salmonum genera multa. m 
Scincorum carnes circa renes ftfl la- 
tera. 232 

Scincoru renibus quomodo vtendu in 
medicametis venere cieneibus.231 
Scolopendrarum marinarum defcri- 
ptio. 108 

Serpentis aquatilu defcriptio. 226 
Seriphia rana. 216 

Silurus furio nofler effe no p.otefl. 181 
Silurus ftfl (f lanis ijdem non funt 
pifces. . lg 3 

Silurus Lucius nofler non eft. 184 
" Hdif 



1ND 

Silurus gracum t& nomen , ffjvnde 
dicatur. ,Si 

Solenes mares ft) femina. 4 2 

Solenes cur luceant. 4 + 

Solenes vnde diBi- 4 , 2 

•Solenes an calculofis in cibo vtiles.44 
Solenis fiemin* defcriptio. 44 

Solenis maris defcriptio. 43 

Solis marini defcriptio. W 

Sjsdrus marini Jlagni. l 4 ° 

Spondyli harent /axis. 4 ! 

Spondyli r unde di$t. 4 2 

Spondyli branchijs carent. 4 1 

Spondylorum defcriptio. . 4 l 

Tw&itos in teHaceit quid . S2.P '3 
Spongiarum genera. /j 4 

Spogiarum m medicina vfus. W 

Stagnorum differentia. 'W 

Stella arbor efcentis elegans pictura 
defcriptio. m 

Stella lauis defcriptio. 129 

Stella prima defcriptio. 

Stella reticulata & echinata defcri- 


ptio. 


122.&W 


Stella pettinata defcriptio. 


T 

Tellinarum vfus. 7 

7 'Suarum genera diuerfa. 7 

Telinis ori aptatis tuba fonos imitan- 
tur pueri. 

Telltna te fla defcriptio. 


Telina tertia defcriptio. 3 

Tellina <vnde ditia. 6 

Tiliaceorum frequens vfus calculum 
gignit. rg 

Te flaceorum oua qualia fint. n 
Testacea marinorum fragnorum. 146 
Teflaceorum differentia. 2 

Testudinis lutaria defcriptio. 229 
Tefiudinum <viEtus,caro p fuccus.227 


EX 

Tethyorum defcriptio. 127 

Tinca P fullo pifces diuerji. is 7 
Tinca hifroria. lf 7 

Tinca Lupi amicitia. ts 7 

Tp u.yy>*i in teftaceis quid fit. S2 
Tracheli Athenai funt Spondyli. 42 

Trochorum 'variorum defcriptio. 92 
Trochilus Crocodili os repurgat. 233 
Trutta defcriptio. ^ 16 * 

Trutta Lupus varius effr nop0teft.n1 
Trutta eadem non eft cumTrott a Ae- 
liani. 16 9 

Trutta qua ft carne ft) fucco. 171 
Truttarum differentia. «4 9 

Trutta falmomm generis funt. 1 6 1 

Trutta aquarum fcaturigines incredi- 
bili impetu perfequuntur. no 
Turbinum p Cochlearum variarum 
defcriptio. g 9 

quid apud (jalenum. s 8 
Turbinis magni defcriptio. 88 

Turbinis auriti defcriptio. 91 

Turbinis angulati defcriptio. 89 

Turbo P turbinata quid. 62 

Turbines intra ffongias viuentes. 90 
Turbinis muricati defcriptio. _ 90 

Turbinum pentedaBylorum pteffaro 
dattylorum defcriptio. 92 

Turbinatorum nomine qua comprehtn 
dantur. 6 * 

Turbinatorum interna partes . 63 

Tympanorum figura antiqua. s 8 
Tyria ‘Turpura. 7 3 

V 

Ternis breui roflro defcriptio. 109 
Vermis longo roflro defcriptio. no 
Vermium m tubulis latentium de - 
feriptio. no 

Veflis qua ludai Chnftum induerunt 
purpureane fuerit an coccinea. 74 
Virgatus pifeis marini flagni. 14 0 
Vnio m Cochis quomodo concrefit.34 
Vnto 


R E R V M. 

Vnio quid fit , ft) quomodo proue- Vrnbra fiuuiatilis defiriptio. 172 

ni M' sr Umbri, caro (fifiucatf. 17 3 

Unio in Conchis ut grando in porcis g- Umbla defiriptio. ifo 

gnitur, 57 Vmbla alterius defiriptio . 160 

Vomes ofnnmfmt. stlthc fSMid pani &) aiarif defiriptio. /»4 

fimis in dmerjis Conchis proni- VmMiciCoctiee cur dicantur. io t 

niunt. s8.$f9 Umbilicus Cochlea /pecies. 95 

Vmones undediBi. sr Vua marina defiriptio. 130 

Vnionu in medicinaufus f£j facultas. 61 Z 

Vniomrn praHantia &/ differentia. 59 Zoophyta pa dicantur. 107 



20 6 'BerdinHerlin 
1 73 'Bezole. 

2.0 Bieure. 

175 Bifre. 


nomina 

pisci 

A. Baibus. 

Me. i°8 Ballcrus. 

Aculeati pifcicu- Bf/fr/i 
Ii. 

Adello. 
ijiganon 
Attilus. 

Alburnus. io8 yfordeliert. 

ip8 Brama. 

. 75» 'Brochet. 1.88 
107 Buccinum paruu 
m & ftriatum. 85 
Afperpifcis. 107 Buccinum, 81 
Aftac 9 paruus. 211 Bufo. 111 

Aftacus fluuiati- 'Sunt, s 4 
lis. 1» C 

Auris marina. 5 Gancerftagnima 
Antaccus Bory - tini. 144 
fthenis. 187 Cancer Humati- 

g lis. 108 

Bc fo. X s- 118 CT ,md y 11 

Barbeau. ri >4 Caparocula. 6 

16 5 Cape fiante. 6 


et ind: 

VM. 


Anguilla. 
Aporrhais. 
Apron. 
Afilus. 


190 

150 

«S* 

1)6 

81 

Z03 

148 


Capito. 

C ar P c - 

Carpio. 

Caftor. 

K vpv^. 

Chabot. 

Chalcis. 

Chama nigra. 14 
Chamaafpera. 14 
Chama lseuis. n 
Cherfydrus. 116 
Cicada fluuia.au 
Cobites aculea- 
ta . 104 

Cobites barbatu- 
la. 2.04 

Cobites fluuiati - 
Iis. 103 

Cochlea in olea- 
rio vfu. 96 
Cochlea depref- 
fa. 100 

Cochlea marga- 


ritifera. 91 
Cochlea ftagni. 
144. 

Cochlea turbine 
obtufo. 100 
Cochlea echino- 
phora. 99 
Cochlea Cylin- 
droides. 9) 
Cochleac^lata.98 
Cochlea: vmbili- 

cats.io4.&iO;5 

Cochlea: fluuiati- 
Ies. 2.14 
Koyydfia.. 33 
Concha coralii - 
na. 2-5 
Concha echina- 
ta. a 

Concha margari 
tifera. 33 
Concha crafla. 31 
Concharhomboi 

H v 


INI 

des. 27 G 

Cocha rugata. 25 ( jaideropa . 41 

Concha pifto- Galades. 31 
rum. 14 Gale‘'Rhodusi7<> 
Conch? ftriat^.2.1 Gardon. 191 
Concha imbrica- Glanis. 186 
ta. 20 Glandes mari- 
Conchs vene- na:. 28.&30 
re5.101.10a.103 Glycym erides. 13 
Conch? longs.25 Gobio fluuiati - 
Conchula ruga- lis. 206 
ta. 26 H 

Conchula va- Hautin. 195 
ria.2 6 Huidlres. 34 

Confalmes. 48 Hippocapus. 114 
Conchylium. 83 Hirudo paluftris. 
Coejitilles faint Ia- 116. 

(jttes. ij.& 18 Hirudo mari - 
Cordylus. 235 na. ni 

Cottus. 202 Holothuria. 125. 
Crocodilus terre- & 12 6 . 

ftris. 234 Tdlpoj 225 
Crocodilus. 232 I 

K itis, 15 Ichthyocolla. 179 

Cucumis mari- L 

nus. 131 Lamproyons. 202 
Cyprinus daua- Lapedo. 3 
tus. 153 Lajcha. 191 
Cyprini fpecics Lauaret. 162 
mira. 154 Lepas. 5 

Cyprinus. 150 Lepas parua. 5 
D A(mi a.y$iz. 3. 

Dard. 192 Lcucifcus. 191 
E Libella fluuiati . 

£y$**e. 198 lis. 213 

Eperlan. 196 Limnoftrea. 34 
Efchara. 133 Lote. 164. 
Exos pifcis. 177 Lucius. 188 
F M 

Ferra. 164 Malum infanum 
Fiber. 23*? marinum . 130 


3 EX 

Mentula mari- Patella. 3 
na.12.8 . 129 Pc&cn. 15 

vldotelle. 164 Pedunculus.^. & 
Meufches de mar. 18. 

46. r Peires Odires. 34 

Munier. 190 Pelorides. n 
Mufca: fluuiati- Pena marina. 129 
les. 213 Penicillus mari- 
< 'SMufcles . 48 nus. m 

Mufculi. 45 Perca. 196 

Mufculus fluuia- Perna. 52 

tilis. 214 r Petoncles. 18 
Murex Coracoi- 49 

des. 78 Phoxini. 204 
Murex marmo- $/>vW. 222 

reus. 7<> Pigus. 153 

Murex ladeus.78 Pinna. 50 
Murex. 75 ‘Tmnalana. p 
Murex triangula- Pinna parua. 53 
ris. 77 Pulmo marin 9 .iji 
Muccxs?. 45. &4<? Purpura. 64 
Mus?. 45 R 

Myia. 45 Rana. 218 

MurAo?. 6 Rana paluftris . 
Mytuli. 45 221. 

Mytuliftagni.146 Rana calami - 

Mytylus. 6 te. 224 

N Rana cado deie- 

s Nacre de perles.fi cta. 224 

Natrix. 116 2(oncera. ^4 
Nerita Ariftote - Rubeta. 222 
lis . 93 S 

Nerita vEliani. 93 Salmandra aqua- 
O tilis. 230 

Oeuildehouc. 3 Salui,. 18 d 
Oftrea fylueftria. Salmo. 167 
40. Sarachus. 149 

Oftrea. 34 Scandebec. 40 
Odirege. 34 Scincus. 231 
P Scolopendra ma- 

Patella maior, j rina. 108 

Ser- 



Serpcspaluftr.115 

Siege. i 5 i 

Suijfe. 19 z 

Silurus. 180 
Sol marinus, uj 
Solcn mas. 43 
Solenfcemina.44 
Solenes. 41 
Spondyli. 41 
Squilla fluuiati- 
lis. zu 
Stelis marin$.ii«>. 
1ao.n1.uz.u3 


P IS CIVM. 

T 

Tdcon. 

Tcllins. 

Teftudo. 

Tcthya. 

is. 


Turbines varij. 89 
K»i> & I90. 

6 Tutbo auritus. 91 
azp Turbo rnagn 9 . 88 
127 Turbo pentedac. 
3 &teflaroda.. 


Thymus . 187 V 

Tinca. 157 ] Vandoife. 191 

Tridacna. zo V&ngeron. 

Trochi. 9Z Varius pifcic.z 05 

Trutta. 161 Veron. zgj 

Trutta fluuiati- Vermes in tubu- 

lis. 169 iis. no 


Vermesftagnima 
lini. 145 

Vermis iJ.o.nj>oj>vy- 

yoTSfcS. XIO 

V cnmsyMfofvyyo 

'KfOS. 10 9 

Vilain. 190 

Vmbilici. 104 

Vtnble. 160 

Vmlle cheudlter. 
160. 

Vmbra. 17 % 

Vua marina. 130 


L V G D V N I, 
Matthias Bonhomtne Excudebat.